«Το να χτίζεις είναι μια τέχνη ιερή, μια πράξη που μεταμορφώνει τη φύση σε δήλωση πολιτισμού»
Mario Botta – Ελβετός Αρχιτέκτονας
Το μέλλον μιας πόλης γεννιέται και πλάθεται από τον γόνιμο διαγενεακό διάλογο. Η αισθητική των κατοίκων της διαμορφώνεται πρώτιστα από την αισθητική του δημόσιου χώρου. Η πόλη που αρθρώνει με τον αρχιτεκτονικό της λόγο κοινωνική αλληλεγγύη, συμμετοχικότητα, επικοινωνία σεβασμό στον άνθρωπο, την οικογενειακή ζωή, τον ελεύθερο χρόνο, την κοινωνική συλλογικότητα μέσα από το πλέγμα των κρίσιμων υπηρεσιών των πολιτικών της τοπικής αυτοδιοίκησης είναι πόλη που εμπνέει και εμπνέεται ταυτόχρονα στην καθημερινότητα της.
Είναι η πόλη που δίνει φωνή και προοπτική στην επιστημονική γνώση της ανθρώπινης δύναμη της.
Οταν τρεις νέοι αρχιτέκτονες, οι Λαζαρίδης (Γεώργιος) Πέτρος, η Georgina Andrei και η Αθηνά Χαραλαμπίδου εκλαμβάνουν ως δημιουργική πρόκληση συνέργειας έναν πανελλήνιο ανοιχτό σύνθετο αρχιτεκτονικό διαγωνισμό προσχεδίων με θέμα «υποδομές πρόνοιας και πάρκο γειτονιάς στον Δήμο Χανίων, έστω και αν δεν κατακτούν το πρώτο βραβείο, ο αρχιτεκτονικός τους λόγος αποκτά μεγάλο ενδιαφέρον. Η απάντηση στο «γιατί» αναδεικνύεται στις παραμέτρους που ξεδιπλώνει η τριμελής ομάδα (Α.Ο.) στον διάλογο που αναπτύξαμε με αφορμή την τιμητική τους διάκριση. Η αρχιτεκτονική στη πρόταση τους συναντά την οικολογία και το περιβάλλον προβάλλεται μέσω μιας ενιαίας θεώρησης του πολιτισμικού και κοινωνικού γίγνεσθαι, της τεχνολογίας και της αισθητικής. Και είναι στη συνάντηση των δύο αυτών ρόλων η αρχιτεκτονική ως τέχνη της λειτουργίας, αλλά και ως περιβαλλοντικός εγγυητής. Αντικείμενο της μελέτης τους ο σχεδιασμός ενός οικοδομικού συγκροτήματος «Κτηρίου Πρόνοιας» προκειμένου να στεγαστεί Βρεφονηπιακός Σταθμός και Κέντρο Ημερήσιας Φροντίδας Ηλικιωμένων, όσο και ενός πάρκου γειτονιάς, στον δήμο Χανίων. Στο οικόπεδο προϋπήρχε νοσοκομειακή μονάδα, η οποία με την κατεδάφισή της δημιούργησε χώρο για τη δεύτερη Τοπική Μονάδα Υγείας (στο εξής ΤΟΜΥ) και το υπόλοιπο τμήμα του αποτελεί το αντικείμενο μελέτης του διαγωνισμού. Περιγραφή Πρότασης Κεντρική ιδέα: Η σύνθεση βασίστηκε στην πρόθεση για το σχηματισμό ενός κτηρίου που εναρμονίζεται με το περιβάλλον του, αναδύεται απο τη φύση και γεφυρώνει τις δύο χρήσεις με μία κοινή είσοδο – εστία συνάντησης, κίνησης και αλληλεπίδρασης, που προεκτείνεται και σε ολόκληρη την εξέλιξη του πάρκου. Ξεκινώντας σαν προέκταση του εδάφους, σχηματίζεται σταδιακά, κρατώντας πάντα τον γήινο χαρακτήρα του, αποτελεί μια αγκαλιά που βυθίζεται στη φύση και διαπερνάται από αυτήν. Το ηλικιακό χάσμα αντιμετωπίζεται ως εφαλτήριο νέων λειτουργικών σχημάτων και σχέσεων, σηματοδοτώντας μία διαφορετική κοινωνική προοπτική στην έννοια της γειτονιάς και όχι μόνo :
Μ.Δ: Με ποιες αρχές κατά προτεραιότητα σχεδιάσατε στον συγκεκριμένο διαγωνισμό
Α.O: Βασικό κριτήριο της ιδέας ήταν να διατηρηθεί και να ενισχυθεί όσο το περισσότερο δυνατό το πράσινο του οικοπέδου, που τόσο έχει ανάγκη η περιοχή και η τελική διαμόρφωση να είναι άμεσα εναρμονισμένη τόσο με το φυσικό, όσο και με το υπάρχον αστικό περιβάλλον. Η λειτουργική σχέση του παιδικού σταθμού με τη μονάδα φροντίδας ηλικιωμένων και η οπτική τους συνέχεια αποτέλεσε σημαντικό παράγοντα εξέλιξης της ιδέας. Η προσέγγιση έγινε με γν’ωμονα τη βιοκλιματική λογική ενός κτηρίου που εκμεταλλεύεται τους πόρους που προσφέρονται σε όλα τα επίπεδα, με το μικρότερο δυνατό ενεργειακό αποτύπωμα. Εκμεταλλευόμενη πλήρως την υψομετρική διαφορά του οικοπέδου, η αρχιτεκτονική λύση επιτρέπει τη δημιουργία δύο ορόφων, οι οποίοι από τις δύο διαφορετιές μεριές γίνονται ισόγειοι, καθιστώντας εύκολη και ήπια την πρόσβασή τους από όλες τις ομάδες. Τα υλικά είναι φυσικά, τοπικά και φιλικά προς τους χρήστες, εύκολα στη διαχείριση, συντήρηση ή προσαρμογή (όπως οι κυβόλιθοι, το τούβλο, το τοπικό ξύλο, η πέτρα που επαναχρησιμοποιείται και τα τοπικά φυσικά κονιάματα). Οι χαράξεις του κτηρίου, ̈γέφυρα όπως το ονομάζουμε, δυναμικές και απλές, τοποθετούνται γραμμικά κατά μήκος του οικοπέδου, διατρέχοντας το πράσινο και περνώντας μέσα από αυτό δημιουργούν μια συνεχή αφηγηματική διαδραστική διαδρομή για όλους.
Μ.Δ:Πόσο δύσκολο ή εύκολο είναι για μια ομάδα που τα μέλη της συνδέονται φιλικά από τα Πανεπιστημιακά χρόνια να αλληλοεμπνευστούν και να συγγράψουν μια πρωτότυπη πρόταση; Παρουσιάστε μας την ομάδα σας.
Α.Ο: Η δημιουργία μίας ομάδας, εργασιακής ή διαπροσωπικής είναι ένα από τα πιο δύσκολα εγχειρήματα, που αν όμως έχει επιτυχία, μπορεί να εξελίξει ζωτικά τόσο το δημιουργικό αποτέλεσμα, όσο και τα μέλη της. Αισθανόμαστε τυχεροί που μετά τον σχηματισμό ομάδων στα ακαδημαϊκά μας χρόνια στα πλαίσια των αναγκών της σχολής, συνειδητοποιήσαμε τη σημασία αυτή και μετά από αποτυχημένες προσπάθειες βρήκαμε ο ένας τον άλλο και κρατήσαμε τόσο τη φιλική όσο και την επαγγελματική σχέση μας. Οι αντικειμενικές δυσκολίες μιας συνεργασίας όπως και μίας φιλίας υπάρχουν βέβαια πάντα, και σε αυτές προστέθηκε η φυσική μας απόσταση και τα διαφορετικά ωράρια και υποχρεώσεις. Ανάμεσα λοιπόν σε διαδικτυακές κλήσεις μεταξύ Χανίων, Αθήνας και Μονάχου ανακαλύψαμε και εμείς ότι όταν υπάρχει θέληση, κινητοποίηση και δύναμη κατανόησης μπορούμε να διατηρήσουμε αλλά και να δημιουργήσουμε και από μακριά κάτι καλύτερο, ίσως και από αυτό που και εμείς οι ίδιοι περιμέναμε.
Μ.Δ: Πόσο συμβατές ή ασύμβατες είναι οι δύο προτεινόμενες χρήσεις για παιδικό σταθμό και μονάδα φροντίδας ηλικιωμένων Ποια θα μπορούσε να είναι η γέφυρα κλειδί στην πρόταση σας ως προς την αξιοποίηση του χώρου και των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της κάθε ηλικιακής ομάδας στόχου;
Α.Ο: Η πρωτότυπη πρόταση του Δήμου για τον ουσιαστικό συνδυασμό αυτών των φαινομενικά μακρινών ηλικιακών ομάδων, μας ενέπνευσε να συμμετάσχουμε με όρεξη, να αξιοποιήσουμε τις ενδιαφέρουσες προκλήσεις που παρουσιάζει σε όλα τα επίπεδα. Η αντίθεση αποτελεί πάντα μια γοητευτική παράμετρο στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό, αλλά το κυριότερο μέλημα θεωρούμε αποτελεί η ικανοποίηση των χρηστών, οι διαφορετικές ανάγκες μπορούν να δημιουργήσουν δυσκολίες και συγκρούσεις. Έχει όμως παρατηρηθεί μέσα από μελέτες και αντίστοιχες δράσεις, πόσο σημαντικά ψυχικά οφέλη έχει η διάδραση των ηλικιωμένων με τα παιδιά, τονώνοντας την αίσθηση προσφοράς και χρησιμότητας από τη μία και δημιουργώντας ένα κλίμα ζεστασιάς και οικειότητας και για τους δύο. Αν και χρονικά μακριά, πολλές από τις ανάγκες τους συμπίπτουν και μάλιστα αλληλοσυμπληρώνονται, συνειδητοποιώντας τον κύκλο της ζωής και τη σημασία της επαφής με όλες τις ηλικίες. Για τον λόγο αυτό θεωρήσαμε σημαντικό η λύση του κτηρίου να συνδυάζει μεν την επιλογή της ιδιωτικότητας και ανεξάρτητης χρήσης, αλλά στρεφόμενη όμως προς μια ενθάρρυνση προς διάδραση και εξωστρέφεια, ιδιαίτερα των ηλικιωμένων με θέαση στην κεντρική πλατεία και τον παιδικό σταθμό. Η σύνθεση μας άλλωστε βασίστηκε στην πρόθεση για τον σχηματισμό ενός κτηρίου, που αναδυόμενο από τη φύση, γεφυρώνει τις δύο χρήσεις με μία κοινή είσοδο – εστία συνάντησης, κίνησης και αλληλεπίδρασης, που προεκτείνεται και σε όλόκληρη την εξέλιξη του πάρκου. Ξεκινώντας σαν προέκταση του εδάφους, οι όγκοι σχηματίζονται σταδιακά, κρατώντας πάντα τον γήινο χαρακτήρα τους, και συνολικά αποτελούν μια αγκαλιά που βυθίζεται στη φύση και διαπερνάται από αυτήν. Το ηλικιακό χάσμα αντιμετωπίζεται ως εφαλτήριο νέων λειτουργικών σχημάτων και σχέσεων, σηματοδοτώντας μία διαφορετική κοινωνική προοπτική στην έννοια της γειτονιάς και όχι μόνο.
Μ.Δ: Πώς νιώθετε μετά τα αποτελέσματα του διαγωνισμού και έχοντας αποσπάσει ειδική μνεία;
Α.Ο: Σίγουρα αισθανόμαστε περήφανοι και μας τιμά ιδιαίτερα μια τέτοια διάκριση, λαμβάνοντας υπόψιν το υψηλό επίπεδο των υπολοίπων 53 αρχιτεκτονικών συμμετοχών από όλη την Ελλάδα και τις δύσκολες συνθήκες που εργαστήκαμε. Χαιρόμαστε παραπάνω που ξεχωρίσαμε σε έναν διαγωνισμό που αφορά στην ανάπτυξη ενός τόπου που συνδεόμαστε συναισθηματικά και μας κινητοποιεί με αισιοδοξία για επόμενες, μεγαλύτερες νίκες στο μέλλον.
Μ.Δ: Οι αποδέκτες ενός δημόσιου αρχιτεκτονήματος είναι μόνο οι χρήστες ή μήπως και κάποιοι άλλοι;
Α.Ο: Η αρχιτεκτονική γενικά, και ακόμα περισσότερο όταν μιλάμε για δημόσια κτήρια και αστικό τοπίο, έχει ευθύνη και δύναμη να επηρεάζει την καθημερινή ζωή, τις σχέσεις, τη λειτουργικότητα, τη διάθεση, τη φαντασία και την αισθητική, όχι μόνο των χρηστών του ή των κατοίκων της περιοχής, αλλά και όλων όσων απλά την επισκέπτονται φυσικά ή εικονικά αψηφώντας χωρικούς και τοπικούς περιορισμούς, προσφέροντας τους νέες προοπτικές και έμπνευση για δράση και δημιουργία. Διαφαίνεται λοιπόν η ζωτική σημασία της που απλώνεται στο σύνολο της κοινωνίας και που θα έπρεπε να διεκδικούμε και να προσπαθούμε από κοινού να βελτιώσουμε, αν θέλουμε να μιλάμε για κοινή εξέλιξη και παιδεία. Όλη η ομάδα ελπίζει στην πραγματοποίηση του συγκεκριμένου έργου που αδιαμφισβήτητα αποτελεί ουσιαστική επένδυση για όλους. Θεωρούμε εξαιρετικά σημαντικό που διεξάχθηκε μέσω ενός ανοικτού πανελλήνιου διαγωνισμού δίνοντας την ευκαιρία και σε νέους ανθρώπους, σαν εμάς, να εκφράσουν και να μεταδώσουν διαφορετικούς τρόπους αστικής ζωής και ίσως πιο υγιείς εικόνες ενός πιθανού μέλλοντος, που είναι στα χέρια του καθενός από εμάς με ευαισθησία και υπό πνεύμα ομαδικής συνεργατικότητας να γίνει από ουτοπία, πραγματικότητα…
**Η συντομογραφία Α.Ο παραπέμπει στην αρχιτεκτονική ομάδα που παραχώρησε τη συνέντευξη τα μέλη της οποίας είναι :Λαζαρίδης (Γεώργιος) Πέτρος, Αθηνά Χαραλαμπίδου και Georgina Andrei.
Παράκληση τους να αναφερθούν και τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας που έκαναν τις εξίσου σημαντικές μελέτες: στην πρόταση Μηχανολογική μελέτη- Παναγιώτης Χρήστος Βασιλείου, διπλωματούχος Μηχανολόγος Μηχανικός University of Liverpool
Στατική Μελέτη- Βάσω Κριαρά, Πολιτικός Μηχανικός Ε.Μ.Π
Ευθυμία Λιλή – Αρχιτέκτων Μηχανικός Α.Π.Θ
***Οι φωτογραφίες παραχωρήθηκαν από την Α.Ο. για τις ανάγκες της συνέντευξης
ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΤΕΡΑ ΣΤΙΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΕΙΣ:
https://www.chania.gr/katoikoi/arxeioDT-2020/prosxedia2482020.html
https://www.sadas-pea.gr/apotelesmata-toy-anoiktoy-synthetoy-architektonikoy-diagonismoy-proschedion-me-titlo-ypodomes-pronoias-kai-parko-geitonias-sto-dimo-chanion/
https://www.culturenow.gr/mario-botta-o-filosofos-arxitektonas-milaei-gia-tin-arxitektoniki-kai-ti-mnimi/
