«Η δηµιουργικότητα απαιτεί να έχουµε το θάρρος να εγκαταλείψουµε βεβαιότητες…»
Έριχ Φροµ1
Η δηµιουργικότητα αποτελεί πάντοτε µια πρόκληση σε κάθε επαγγελµατικό ή προσωπικό πεδίο. Έχουν σηµειωθεί πολλές προσπάθειες για τον προσδιορισµό της έννοιας της και των χαρακτηριστικών της. Ανιχνεύοντας το χώρο της δηµιουργικότητας και τους ορισµούς της, διαπιστώνουµε τεράστιο ερευνητικό ενδιαφέρον όσον αφορά τη διερεύνηση της εφαρµογής της, ιδιαίτερα στην πράξη.
Η δηµιουργικότητα είναι η δηµιουργία έξω από τη νόρµα, είναι η απόπειρα, χωρίς το φόβο του λάθους, για συνδυασµό ετερόκλητων φαινοµενικά στοιχείων και η ανάδειξη νέων δυνατοτήτων τους για να υπηρετήσουν µια νέα στόχευση. Αυτή η διαδικασία δεν διατηρεί ποτέ πανοµοιότυπο χαρακτήρα και δεν είναι αναµενόµενη για το δηµιουργικό άτοµο, έστω και αν αξιοποιήσει τα ίδια δοµικά συστατικά και το ίδιο µονοπάτι.
Ανατρέχοντας στους ορισµούς της δηµιουργικότητας, όπως διατυπώνονται από τους επιστήµονες µελετητές, σταχυολογώ χαρακτηριστικά γνωρίσµατα της και φράσεις προκειµένου συνοπτικά να περιγράψω συνθετικά το σηµασιολογικό αποτύπωµα της².
«Ικανότητα σύνθεσης, ικανότητα µετασχηµατισµού, νοητική ευελεξία έκφραση διαφορετικού»(Guilford, 1950)
«Ρήξη των σχηµάτων της εµπειρίας , ασταµάτητη σκέψη» (Ροντάρι, 1985)
« Σπάσιµο της φόρµας, αλλά και εσωτερική σύλληψη και η ανανέωση της υπόστασης του ατόµου».(Φράγκος,2006)
«Ευθυκρισία µαζί µε φαντασία, ενορατικότητα και συχνά ενστικτώδης αυθορµητισµός» (Robinson, 2011)
«Καθολικό ανθρώπινο χαρακτηριστικό που αυξάνεται µε την κατάλληλη εκπαίδευση. Η ποιότητά του βελτιώνεται µε τη βοήθεια της ποσότητας στην παραγωγή ιδεών, καθώς όσο επιµένει ένα άτοµο να παράγει πολλές ιδέες, αυξάνονται οι πιθανότητες να παραχθούν πρωτότυπες ιδέες» (Παρασκευόπουλος, 2004)
Ήταν το 1995 όταν για πρώτη φορά σε µια κοινή προσπάθεια συστράτευσης Υπουργείου Παιδείας και Υπουργείου Πολιτισµού στη χώρα µας, έγινε αναφορά στην άρρηκτη σχέση του πολιτισµού µε την εκπαίδευση µε το πρόγραµµα «ΜΕΛΙΝΑ: Εκπαίδευση και Πολιτισµός» και η διδακτική πράξη χαρακτηρίστηκε κρίσιµο πολιτισµικό γεγονός! «Η διδακτική πράξη οριοθετείται στο πρόγραµµα «ΜΕΛΙΝΑ» ως κρίσιµο πολιτισµικό γεγονός της ζωής κάθε ανθρώπου, ιδιαίτερα του µικρού παιδιού. Αποτελεί πολιτισµικό σηµείο αναφοράς, καλωσόρισµα ενός «εν δυνάµει ενήλικα» στον κόσµο των ταξιδευτών του χρόνου και του χώρου, στον κόσµο της γνώσης και της αναζήτησης στον χώρο της έκφρασης και της επικοινωνίας…». ³
Ήταν το 2003 στον πρόλογο της έκδοσης του Εργαστηρίου Συνεχιζόµενης Εκπαίδευσης του Πανεπιστηµίου Πατρών που αξιολόγησε το πρόγραµµα «ΜΕΛΙΝΑ: Εκπαίδευση και Πολιτισµός» (1995-2000) όπου επισηµαίνεται: «Καθοριστικής σηµασίας προϋποθέσεις είναι η επιµόρφωση των εκπαιδευτικών στην πολιτισµική αγωγή και η διερεύνηση και ο αναπροσανατολισµός του σχολείου προς τις Τέχνες και την ανάδειξη της δηµιουργικότητας. Οι προϋποθέσεις αυτές είναι αλληλένδετες και αλληλοσυµπληρούµενες»⁴
Ήταν το 2006, όταν άνοιξε στα Χανιά τις πύλες του στο κοινό το Μουσείο Σχολικής Ζωής, ως ένα από ευεργετικά αποτελέσµατα της γενίκευσης του προγράµµατος, στην πρώτη πόλη πιλότο για την πολιτισµική αγωγή µοναδική πόλη στην οποία ολοκληρώθηκε το σχέδιο γενίκευσης του «ΜΕΛΙΝΑ».
Σήµερα καθώς το 2023 ολοκληρώνεται , το Μουσείο Σχολικής Ζωής ∆ήµου Χανίων θα επιχειρήσει µια νέα µουσειολογική αφήγηση που «ΣΑΝ ΕΡΩΤΗΜΑ ΑΝΟΙΧΤΟ» θα στοχεύσει στη δηµιουργικότητα
Σκοπός της νέας έκθεσης «ΣΑΝ ΕΡΩΤΗΜΑ ΑΝΟΙΧΤΟ…» είναι να αναπτύξει ένα πρωτότυπο µουσειολογικό αφήγηµα σε όλους τους χώρους του, µε το βασικά στοιχεία του εικαστικού λεξιλογίου να συνδράµουν σε µια πρωτότυπη παρουσίαση-µανιφέστο ενδεικτικών τεκµηρίων της συλλογής του Μουσείου που θα αποκαλύπτει πολλά επίπεδα νοηµάτων και θα σηµατοδοτήσει µια νέα εποχή στην επικοινωνιακή πολιτική του.
Ο τίτλος αλλά και το µουσειολογικό αφήγηµα αντλούν έµπνευση από το καινοτόµο εκπαιδευτικό υλικό της συλλογής του προγράµµατος «ΜΕΛΙΝΑ- Εκπαίδευση και Πολιτισµός» «Τα µηνύµατα και οι σηµασίες τους» µε συγγραφέα τον αείµνηστο Μένη Θεοδωρίδη, Σκηνοθέτη, Παιδαγωγό επιστηµονικά υπεύθυνο για την οπτικοακουστική παιδεία στο πρόγραµµα ΜΕΛΙΝΑ.
Η νέα µόνιµη έκθεση του Μουσείου θα επιχειρήσει να απευθύνει ένα «ερώτηµα ανοιχτό» στην κοινότητα για τον ζωντανό διάλογο της εκπαίδευσης µε τις τέχνες και τον πολιτισµό, ευρύτερα. Ένα πρωτότυπο εκθεσιακό αφήγηµα σαν “ερώτηµα ανοιχτό θα δοµήσει το σηµασιολογικό πλαίσιο της νέας µουσειακής έκθεσης σε όλους τους χώρους του κύριου σώµατος του Μουσείου. Εκεί, και µε τον τρόπο που πετά η ψυχή του επί 25 χρόνια, πλούσια µε δυνατά συναισθήµατα, καθώς η πορεία του στον χώρο και τον χρόνο, σηµαδεύεται από χαρούµενες και λυπηµένες µέρες ,από χαρές, γέλια, δηµιουργία αγωνίες, φόβους, απογοητεύσεις, αλλά και ατσαλώνεται από συγκινησιακούς δεσµούς µε ανθρώπινες οµάδες και µονάδες, που αντισταθµίζουν τα εµπόδια και ανατροφοδοτούν την πίστη και την αφοσίωση στην αποστολή του Ένα «ερώτηµα ανοιχτό» µε τα βασικά στοιχεία του εικαστικού λεξιλογίου να ερεθίζουν τη δηµιουργικότητα, δεν επιτρέπει την παραγκώνιση καµιάς ανοιχτής σκέψης –έκφρασης, καθώς το νήµα κύκλου µε τα χρώµατα και τον πλούτο των αποχρώσεων που θα αποκαλύπτονται, θα ξεδιπλώνεται από το κέντρο προς τα έξω, σε µια ατέρµονη δυναµική εξέλιξη συµµετοχής και συνδιαµόρφωσης στην κοινότητα. Επιπλέον το Μουσείο δεσµεύεται ότι µε ανοιχτές διαδικασίες δεν θα παραλείπει ποτέ και τις απαραίτητες και πολύτιµες στιγµές αναστοχασµού από το εξωτερικό περιβάλλον προς την φροντίδα του εσωτερικού, µε αναψηλάφηση των επιπέδων νοηµάτων και αξιών που σηµατοδοτούν την ατοµική ταυτότητα του ανθρώπινου πυρήνα του. Για να χαρτογραφήσουν εν τέλει αυτές οι διεργασίες, µέσω των προσφερόµενων πρωτότυπων πολυαισθητηριακών εµπειριών της νέας του έκθεσης, αλλά και µέσω της επίπονης πολύχρονης βιωµένης εµπειρίας του, τη σύνθετη, αλλά συνεκτική συλλογική ταυτότητα της κοινότητας, η οποία µε τη σειρά της θα τεκµηριώσει επίσηµα πλέον την εκκίνηση της πολυσυζητηµένης ΝΕΑΣ ΕΠΟΧΗΣ του, την µοναδική ιστορική του ταυτότητα. Την προστιθεµένη αξία του για την ενθάρρυνση της δηµιουργικότητας ∆ΙΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ.
Αναλυτικότερα στον επίσηµο ιστότοπο του Μουσείου Σχολικής Ζωής www.school-life.gr
*Oι φωτογραφίες που πλαισιώνουν το κείµενο απεικονίζουν το έργο τέχνης µε τον τίτλο «Οργανισµός» του δηµιουργού Fred Tomaselli (2005) και λεπτοµέρειες του Το έργο χαρακτηρίζεται για την ενότητα και τον πλουραλισµό των δοµικών υλικών του κατ’αντιστοιχία µε τη φιλοσοφία του νέου µουσειολογικού αφηγήµατος.
ΠΗΓΉ: https://discourse.saylor.org/t/arth101-discussion-topic-7-the-medium-is-the-message/2587/16
Η τελευταία φωτογραφία απεικονίζει το εκπαιδευτικό υλικό «Τα µηνύµατα και οι σηµασίες τους»
*Η Μαρία ∆ρακάκη είναι Επιµελήτρια του Μουσείου Σχολικής Ζωής ∆ήµου Χανίων , Παιδαγωγός, Εκπαιδεύτρια Ενηλίκων
Βιβλιογραφία –Πηγές
Ξανθάκου, Γ.(1998), Η δηµιουργική σκέψη και µάθηση. Ένα πρόγραµµα εφαρµογών ∆ηµιουργικών µεθόδων στο µάθηµα της γλώσσας. ∆ιδακτορική ∆ιατριβή, Τοµέας Ψυχολογίας, Πανεπιστήµιο Αθηνών
Βεργίδης ∆. & Βαϊκούση ∆., (2003) ΥΠΕΠΘ-ΥΠΠΟ-ΓΓΕΕ, Πρόγραµµα ΜΕΛΙΝΑ-Εκπαίδευση και Πολιτισµός, Η επιµόρφωση των εκπαιδευτικών , Αθήνα
Παΐζης,Ν. & Θεοδωρίδης, Μ. (1995) Εκπαίδευση και Πολιτισµός. Πρόγραµµα ΜΕΛΙΝΑ,Αθήνα:ΥΠΠΟ-ΥΠΕΠΘ-ΓΓΕΕ, Οργανισµός Εκδόσεως ∆ιδακτικών Βιβλίων, Αθήνα
• Η έκθεση αντλεί στοιχεία σε όλη της την ανάπτυξη από τη συλλογή του εκπαιδευτικού υλικού του εθνικού προγράµµατος “ΜΕΛΙΝΑ-Εκπαίδευση και Πολιτισµός” και ετοιµάζεται πυρετωδώς πλέον µε την συνεχή εποπτεία και υποστήριξη του ∆ήµου Χανίων και της ΚΕΠΠΕ∆ΗΧ –ΚΑΜ.
Ο τίτλος της «ΣΑΝ ΕΡΩΤΗΜΑ ΑΝΟΙΧΤΟ» είναι εµπνευσµένος ειδικότερα από το πιο καινοτόµο εκπαιδευτικό υλικό της συλλογής που φέρει την εξής πλήρη ταυτότητα:
Θεοδωρίδης Μ.,(1997) Τα µηνύµατα και οι σηµασίες τους, κείµενα σχεδίαση και επιµέλεια υλικού µε την πολύτιµη συµπαράσταση του Νίκου Παΐζη, της Κορνηλίας Χατζηασλάνη, της Ζωής Βαλάση και του του ∆ιονύση Βαλάση , Καλλιτεχνική επιµέλεια, Μαρία Μανουσαρίδου , ΤΥΠΟΙΣ ΕΠΕ, Συλλογή εκπαιδευτικού υλικού προγράµµατος «ΜΕΛΙΝΑ-Εκπαίδευση και Πολιτισµός 1995-2005», Μουσείο Σχολικής Ζωής ∆ήµου Χανίων
1. Γερµανός ψυχαναλυτής (1900-1980) διαθέσιµο στο https://www.gnomikologikon.gr/catquotes.php?categ=2775
2. Ξανθάκου, Γ.(1998) Η δηµιουργική σκέψη και µάθηση. Ένα πρόγραµµα εφαρµογών ∆ηµιουργικών µεθόδων στο µάθηµα της γλώσσας. ∆ιδακτορική ∆ιατριβή, Τοµέας Ψυχολογίας, Πανεπιστήµιο Αθηνών
3. Παΐζης,Ν. & Θεοδωρίδης, Μ. (1995) Εκπαίδευση και Πολιτισµός. Πρόγραµµα ΜΕΛΙΝΑ,Αθήνα:ΥΠΠΟ-ΥΠΕΠΘ-ΓΓΕΕ, Οργανισµός Εκδόσεως ∆ιδακτικών Βιβλίων, Αθήνα
4. Βεργίδης ∆. & Βαϊκούση ∆., (2003)ΥΠΕΠΘ-ΥΠΠΟ-ΓΓΕΕ, Πρόγραµµα ΜΕΛΙΝΑ-Εκπαίδευση και Πολιτισµός, Η επιµόρφωση των εκπαιδευτικών , Αθήνα
