2ο Σκέψεις για τη σκέψη
«[…] Όπου το κοινόν αίσθημα
να συμπίπτει με κείνο των αρίστων»
Οδυσσέας Ελύτης /«Τα δημόσια
και τα ιδιωτικά», «ΕΝ ΛΕΥΚΩ»
Ο αναστοχασμός επιδιώκει τη μεταγνώση. Μια διαδικασία συλλογική ή ατομική που πραγματοποιείται με σκοπό να συμβάλλει στον γόνιμο διάλογο και την ανατροφοδότηση των προσώπων και ομάδων που μοιράστηκαν σκέψεις στο πλαίσιο ενός έργου. Το δεύτερο αφιέρωμα μου σήμερα με σκέψεις για την σκέψη που γεννά το όραμα και πυροδοτεί το ταξίδι για την πραγμάτωση του
Η πιστοποίηση των Ιστορικών Καφέ σηματοδοτεί μια πολύχρονη επίπονη προσπάθεια που ξεκίνησε κυριολεκτικά από τη βάση, είναι μια bottom up πρωτοβουλία από ένα νεαρό πρόσωπο πριν πολλά χρόνια τον Βασίλη Σταθάκη που εργαζόταν στο καφέ. Δημιουργικός και ανήσυχος οραματίστηκε μελετώντας την ιστορία του τόπου του, την ανάπτυξη του χώρου- καφέ με την επένδυση στην ιστορικότητα του, στην προστιθέμενη αξία των υπηρεσιών του στην κοινότητα με δράσεις πολιτισμού και ψυχαγωγίας, αλλά και με τη δικτύωση στην Ελλάδα και στην Ευρώπη προκειμένου να αναδυθούν κοινές συνιστώσες στη διαχείριση της υλικής και άυλης παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς.
Το Ιστορικό Καφέ “Κήπος” λειτουργεί αδιάκοπα από το 1870, στην πόλη των Χανίων στην Κρήτη, αποτελώντας ιδιαίτερο και διαχρονικής αξίας σημείο ιστορικής, πολιτιστικής και κοινωνικής αναφοράς. Η πολιτιστική κληρονομιά του Ιστορικού Καφέ “Κήπος” αποτέλεσε έμπνευση και αφορμή για την ίδρυση του Συνδέσμου Ιστορικών Καφέ Ευρώπης – με τη νομική μορφή Μη Κερδοσκοπικού Σωματείου- που έγινε πραγματικότητα στις 8 Απριλίου 2014 στα Χανιά.
Ο Σύνδεσμος Ιστορικών Καφέ Ευρώπης αποτελεί «γέφυρα» πολιτιστικής διασύνδεσης και επικοινωνίας που ενώνει τα Ιστορικά Καφέ, διασφαλίζει την προστασία και διατήρηση της άυλης και υλικής πολιτιστικής κληρονομιάς τους σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Ο δρόμος των ιστορικών καφέ πιστοποιήθηκε ως πολιτιστική διαδρομή του Συμβουλίου της Ευρώπης με την παρουσίαση της Διαδρομής στο Λουξεμβούργο, την 5η Μαΐου 2022 . Η παρουσίαση της υποψηφιότητας του Δρόμου Ιστορικών Καφέ προς πιστοποίηση έγινε ενώπιον των 35 κρατών – μελών του Συμβουλίου της Ευρώπης, στο Λουξεμβούργο, από τον Γιώργο Λοβέρδο, Route Manager του Δρόμου Ιστορικών Καφέ και τη Μαρία Μυστακίδου, Communication & Press Officer. Παρών στη διαδικασία παρουσίασης της υποψηφιότητας για την πιστοποίηση στο Λουξεμβούργο ήταν και ο Ιδρυτής και Πρόεδρος του Δρόμου Ιστορικών Καφέ, Βασίλης Σταθάκης.
H πιστοποίηση από το Συμβούλιο της Ευρώπης, αποτελεί εγγύηση πως ο Δρόμος Ιστορικών Καφέ διασφαλίζει απόλυτα τις αρχές του Συμβουλίου της Ευρώπης και αποτελεί εγγύηση αριστείας που επικυρώνει όχι μόνο τη θεματική ενοποίηση των Ιστορικών Καφέ στην Ευρώπη Παρέχει ταυτόχρονα και τα εχέγγυα για την εφαρμογή πολιτικών και πρακτικών μέσα από τις οποίες η τοπική ταυτότητα θα εμπνεύσει πολλαπλά στο marketing τόπου στο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον με σημείο αναφοράς αυτό το σπουδαίο επίτευγμα της πιστοποίησης.
