«Είμαι εδώ, πλάι σου. Πουθενά δεν πάω, μ’ ακούς; Ή κανείς ή κι οι δυο μας, μ’ ακούς ;»
Οδυσσέας Ελύτης / «ΜΟΝΟΓΡΑΜΜΑ»1
Η ιστορία των πολιτιστικών οργανισμών στη χώρα μας αποκαλύπτει πολλές περιπέτειες και κλυδωνισμούς, σε χώρους τέχνης και μουσεία. Όμως επιπλέον έχει τεκμηριώσει κατά περίπτωση ότι «είναι οι άνθρωποι που κουβαλούν τις ιδέες και αυτές παίρνουν το μπόι του ανθρώπου που τις κουβαλάει»2.
Στη Νέα Ιωνία, η Πινακοθήκη «Γ. Βογιατζόγλου» έχει διακριθεί για την προσφορά της στον πολιτισμό, αποτελεί τοπόσημο σύγχρονης τέχνης στην περιοχή και αυτό αναγνωρίζεται όχι μονάχα από τους σημαντικούς καλλιτέχνες με τους οποίους συνεργάζεται, αλλά και από τους επισκέπτες φιλότεχνους. Φέτος, συμπληρώνει 10 χρόνια πορείας και η επέτειος αυτή γίνεται η αφορμή για μια έκθεση που τιμά όσα προηγήθηκαν και υπόσχεται όσα θα ακολουθήσουν. Η Πινακοθήκη εμπνέεται στην αποστολή της από τον δημιουργό της Γιώργο Βογιατζόγλου3
Μια ενότητα έργων της αγαπημένης μου εμψυχώτριας από το πρόγραμμα “ΜΕΛΙΝΑ” και ξεχωριστής, αλλά πάντα σεμνής ζωγράφου Ελένη Μωραΐτου- Μωραΐτη με καθήλωσε στον ατμοσφαιρικό χώρο της Πινακοθήκης « ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΒΟΓΙΑΤΖΟΓΛΟΥ». Και πώς να μην συμβεί αυτό όταν τα έργα της είναι συνθέσεις ανθρωποκεντρικές που ανακαλούν αρχέγονα σχήματα, διακρίνονται για την πλούσια εκφραστική τους δομή, τη σχεδιαστική ελευθερία, ακτινοβολούν τον επιδέξιο χειρισμό του χρώματος και απελευθερώνουν μια ανεπανάληπτη αφηγηματική συγκίνηση ? Με την πρώτη ματιά στον εκθεσιακό, χώρο τα έργα της Ελένης Μωραϊτη δεσπόζουν μεγαλόπρεπα και σε προσκαλούν σε μια συναρπαστική ζωγραφική περιπέτεια. Σε μένα όμως επιπλέον ανακάλεσαν μνήμες, με έντονο το συγκινησιακό αποτύπωμα της της αισθητικής εμπειρίας των πρωτότυπων εικαστικών εργαστηρίων της στο πλαίσιο του εθνικού προγράμματος «ΜΕΛΙΝΑ-Εκπαίδευση και Πολιτισμός». Η μοναδική κοινή παρέμβαση των δύο Υπουργείων, Πολιτισμού και Παιδείας της χώρας μας στην εκπαιδευτική κοινότητα, για μια δεκαετία , η οποία μετάγγισε το ανεκτίμητο βίωμα της σύγχρονης τέχνης, ως κοινωνικού πεδίου καλλιέργειας διαφορετικών βλεμμάτων, για το νόημα του πολιτισμού στην καθημερινή σχολική πράξη, στην καθημερινή ζωή, στις ανθρώπινες σχέσεις.
