Ως διαφύλαξη τεκμηρίων σχολικής ζωής

«Δεν υπάρχουν ιδέες-υπάρχουν μονάχα άνθρωποι που κουβαλούν τις ιδέες-κι αυτές παίρνουν το μπόι του ανθρώπου που τις κουβαλάει!!!»΄
Νίκος Καζαντζάκης

1 από 10

Eνα μήνυμα που δέχτηκα από ένα νηπιαγωγείο ενός ορεινού χωριού της Κρήτης λίγες μέρες πριν από τον εορτασμό της Διεθνούς Ημέρας Μουσείων, ήταν ένα αναπάντεχο δώρο ελπίδας και δύναμης για το Μουσείο Σχολικής Ζωής Δήμου Χανίων που υπενθύμισε με έναν μοναδικό τρόπο αυτό που οδήγησε στη δημιουργία του το 2003.

Η τυπική εκπαίδευση σε όλες τις βαθμίδες πατά ΚΥΡΙΩΣ στους ανθρώπους της, στους σεμνούς εκπαιδευτικούς της πράξης, οι οποίοι με μεράκι και ήθος ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΝΟΥΝ τα εμπόδια τις δυσλειτουργίες, τις παθογένειες που ταλανίζουν την σχολική ζωή, σε ΑΞΙΕΣ, σε σημαντικές ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΕΣ, σε πρωτότυπο ΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΕΡΓΟ για τη ΔΙΑΦΥΛΑΞΗ της ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ, των τεκμηρίων της και την ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΣΗ της τοπικής κοινότητας Το Μουσείο Σχολικής Ζωής μοιράστηκε με τους 6 μικρούς μαθητές και την εμψυχώτρια νηπιαγωγό τους ένα ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΟ ΜΟΝΟΠΑΤΙ αποκλειστικά σχεδιασμένο για τη συγκεκριμένο σχολείο. Οι δραστηριότητες ανέδειξαν μια ομάδα παιδιών που ενώ δεν έχουν επισκεφτεί ποτέ ΜΟΥΣΕΙΟ, είναι πολύ ευαισθητοποιημένα και συνειδητοποιημένα για θέματα προστασίας φροντίδας και επικοινωνίας των τεκμηρίων της σχολικής ζωής με την εμψύχωση της εμπνευσμένης παιδαγωγού τους.

H Άλκηστις Βασιλάκου αποφοίτησε το 2011 από την σχολή Νηπιαγωγών της Πάτρας. Το 2010 υπήρξε συν-ιδρύτρια της ομάδας αφήγησης και δραματοποίησης παραμυθιών “Μυθοπεριπατητές”, η δράση της οποίας αποτέλεσε το έναυσμα για την μετέπειτα ενασχόλησή της με το Θέατρο ως τέχνη αλλά και ως εκπαιδευτικό μέσο. Το 2012 τελείωσε με διάκριση τις μεταπτυχιακές της σπουδές στο Θέατρο στην Εκπαίδευση, στο Πανεπιστήμιο Warwick της Αγγλίας. Το 2020 αποφοίτησε από το Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Ναυπλίου Η διαδρομή της σηματοδοτείται από εμπειρίες εμψύχωσης διαφορετικών ηλικιακών ομάδων σε ευρωπαϊκά εθελοντικά προγράμματα μη τυπικής εκπαίδευσης.

• Γιατί θελήσατε να οργανώσετε το αρχειακό υλικό του σχολείου σας σε μια τόσο ευρηματική παρουσίαση και πώς το εντάξατε στην καθημερινότητα των μαθητών σας?

Τα παιδιά με ώθησαν να το κάνω! Τα νήπια λατρεύουν το σκάψιμο και την εξερεύνηση! Τα απαγορευμένα μέρη, όπως ήταν η διπλανή μας σκονισμένη αίθουσα-αποθήκη, φαντάζουν για αυτά σαν πύλες που τους οδηγούν σε μαγικά δάση και κρυμμένους θησαυρούς.
Έτσι, έκλεψα και εγώ λίγη από την περιέργειά τους και αποφάσισα να δω τι κρύβεται πίσω από την … σκόνη! Άνοιξα τα ντουλάπια του γραφείου διδασκόντων και βρήκα εκθέσεις γραμμένες από παιδιά του 1969, φωτογραφίες των παιδιών του σχολείου το ‘66 καθώς και παλιά φιλμάκια με διαφορετικά διδακτικά αντικείμενα της εποχής. Βρήκα μέσα σε σακούλες τους ξύλινους άβακες, μελανοδοχεία και κόμικς της εποχής. Τότε σκέφτηκα ότι αυτό το πλούσιο αρχειακό υλικό μπορεί να αποτελέσει έναυσμα για την γνωριμία των παιδιών με την ιστορία του τόπου τους. Άλλωστε, δύο τρόποι υπάρχουν για να μελετήσεις την ιστορία: Ο ένας είναι να την φέρεις στο φως και ο άλλος να αλληλεπιδράσεις μαζί της. Αφού φέραμε στο φως λοιπόν, το πλούσιο υλικό που είχε να μας προσφέρει το σχολείο, βρήκαμε κι έναν τρόπο να το προστατεύσουμε, φτιάχνοντας αυτοσχέδιες προθήκες από τις κάλπες που υπήρχαν στην αίθουσα. Μετά από καιρό καταφέραμε να στήσουμε το δικό μας μουσείο!

• Πώς πιστεύετε ότι τα τεκμήρια της σχολικής ζωής μπορούν να εμπνεύσουν τη σύγχρονη σχολική πράξη στο νηπιαγωγείο;

Τα τεκμήρια της σχολικής ζωής μπορούν να βοηθήσουν τα νήπια να προσεγγίσουν την έννοια της ιστορίας με έναν βιωματικό τρόπο. Σε τι διαφέρει ένας αρχαιολόγος που ανακαλύπτει κομμάτια από αρχαία αγγεία θαμμένα στο έδαφος από ένα παιδί που βρίσκει ένα μελανοδοχείο θαμμένο μέσα σε μια σακούλα σκουπιδιών; Και στις δύο περιπτώσεις, τα ευρήματα ανήκουν στην ιστορία. Το νήπιο αδυνατεί να καταλάβει την διαφορά μεταξύ αρχαίας και νεότερης ιστορίας, λόγω της αδυναμίας του να αντιληφθεί με τον ίδιο τρόπο που αντιλαμβανόμαστε εμείς την έννοια του χρόνου. Όμως κάτι τους μένει: η αίσθηση της ανακάλυψης, η αντίληψη του ότι αυτό που βρήκαν δεν ανήκει στον κόσμο που γνωρίζουν αλλά σε έναν άλλον, η περιέργεια να μάθουν για την λειτουργία αυτού του αντικείμενου, η ανάγκη τους να παίξουν με αυτό για να το ανακαλύψουν καλύτερα.

• Μια τέτοια εκπαιδευτική πρωτοβουλία τι προεκτάσεις θα μπορούσε να έχει στις οικογένειες των μαθητών και στη ζωή του τόπου;

Τα σχολεία ήταν και θα είναι πάντα μέρος μιας ευρύτερης κοινότητας. Γι’ αυτό τον λόγο πρέπει να δημιουργούν συνεχώς διαύλους επικοινωνίας με τον έξω κόσμο. Η ίδρυση ενός μουσείου σε έναν τόπο μπορεί να αποτελέσει έναν τέτοιο δίαυλο επικοινωνίας. Οι ιδέες επέκτασης μιας τέτοιας εκπαιδευτικής πρωτοβουλίας λοιπόν είναι πολλές:Ενδεικτικά :
1. Η αξιοποίηση του αρχειακού υλικού από τον πολιτιστικό σύλλογο και η ίδρυση ενός μουσείου στον Αχεντριά.
2. Η οργάνωση και ο σχεδιασμός εκπαιδευτικών προγραμμάτων, με την αξιοποίηση του υλικού από την συλλογή του μουσείου, με στόχο την βιωματική προσέγγιση της Ιστορίας.
3. Η χρήση του μουσείου ως σημείο αναφοράς για την δικτύωση των μαθητών του δυσπρόσιτου σχολείου του Αχεντριά με τους μαθητές άλλων σχολείων.

Η Νηπιαγωγός Άλκηστις Βασιλάκου και οι έξι μικροί μαθητές του Νηπιαγωγείου Αχεντριά προσέφεραν ένα σπουδαίο ΑΞΙΑΚΟ ΚΑΙ ΣΥΓΚΙΝΗΣΙΑΚΟ ΔΩΡΟ στο Μουσείο, επισημαίνοντας με τον δικό τους τρόπο, ότι η ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΕΠΙΣΚΕΨΗ δεν είναι πολυτέλεια, ούτε ουτοπία ακόμη και στη συνθήκη του απομακρυσμένου σχολείου! Είναι μια κρίσιμη επικοινωνιακή παράμετρος στην ουσιαστική σύνδεση του πολιτισμού με την εκπαίδευση, δίνοντας νόημα και προοπτική, τόσο στη ζωή του σχολείου, όσο και του Μουσείου. Το Μουσείο Σχολικής Ζωής Δήμου Χανίων τους ευχαριστεί θερμά όπως και τον κ. Γιάννη Παππαδάκη, Πρόεδρο του χωριού, ο οποίος υποστηρίζει ουσιαστικά τη λειτουργία του σχολείου.

Και επειδή η σχολική ζωή συχνά αμφισβητείται ως θεματικό πεδίο για ένα Μουσείο παράλληλα με την κατάχρηση του τίτλου «Μουσείο» σε διάφορα περιβάλλοντα και από διάφορους χρήστες, θα ήθελα με αφορμή τη Διεθνή Ημέρα Μουσείων2021 που θέτει ως προϋποθέσεις τον αναστοχασμό, την επανεκκίνηση και την βιωσιμότητα των μουσειακών οργανισμών, να θέσω προς ανάγνωση και διάλογο τα εξής:

• Το μουσείο εκτός από τον επιστημονικό του ρόλο που επιτελεί, έχει ταυτόχρονα έναν σημαντικότατο κοινωνικό ρόλο που το δεσμεύει σε μια συνεπή και έντιμη αναζήτηση προσφοράς σημείων επαφής και διαλόγου με την κοινωνία στην οποία λειτουργεί, ώστε να επηρεάζει ποιοτικά και συνεκτικά τη ζωή και την ανάπτυξη της.

• Το μουσείο δεν εκμεταλλεύεται το αξιακό του περιεχόμενο κερδοσκοπικά, αλλά για τη βιωσιμότητα του υπερασπίζεται την αναγκαία ισότιμη κατανομή των οικονομικών πόρων των δημόσιων αρχών, αλλά και αναλαμβάνει πρωτοβουλίες που υποστηρίζουν τη βιωσιμότητα του και συναρτώνται με την αποστολή του

• Το μουσείο αποκτά, συντηρεί, μελετά, γνωστοποιεί , εκθέτει , εκπαιδεύει , ψυχαγωγεί Αυτές είναι οι βασικές του λειτουργίες και δεν μπορούν να επικαλούνται αποσπασματικά, ούτε να υπάρξουν ανεξάρτητα, αλλά είναι απολύτως αλληλένδετες και εξίσου σημαντικές

• Το μουσείο οφείλει να είναι ανοιχτό στο κοινό και να λειτουργεί με αρχή την εξάλειψη των ανισοτήτων στην πρόσβαση στα τεκμήρια των συλλογών του και την ανάπτυξη συνεργειών χωρίς αποκλεισμούς.

Συμπερασματικά κάθε Μουσείο αποδέχεται την έννοια του «συνεχώς μεταβαλλόμενου πολιτισμικού τοπίου», αναγνωρίζοντας τη ρευστότητα και τον συνεχή μετασχηματισμό των κοινωνιών. Προτείνει αναγνώσεις και όχι αδιαμφισβήτητες αλήθειες. Υποδέχεται αντικείμενα στις συλλογές του επενδυμένα με αξία, αλλά είναι σημαντικό και αναγκαίο να παράγει ταυτόχρονα και την αξία τους και να την επικοινωνεί με αντάξια δημιουργικότητα και εμψύχωση σε όλους

Στην περίπτωση των Μουσείων που διαφυλάττουν τεκμήρια σχολικής ζωής ο οργανισμός είναι κρίσιμο να διαχειρίζεται το νόημα της εκπαιδευτικής κληρονομιάς, υπερβαίνοντας την ιδεολογική επιβολή επιτελεστικών αφηγήσεων, προσκαλώντας κάθε ενδιαφερόμενο και μη, για συμμετοχή σε διαφοροποιημένες «επικοινωνούμενες και συνδεδεμένες εμπειρίες» .Οι εμπειρίες όμως δεν αφήνονται στην τύχη! Προσφέρονται από το εξειδικευμένο προσωπικό τους και βασίζονται στην δυναμική ερμηνεία και την πρωτότυπη εμψύχωση σε παιδαγωγικό πλαίσιο αναφοράς. Αυτά συνοπτικά για όποιον επιχειρηματολογεί περί «Μουσείων» και για όποιον υιοθετεί στερεότυπα υπεροχής μουσειακών ταυτοτήτων εγκλωβίζοντας από άγνοια ή και πρόθεση την πολύσημη δυναμική του πολιτισμού…

Αναλυτικότερα στις διευθύνσεις:
https://www.neakriti.gr/article/kriti/irakleio/1590077/sto-horio-ahedrias-akougodai-xana-paidikes-fones-kai-gelia/
https://www.archaiologia.gr/
Μουσείο Σχολικής Ζωής-Μέσα μάθησης