Το marketing τόπου βασίζεται σαφώς στη λογική του παραδοσιακού marketing επιχειρήσεων, προϊόντων, υπηρεσιών κ.ά. Ωστόσο, πρόκειται για μια διακριτή διάσταση του marketing, που πλέον φαίνεται να θεωρείται ως «αιμοδότης» ενός τόπου για την επιβίωσή του στο σύγχρονο ανταγωνιστικό περιβάλλον (Davidson & Rogers, 2006). Στόχος της διαδικασίας marketing ενός τόπου είναι η «αποδόμηση της εμπειρίας» του προϊόντος «τόπος/πόλη» σε επιμέρους χαρακτηριστικά (Kotler & Armstrong,2008), με επιδιωκόμενο αποτέλεσμα την αύξηση της ελκυστικότητας και κατ’ επέκταση την ανταγωνιστικότητα μιας περιοχής. Το αποτέλεσμα της διαδικασίας του branding είναι μια πολυδιάστατη κατασκευή που έχει νοητικές, συναισθηματικές και ψυχολογικές διαστάσεις, πέρα από υλικές και αισθητικές (Kavarantzis, 2004)
Πρακτικά τι σημαίνει αυτό για το μετά μιας πιστοποιημένης πολιτιστικής διαδρομής αφού αναμένεται και η αξιολόγηση της κάθε τρία χρόνια.
Υποστηρίζει καθοριστικά μια αναπτυξιακή διαδικασία στην χάραξη πολιτιστικής πολιτικής σε τοπικό εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο Τα οφέλη θα πρέπει να αφορούν σε πολλούς και διαφορετικούς τομείς και προϋπόθεση είναι για τη χάραξη της πολιτικής να αφουγκράζεται τη βάση με τη δυνατότητα διαλόγου. Ο ρόλος της κοινωνίας των πολιτών στον σχεδιασμό στρατηγικών κρίνεται ως πολύ σημαντικός και για το μάρκετινγκ/branding πόλεν.
Ως μέλημα- πρωταρχικός σκοπός θα πρέπει να εκλαμβάνεται µια κοινωνία και οικονοµία που στηρίζεται όλο και περισσότερο στη συνδηµιουργία τη συνεργασία και την καινοτοµία, τον πειραµατισµό και το µοίρασµα εµπειριών, γνώσεων, προϊόντων και υπηρεσιών.
H στρατηγική μάρκετινγκ του τόπου δεν είναι απλά ένα επικοινωνιακό εργαλείο, ούτε το μόνο ζητούμενο είναι να βρεθεί ένα σλόγκαν ή ένα λογότυπο: Πρόκειται για μια μακροχρόνια διαδικασία, η οποία προϋποθέτει ένα υπόβαθρο κατανόησης της γειτονιάς, της πόλης, της περιφέρειας ή του νησιού, όπου η συμμετοχή των τοπικών φορέων και των κατοίκων κρίνεται απαραίτητη.
Βασικοί άξονες για τη διαδικασία του marketing τόπου και του citybranding, αλλά και για την υποστήριξη μιας πολιτιστικής διαδρομής με βιώσιμη ανάπτυξη είναι:
• Η σύνδεση με την τοπική και ευρύτερη κοινότητα και την άρση εμποδίων στην αξιοποίηση του «πολιτισμικού» προϊόντος
• Η ανάδειξη των τεκμηρίων της πολιτιστικής κληρονομιάς στην καθημερινότητα του σύγχρονου πολίτη και επισκέπτη , στις ποικίλες εκφάνσεις της (αρχαίας και νεότερης, κινητής και ακίνητης, υλικής και άυλης).
• Η ανάπτυξη τεχνογνωσίας στην επικοινωνία αυτών των τεκμηρίων με διάφορες ομάδες κοινού μέσω της ερμηνείας συμμετοχής διαφόρων ομάδων και οργανισμών με έμφαση στις ευάλωτες κοινωνικές Η ερμηνεία είναι η εκπαιδευτική δραστηριότητα η οποία στοχεύει να αποκαλύψει νοήματα και σχέσεις μέσω της χρήσης αυθεντικών αντικειμένων, εμπειριών και οπτικών μέσων και λιγότερο μεταδίδοντας πληροφορίες ομάδες
• Η εφαρμογή στρατηγικής ενδυνάμωσης της πολιτισμικής ταυτότητας του τόπου με την αναζωογόνηση συνόλου ή συγκεκριμένων περιοχών του τόπου .
• Η έμφαση δίνεται στη συμβολική οικονομία, την αυθεντικότητα και την οικονομία της εμπειρίας
• Η προτεραιότητα στην ανάδυση της συγκινησιακής λειτουργίας των εκθέσεων και των χώρων πολιτισμικής αναφοράς
• Η εφαρμογή πρακτικών για τη χειραφέτηση και την ενδυνάµωση του κοινού των µουσείων και της πολιτιστικής κληρονοµιάς µέσω της ενίσχυσης της αµφίδροµης επικοινωνίας και της συµµετοχής τους στη συγκρότηση του νοήµατος.
• Η έμφαση στην ολιστική κατανόηση των οργανισµών/επιχειρήσεων και του µακρο/µικρο-περιβάλλοντος στο οποίο αυτοί λειτουργούν. Ως επιστημονική γνώση
• Ως ιδεολογία
• Ως τρόπος οργάνωσης της οπτικής εμπειρίας
• Ως άποψη για την ταυτότητα και την ετερότητα
• Τη σχέση του τοπικού/ εθνικού με το παγκόσμιο
• Τη σημασία του παρελθόντος στο παρόν
Το μοντέλο των 4 Rs των Aitken και Campello (2011) εστιάζει στην κοινωνική διάσταση του branding και την ουσιαστική συμμετοχή των κατοίκων. Τα Rs περιλαμβάνουν τα Δικαιώματα (Rights), τους Ρόλους (Roles), τις Ευθύνες (Responsibilities) και τις Σχέσεις (Relationships) ανάμεσα στα μέλη μιας κοινότητας. Τα τέσσερα αυτά στοιχεία συνθέτουν την εμπειρία ενός τόπου και η μεταξύ τους σύνδεση δημιουργεί ένα δυναμικό, αυθεντικό και συλλογικό brand για μια κοινότητα.
Η πολιτιστική κληρονομιά, ο σύγχρονος πολιτισμός και οι δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου συχνά έχουν τον ρόλο του ακρογωνιαίου λίθου των στρατηγικών μάρκετινγκ, αφού συνδέονται περισσότερο από κάθε άλλον τομέα με την κυρίαρχη εικόνα ενός τόπου και την ποιότητα ζωής. Οι έννοιες της εκ των κάτω (bottom up) αστικής ανάπτυξης και του συμμετοχικού σχεδιασμού επηρεάζουν σημαντικά όλα τα θέματα που σχετίζονται με την αστική πολιτική και τη βιώσιμη αστική ανάπτυξη και ακουμπούν όχι μόνο τους επιχειρηματίες
Η πρακτική του city branding και του μάρκετινγκ του τόπου δεν συνδέεται αποκλειστικά με τον τουρισμό ή τον πολιτισμό, αν και οι δύο αυτοί παράγοντες αποτελούν βασικά στοιχεία των στρατηγικών προβολής. Κυρίως απευθύνεται σε 5 ομάδες που μπορούν να συνδεθούν γόνιμα με την εκπαίδευση:
1. Κάτοικοι
2. Επιχειρήσεις
3. Επισκέπτες
4. Εργαζόμενοι – Αιρετά στελέχη των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης
5. Επιστήμονες – Άτομα με ταλέντο (Καραχάλης, 2016)
Αυτές οι ομάδες λοιπόν είναι σημαντικό να μην παρακάμπτονται, αλλά να αποτελούν τη δεξαμενή ιδεών, προτάσεων, ρόλων, ευθυνών που θα αναδεικνύει τα δικαιώματα της κοινωνίας των πολιτών και θα ενδυναμώνει τις σχέσεις στην κοινότητα .
Στο επόμενο και τελευταίο αφιέρωμα μου για τις Πολιτιστικές Διαδρομές του Συμβουλίου της Ευρώπης με εναύσματα από το 11ο Συμβουλευτικό Forum που πραγματοποιήθηκε στα Χανιά (5-7 Οκτώβρη) ο στοχασμός μου για τις πράξεις μας στη σύνδεση πολιτισμού εκπαίδευσης και τουρισμού στο μικροπεριβάλλον της πόλης μας και του νησιού μας.
*Η Μαρία Δρακάκη είναι Επιμελήτρια του Μουσείου Σχολικής Ζωής Δήμου Χανίων, παιδαγωγός, εκπαιδεύτρια ενηλίκων με ειδίκευση στην Πολιτισμική Επικοινωνία και Πολιτιστική Διαχείριση
Αναλυτικότερα στις διευθύνσεις
https://rm.coe.int/eicr-coe-leaflet-gre-sept-2022/1680a82621
https://www.culture.gov.gr/el/service/SitePages/view.aspx?iID=3225
Σπουδαία μέρα για τα Χανιά: Ο Δρόμος Ιστορικών Καφέ πιστοποιήθηκε ως Πολιτιστική Διαδρομή
*Οι φωτογραφίες ανήκουν στον Φωτογραφικό Οργανισμό ΦΩΤΟΠΟΛΙΣ και ευχαριστώ θερμά τον Κυριακάκη Δημήτρη για την παραχώρηση του για τις ανάγκες του αφιερώματος.
Βιβλιογραφία Πηγές
Καραχάλης,(2016) Στρατηγικές διαχείρισης της εικόνας και της προβολής των πόλεων (city branding) και πολιτιστική αναζωογόνηση διαθέσιμο στο https://www.citybranding.gr/2016/02/city-branding.html
Aitken, R., & Campelo, A. (2011). The four R’s of place branding. Journal of Marketing Management, 27 (9/10), 913-933.
Davidson R- Rogers T (2006), Marketing Destinations and Venues for Conferences, Conventions and Business Events, Elsevier, Butterworth Heinemann, New York
Kavaratzis, M. (2004). From city marketing to city branding: Towards a theoretical framework for developing city brands. Place Branding, Vol 1, No 1, 58-73.
Kotler, P., & Armstrong, G. (2008/2009). Εισαγωγή στο Μάρκετινγκ (Α. Μεταξάς & Μ. Βλαχοπούλου, Μτφρ.) (9η έκδ.). Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο
