[..] «Η λέξη που λειαίνεται, όπως η πέτρα, στα χείλη του λαού· στα χείλη και στα δόντια, κάτι ολόιδιο μ’ αυτό που σε παρορμά να πολεμάς ή να ερωτεύεσαι έτσι κι όχι αλλιώς. Εσύ και ο άνθρωπος της ομάδας όπου ανήκεις. Όλοι. Πιστοί, θέλοντας και μη, σ’ αυτά τα δέντρα, σ’ αυτά τα κύματα, σ’ αυτό το φως, σ’ αυτή την ιστορία.»
Οδυσσέας Ελύτης / «Το χρονικό μιας δεκαετίας»,
Έφυγες, Σεβαστέ μου Δάσκαλε, για τους ουρανούς, για να μαγεύεις πια εκεί στη γειτονιά των αγγέλων με τις μοναδικές σου αφηγήσεις ολόκληρο το σύμπαν, μιλώντας για τον άνθρωπο, για το σχολείο, για την Κρήτη, για την παράδοση, τη λαογραφία , τον πολιτισμό την εκπαίδευση…
Σεβαστέ μου Δάσκαλε, δεν πρόλαβα να σου πω ξανά πάλι ότι υπήρξα η πιο τυχερή σου μαθήτρια γιατί χωρίς να μου κάνεις ποτέ μάθημα στην τάξη, έγινες ο Δάσκαλος που άγγιξε τρυφερά την ψυχή μου, όταν φοβισμένη ήρθα με μετεγγραφή στο 13ο Δημοτικό Σχολείο Χανίων που υπηρετούσες.Ο Δάσκαλος που ένιωθα πάντα την ανάγκη να σου φιλώ το χέρι με σεβασμό, κάθε φορά που συναντιόμασταν… Υπερασπίστηκες το βήμα μου και τη θέση μου στην πρόβα της παρέλασης της 28ης Οκτωβρίου εκείνη τη χρονιά, όπου όλοι επέμεναν ότι ως μαθήτρια από μετεγγραφή δεν θα έπρεπε να πάρω τον ρόλο, ούτε της παραστάτριας, ούτε της διμοιρίτισσας Και ήσουν εσύ που με έκανες να νιώσω ότι ανήκω στο νέο μου σχολείο και ΜΠΟΡΩ…
Και αργότερα όταν έγινα Δασκάλα, συνέχισες να υπερασπίζεσαι και να ενθαρρύνεις κάθε ‘βήμα’ μου αφού ήσουν πάντα ΜΑΖΙ μου σε κάθε ρόλο, με τη σκέψη σου και τον λόγο σου, για να με συμβουλεύεις και να με εμψυχώνεις …Και όταν εγώ σε συναντούσα και έσκυβα για να σου φιλήσω με σεβασμό το χέρι, μου έλεγες γελώντας δεν μπορεί μια Διευθύντρια, μια Σχολική Σύμβουλος να φιλά το χέρι το δικό μου……
Αιώνια ευγνώμων για όσα μου μετάγγισες με τις γραφές σου, με τον λόγο σου, αλλά πρώτιστα για τη στάση ζωής που μου ενέπνευσες με το μεγαλύτερο «δώρο» σου για μένα. Μου χάρισες με μεγάλη γενναιοδωρία τη βιογραφική σου αφήγηση στο πρόγραμμα Προφορικής Ιστορίας με την τιμή της άπλετης εμπιστοσύνης και με τη συγκίνηση και την γλαφυρότητα μιας αυτοβιογραφικής ιστόρησης που όμοια της δεν έχει υπάρξει σε προφορική μαρτυρία. Μοναδική για τη διάρκεια της ,μοναδική για τον πλούτο των ξεχωριστών πτυχών του μνημονικού σου αποθέματος που αποκαλύπτεται αριστοτεχνικά με την χαρισματική σου ντοπιολαλιά και με συγκλονιστική ρεαλιστική απόδοση, μοναδική για την τεκμηρίωση των εννοιών της μνήμης, της ενθύμησης και της μνημόνευσης που θαυμαστά αναδεικνύεις τη διαφοροποίηση τους στο αφήγημα σου, μοναδική για τα συναισθηματικά τεκμήρια που μου παρέδωσες σεμνά και ταπεινά για να φωτίσουν κενά της επίσημης ιστορίας.
Τέσσερις ημέρες συνέντευξης, πολλές ώρες αφήγησης με σιωπές, με συγκίνηση, με χιούμορ, με ενσυναίσθηση, με αυτοκριτική, με εμπειρίες που σημάδεψαν τη ζωή σου, που σε ξάφνιασαν, που σε άλλαξαν, που σε έμαθαν , που σε έκαναν καλύτερο άνθρωπο και καλύτερο Δάσκαλο καθώς βίωνες τη διαδρομή σου στον ιστορικό χωροχρόνο .
Η παλίμψηστη ιστορική μνήμη προσωπική και συλλογική σε μια προφορική απόδοση ανεπανάληπτη από εσένα. Έναν επιδέξιο ενορχηστρωτή αφηγήσεων που ξέρει να συνθέτει αρμονικά διαφορετικές χρονικότητες, υφαίνοντας χαρισματικά με τα νήματα της βιωμένης αντίληψης, τη στροφή του ιστορικού βλέμματος στα μικρά, αλλά καίρια συμβάντα της καθημερινότητας , στην κρίσιμη μικροϊστορία .Μου αποκάλυψες την ιστορία των αφανών, των λησμονημένων, των παιδιών των ηλικιωμένων, των μειονοτήτων των΄’αλλων»…Επί της ουσίας δίνοντας πίσω με την προφορική σου μαρτυρία απλόχερα την εθνική ιστορία με τις δικές σου λέξεις !!!Μια ιστορία όμως πιο προσωποκεντρική , πιο ανθρώπινη, πιο κοινωνική, πιο δημοκρατική…
Άγνωστες ή ελάχιστα μελετημένες ιστορίες τοπικές που συγκροτούν το προσωπικό σου αφήγημα σηματοδοτούν στην τράπεζα προφορικής ιστορίας του Μουσείου Σχολικής Ζωής χρόνια τώρα μια πλούσια ανεξάντλητη και ανεκτίμητη παρακαταθήκη που αξιοποιείται στις μουσειολογικές του αφηγήσεις, στα εκπαιδευτικά του προγράμματα, στη τεκμηρίωση των συλλογών του. Μια σπουδαία συλλογή προφορικού ιστορικού αφηγήματος στην οποία η αξιολόγηση για το αξιομνημόνευτο μετατίθεται από το προφανές στο αφανές, από το οικείο στο ανοίκειο, μετουσιώνοντας την ενδοσκοπική σου ιχνηλάτηση σε μια ιστορική μέθεξη για μένα και ένα θαύμα ιστορικού μαθήματος για όποιον την ακροάται.
Στις ώρες της συνέντευξης το 2010 έμεινα καθηλωμένη, εκστασιασμένη και όσο το δυνατόν περισσότερο σιωπηλή για να μην διακόπτω τον θαυμαστό ειρμό σου. Εκ των υστέρων συνειδητοποίησα με δέος πόσο ιδιαίτερα ευνοημένη υπήρξα για αυτό το προνόμιο να γίνω κοινωνός μια ανεπανάληπτης μνημονικής έκρηξης ενός σπουδαίου θεματοφύλακα του πνεύματος . Ενός μοναδικού εργάτη της εκπαίδευσης που με αυτή την πολύωρη κατάθεση ψυχής (στο επιμορφωτικό και ερευνητικό πρόγραμμα προφορικής ιστορίας που υλοποιήθηκε στο Νομό Χανίων) με την ευθύνη του ρόλου του παιδαγωγού και την κυρίαρχη επιθυμία ενός συνειδητοποιημένου πληροφορητή, επιβεβαίωσε και υπερασπίστηκε την πρόθεση του να αποκαταστήσει, την αυθεντική ορατότητα των πράξεων γεγονότων και στιγμών που συνέβησαν στο παρελθόν μέσα από τον φακό της αγάπης του για τον τόπο, τον άνθρωπο, την παιδεία, τα έθιμα, τις παραδόσεις. Με την επιδίωξη να σχηματοποιήσει το μνημονικό του απόθεμα χωρίς επίκριση, μόνο με την αγωνία μιας οπτικής που θα λειτουργήσει συνεκτικά για το παρόν και ευεργετικά για το μέλλον .
Η απώλεια του Σεβαστού Δασκάλου-Λαογράφου-Ερευνητή- Συγγραφέα, Σταμάτη Αποστολάκη είναι μια ρωγμή στην ιστορία Στην τοπική και στην εθνική. Είναι δυσαναπλήρωτο κενό στη διαδικασία του εμπλουτισμού της ιστοριογραφίας. Είναι όμως ταυτόχρονα και ένα δυνατό φως σε μια παλίμψηστη ιστορική προσέγγιση της ψυχογεωγραφίας της Κρήτης, του νησιού που γεννήθηκε και φιλοξένησε την πολυσχιδή δράση του .Η εξιστόρηση των τρόπων που βιώθηκε και νοηματοδοτήθηκε το παρελθόν του στην πορεία της ζωής του, από παιδί έως τη συνταξιοδότηση του, σηματοδοτεί μια ανεπανάληπτη ευαισθητοποιημένη, συμμετοχική και συνειδητοποιημένη οπτική που αντανακλάται αυθεντικά ,χωρίς αγωνία παρέμβασης στην αναδίπλωση της μνήμης του.
Ο Σεβαστός Δάσκαλος λειτουργεί ως αφανής εμψυχωτής της αφύπνισης της συλλογικής μνήμης σε μια συνέντευξη που προβάλλει διαχρονικές αξίες αθέατες πλέον στο σύγχρονο κοινωνικό γίγνεσθαι. Ακούραστος και σε αυτό το επίπονο ψυχικά, πλαίσιο καταγραφής με κάμερα, παραδίδει με συνέπεια και βαθιά επίγνωση 30 ώρες βιογραφικής αφήγησης στην τοπική κοινωνία των Χανίων για τη δημιουργία του Κέντρου Προφορικής Ιστορίας στη Ραμνή Αποκορώνου.
Η αυτοβιογραφική ιστόρηση του Σεβαστού Δασκάλου δεν περιθωριοποιεί το συναίσθημα του. Αντίθετα το αποδέχεται, είτε θετικό είναι, είτε αρνητικό , το ενσωματώνει με ειλικρίνεια και το προκαλεί με καθαρότητα, προκειμένου να μεταγγίσει την αναγκαιότητα της καλλιέργειας των δεσμών της ανθρώπινης κοινότητας μέσα από την αναζήτηση και τον επαναπροσδιορισμό της ατομικής και συλλογικής ταυτότητας .Όχι για να αμφισβητήσει το συμπαγές αποτύπωμα της μνήμης, αλλά για να το εμπλουτίσει συνετά με την επικύρωση μιας τραυματικής αμφιλεγόμενης, απωθημένης ιστορικής πραγματικότητας που με την οπτική της νοηματοδότησης του παρόντος χρόνου, συμβάλλει στη γόνιμη αναδίπλωση της συγκρουσιακής μνήμης. Της μνήμης που ενίοτε δίχασε και διχάζει, αλλά στηρίζεται στο ιστορικό γεγονός και δεν αποκρύπτεται ή παραγκωνίζεται, αλλά «φωτίζεται» με αυτοσυνειδησία με τη συμβολή των προσωπικών ιστοριών, προκειμένου να συμβάλλει στην αναστοχαστική διαχείριση και ανεπιτήδευτη διαφύλαξη των τρόπων που βιώθηκε το ιστορικό παρελθόν.
Το Μουσείο Σχολικής Ζωής δεσμεύεται να διαφυλάξει ατόφια αυτό το δώρο ζωής του αείμνηστου εργάτη του πνεύματος Σταμάτη Αποστολάκη και να το αξιοποιεί με τον οραματισμό και τη στάση ζωής του . Αθόρυβα αλλά ουσιαστικά, απλά αλλά ηθικά και ανθρωποκεντρικά, αληθινά, αλλά με παιδαγωγική και πολιτισμική προοπτική !!! Αδύναμες οι όποιες ευχαριστίες για το άπλετο φως της αέναης προσφοράς σου , ΣΕΒΑΣΤΕ ΜΟΥ/ΣΕΒΑΣΤΕ ΜΑΣ ΔΑΣΚΑΛΕ! ΑΙΩΝΙΑ Η ΜΝΗΜΗ ΣΟΥ!
Θα ζεις πάντα στην ψυχή όλων μας!! Στην Κρήτη, στην Ελλάδα, στο παιδευτικό και πολιτισμικό τοπίο…“Σ’ αυτά τα δέντρα , σ’ αυτά τα κύματα, σ’ αυτό το φως, σ’ αυτή την Ιστορία…”
*Η αυτοβιογραφική ιστόρηση του Σεβαστού Δασκάλου Σταμάτη Αποστολάκη πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του επιμορφωτικού και ερευνητικού προγράμματος που υλοποιήθηκε στο Νομό Χανίων το 2010 με πρωτοβουλία της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Χανίων, τη συνδρομή του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και την εποπτεία Επιστημονικής Επιτροπής με συντονίστρια την κ. Μαρία Ρεπούση, προκειμένου 18 εθελοντές συνεντευκτές και συνεντεύκτριες να συγκεντρώσουν το αρχικό σώμα του προφορικού υλικού ενός Κέντρου Προφορικής Ιστορίας –Μουσείου στο χωριό Ραμνή.
Συνεντεύκτριες στο πεδίο της θεματικής ενότητας «ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ»: Μαρία Δρακάκη και Μαρία Κατσαρού βλ .ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ στο Ρεπούση Μ.&Ανδρεάδου Χ., (2010) Προφορικές Ιστορίες – Ένας Οδηγός Προφορικής Ιστορίας για την Εκπαίδευση και την Κοινότητα, Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Χανίων-Διεύθυνση Πολιτισμού και Παιδείας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
*Η Μαρία Δρακάκη είναι Επιμελήτρια του Μουσείου Σχολικής Ζωής Δήμου Χανίων, Παιδαγωγός, Εκπαιδεύτρια Ενηλίκων
ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΤΕΡΑ:
Απόσπασμα της αυτοβιογραφικής ιστόρησης του Σταμάτη Αποστολάκη μπορείτε να ακούσετε στο ψηφιακό αποθετήριο ΠΡΩΤΕΑΣ του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας στο εκπαιδευτικό σενάριο «Σχολική Ζωή στον χώρο και στον χρόνο» της γράφουσας.
http://proteas.greek-language.gr/scenario.html?sid=1539