«Η Ελένη Μωραΐτη σπούδασε ζωγραφική στην ΑΣΚΤ (1972-1977). Έχει παρουσιάσει έργα της σε ατομικές εκθέσεις (Νέες Μορφές 1982, 1987, 1992, 1996) και έχει πάρει μέρος σε ομαδικές. Έχει ασχοληθεί με τη σκηνογραφία Έχει διδάξει στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση (1977-1991), στο εργαστήριο τέχνης (1978-1982) στη Χαλκίδα, καθώς και στο ‘Α εργαστήριο Ζωγραφικής στην ΑΣΚΤ. Είναι μέλος του ΕΕΤΕ.»4
Στην Πινακοθήκη «ΒΟΓΙΑΤΖΟΓΛΟΥ» παρουσιάζονται 4 έργα της , κοινών διαστάσεων με τον γενικό τίτλο «ΑΣΜΑ ΑΣΜΑΤΩΝ» ( ακρυλικό σε μελάνι και φύλλο χρυσού,203Χ100 εκ., 2019) και τους αντίστοιχους τίτλους «Λίπουλτσα», «Τιμή στον Παζολίνι», «Με τα μάτια του Άργου», « Η ψυχή».Η μεταφυσική ατμόσφαιρα του χώρου και τα ενδιαφέροντα έργα τέχνης όλων των δημιουργών που εκτίθενται αφαιρούν τη διάσταση του χρόνου από τη διάρκεια της επίσκεψης μου. Τα έργα της Ελένης Μωραϊτη δικαιωματικά όμως με οδηγούν επίμονα σε μια ευεργετική αναστοχαστική διαδικασία που εκπορεύεται εκείνο το απόγευμα από τη δική μου βαθύτερη ανάγκη να βρεθώ πιο κοντά της.
«Το Άσμα Ασμάτων» είναι ένα από τα πλέον γνωστά βιβλία της Αγίας Γραφής, αλλά λίγοι γνωρίζουν ότι πρόκειται για ένα ερωτικό ποίημα, που δημιουργήθηκε κατά τον 4ο αιώνα π.Χ., μάλλον από το βασιλιά Σολομώντα. Αποτελείται από 117 στίχους και θεωρείται ένα από τα πιο σημαντικά θρησκευτικά κείμενα. Το « Άσμα Ασμάτων» είναι ένας ύμνος στον έρωτα και μάλιστα στον έρωτα έξω από το γάμο και τις κοινωνικές συμβάσεις»5. Ένα από τα σηµαντικότερα κείµενα της εβραϊκής λογοτεχνίας που µε το βαθύτατα ερωτικό του περιεχόµενο, έδωσε το έναυσµα σε πολλούς δηµιουργούς να αποτολµήσουν την εικονογράφησή του .Πρόκειται για κείµενο που άσκησε βαθύτατη έλξη, σε κριτικούς και ερµηνευτές, σε λογοτέχνες για να το µεταφέρουν στη νεοελληνική και σε καλλιτέχνες για να αποδώσουν το περιεχόµενό του µε εικαστικά µέσα»6.
Η δημιουργός Ελένη Μωραΐτη σηματοδοτεί την ενότητα των έργων της επιλέγοντας το μνημειώδη τίτλο του ιδιαίτερου ερωτικού ποιήματος «ΑΣΜΑ ΑΣΜΑΤΩΝ» που εμπεριέχεται στην Αγία Γραφή. Καθόλου τυχαίο, σκέφτομαι, αφού τα έργα της με την χαρακτηριστική εκφραστική τους ενάργεια αποκαλύπτουν την πιο ερωτική και μυστηριακή αίσθηση της ζωής. Η αισθητική αντοχή και στιβαρότητα των οπτικών δηλώσεων και συνδηλώσεων που επιτυγχάνει με την εικαστική γραφή της, ακινητοποιούν τον χρόνο και κατακτούν μια στιγμή αιωνιότητας, αποδίδοντας μια συμπαγή οντολογική αλήθεια σε κάθε έργο.
Ο υπαινικτικός συμβολισμός ανακαλεί άλλοτε άμεσα και άλλοτε με σιωπηλό κρυφό κώδικα, θυελλώδεις αντιφάσεις της ζωής, διαμορφώνοντας οραματικές μεταπλάσεις. Η υπέρβαση της ακρίβειας της οπτικής πραγματικότητας, εμφυσά στις πληθωρικές μορφές της, την πνοή μιας διεργασίας υπομονής και επιμονής, που απηχεί την εκφραστική δεινότητα της δημιουργού. Η ζωγράφος επιχειρεί χωρίς ωραιοποίηση να αποδώσει τον ανθρώπινο ή θεϊκό έρωτα με τις γήινες όμως εκφάνσεις του ορατές και άμεσες. Με τη συγκλονιστική απλότητα της γλώσσας του σώματος αποδίδει στιγμιότυπα συντροφικότητας με την έξαρση της μορφής να εκτείνεται ιδεατά έξω από τον πίνακα, για να ακτινοβολήσει την ακεραιότητα και την διαχρονική αγωνιώδη αλήθεια του ανίκητου πανανθρώπινου συναισθήματος, με μια υπερβατική σύλληψη δομής και σύνθεσης δυναμικής εικαστικής δημιουργίας. Αποζητά την κορύφωση της νοηματικής υπόστασης των ουμανιστικών έργων της οδηγώντας την υπαρξιακή αγωνία που συμπορεύεται με τον ζωογόνο έρωτα στα θέματα της, σε ένα οραματικό πεδίο κάθαρσης Είναι μια αιχμηρή έκφραση για τον έρωτα που ανεκπλήρωτος, επώδυνος ,μοιραίος , ακραίος ,τραγικός , περνά με τον έντονα δραματικό του χαρακτήρα στη διαχρονία . Ή μήπως περιφρουρείται ως κοινωνός της προσωπικής αλήθειας της σε μια άχρονη κατάσταση, άλλοτε με σχεδιαστική ένταση και ενίοτε με μια ανήσυχη φαινομενικά ακινησία, για να ωθήσει την απόκριση του αποδέκτη σε πεδία του υπέρμετρου και ταυτόχρονα τους πρωταγωνιστές της σύνθεσης της, στην υπέρβαση της καθημερινής στιγμής, καθώς περιβάλλονται με στοιχεία – σύμβολα μυστηριακά?
Η ενότητα έργων «ΑΣΜΑ ΑΣΜΑΤΩΝ» της Ελένης Μωραΐτη τοποθετεί το παρόν μιας σχέσης δραματικής στην αιωνιότητα, αγγίζοντας μια ουτοπική αλήθεια, πέρα από τα όρια της λογικής, καθιστώντας με την χαρακτηριστική ζωγραφική μανιέρα της, άφθαρτες και αλώβητες τις μορφές της… Με βαθιά στοχαστικότητα προικίζει μοναδικά το δικό της «ΑΣΜΑ ΑΣΜΑΤΩΝ», βυθίζοντας το βλέμμα του κοινού στο ουσιώδες της πνευματικής, ψυχικής και σωματικής περιπέτειας σε μια αμφίδρομη γνήσια ερωτική συνομιλία… Ανάμεσα στην ευθύνη και την ενοχή μιας σχέσης ερωτικής , ανάμεσα στην επίγνωση και την αυτοκριτική για ένα βαθύ τραύμα , ανάμεσα στην οδυνηρή απώλεια του συντρόφου στη διαπραγμάτευση και στην άρνηση της, αποζητά την κορύφωση της νοηματικής υπόστασης του έργου της, αρθρώνοντας με την τέχνη της έναν ιδιότυπο «πολιτικό ερωτικό λόγο» διαμαρτυρίας… Με τον αέναο σφυγμό της δημιουργικής της έμπνευσης, την επεξεργασία της φόρμας και την ένταση του χρωματικού αποτελέσματος σε κάθε έργο, το «ΑΣΜΑ ΑΣΜΑΤΩΝ» της Ελένης Μωραΐτη αποκτά δικαιωματικά τη διάσταση μιας βουβής φυλακισμένης ερωτικής εξομολόγησης που ξεδιπλώνεται δραματικά. Πολύσημο και αιρετικό ταυτόχρονα, διαπερνά το κοινό απελευθερωτικά και αποδίδει το πάθος στην εικαστική ποιητική της χαρισματικής δημιουργού.
**Οι φωτογραφίες των έργων της Ελένης Μωραΐτη είναι ερασιτεχνικές λήψεις της γράφουσας κατά την επίσκεψη της στον εκθεσιακό χώρο.
* Η Μαρία Δρακάκη είναι επιμελήτρια του Μουσείου Σχολικής Ζωής Δήμου Χανίων, Παιδαγωγός, Εκπαιδεύτρια Ενηλίκων email: politismos.drakaki@gmail.com
ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΤΕΡΑ ΣΤΙΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΕΙΣ:
https://www.vogiatzogloucollection.gr/
https://www.facebook.com/Pinakothiki.Vogiatzoglou/?locale=el_GR
https://e-neaionia.gr/?s=Πινακοθήκη
http://dp.iset.gr/artist/view.html?id=599
1 Από τη συλλογή Το Μονόγραμμα (1971)
[πηγή: Οδυσσέας Ελύτης, Ποίηση, Ίκαρος, Αθήνα 2002, σ. 254-255, 259]
2 Νίκος Καζαντζάκης (1883 – 1957, Έλληνας συγγραφέας)
6 https://blogs.sch.gr/41dimat/files/2014/04/110-6.pdf Μια διαδροµή στη νεοελληνική τέχνη µέσα από την εικονογράφησή του Θ. Χρήστου, Επίκουρου Καθηγητή Ιστορίας της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων
