«…οι ιδέες και οι ιδεολογίες μετράνε πάνω στην ιστορία.. Επιτρέπουν, διαρκώς να φανταζόμαστε και να δομούμε νέους κόσμους και κοινωνίες διαφορετικές. Πολλαπλές πορείες είναι πάντα δυνατές».
T. Piketty (Capital et idéologie , Seuil, 2019)
Το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Χανίων – Ελαιουργείον, η Αίθουσα Τέχνης Match More και το Εικαστικό Πρόγραμμα «ΧΑΝΙaRT 2021 – Εικαστικές Διαδρομές» συνεργάστηκαν για την οργάνωση και την πραγματοποίηση της προβολής βιντεοτέχνης «ΥΜΝΟΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ» του Νίκου Γιαβρόπουλου. Μετά την προβολή ο επιμελητής της παρουσίασης, Κωνσταντίνος Μπάσιος, σχολίασε, ανέλυσε και τεκμηρίωσε εικαστικά και ιστορικά το έργο του Νίκου Γιαβρόπουλου. Η παρουσίαση της προβολής και η διάλεξη πραγματοποιήθηκαν το Σάββατο 21 Αυγούστου 2021 στην Υπόγεια Κρήνη της Πλατείας Σπλάντζιας (Πλατεία 1821, Παλιά Πόλη, Χανιά, Κρήτη) στις 21:00 με Ελεύθερη Είσοδο.
Επίσης διαδοχικές προβολές της βιντεοτέχνης «ΥΜΝΟΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ» του Νίκου Γιαβρόπουλου έγιναν την Κυριακή 22.8.2021 και την Δευτέρα 23.8.2021 από τις 21:00 έως τις 23:00 στον ίδιο χώρο της Υπόγειας Κρήνης της Πλατείας Σπλάντζιας.
Το έργο βιντεοτέχνης «ΥΜΝΟΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ» (διάρκεια: 3΄ 15’’) δημιουργήθηκε από τον καλλιτέχνη κινούμενης εικόνας Νίκο Γιαβρόπουλο το 2021 ειδικά για τον εορτασμό των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση. Ειναι πολύ σημαντικό και το γεγονός που επιβεβαιώνει την αισθητική και συμβολική πρωτοτυπία του, το ότι επιλέχτηκε από την «Εθνική Πινακοθήκη – Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου» για να ενταχθεί στις Μόνιμες Συλλογές της.
Ο επιμελητής κ. Κωνσταντίνος Μπάσιος σημειώνει: «Ο Γιαβρόπουλος, νομίζουν ορισμένοι ότι, προκαλεί. Και ενδεχομένως, με όρους εφήμερους να ισχύει. Ταυτόχρονα, όμως και πάντα, χάρι στην κίνηση, ‘μετακινεί’ τις καθιερώσεις, που τόσο πολύ προσφέρουν οι εικόνες.
Αλλά η προβλεψιμότητα της προηγούμενης απόφανσης, δεν αποστερεί, από εμάς, να δούμε. Διότι το ρήμα «βλέπουμε» στη γλώσσα μας, τώρα πια, σημαίνει δύο πράγματα: τόσο την όραση, όσο και την κατανόηση. Συνεπώς η παντελής αφαίρεση του οποιαδήποτε ενδυματολογικού κώδικα συμπάθειας, αποδοχής και κύρους, μάς υποχρεώνει σε μια ειλικρινή ωμότητα, που όσο είναι αληθινή, παύει να είναι αποκρουστική. Και μάς καλεί, διακόσια χρόνια μετά, να συγκεράσουμε το όποιο πνεύμα αντίστασης, υπήρχε τότε, σύμφωνα με την προσφυή διατύπωση του ιστορικού Σπύρου Ασδραχά, και να αναλογισθούμε άλλες, εξίσου σημαντικές, εκδοχές απελευθέρωσης…».
Η παρουσίαση της προβολής πραγματοποιήθηκε από το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Χανίων – Ελαιουργείον σε συνεργασία με την Αίθουσα Τέχνης Match More και το Ζεύξις Art Studio στο πλαίσιο του εικαστικού προγράμματος «ΧΑΝΙaRT 2021 – Εικαστικές Διαδρομές». Συνδιοργανώθηκε με την Περιφέρεια Κρήτης, την Περιφερειακή Ενότητα Χανίων, το Δήμο Πλατανιά και την Εφορεία Αρχαιοτήτων Χανίων, υπό την αιγίδα της Επιτροπής Π.Ε.Χανίων 1821-2021. Όλες οι προβολές πραγματοποιήθηκαν με ελεύθερη είσοδο.
Η βιντεοτέχνη ανήκει στις εικαστικές τέχνες και χαρακτηρίζεται κατά κύριο λόγο αντισυμβατική μορφή τέχνης. .
Με την πάροδο του χρόνου ο καλλιτέχνης όλο και περισσότερο και όλο πιο συνειδητά χρησιμοποιεί τα βασικά χαρακτηριστικά του βίντεο ως μέσου και κατ’ αυτόν τον τρόπο έχει προσδώσει στην βιντεοτέχνη το δικό της χαρακτήρα.
«H τέχνη του βίντεο (video art) εμφανίζεται όταν αυτό παύει να είναι ένα απλό, τεχνικό μέσο καταγραφής που παραπέμπει στην τηλεόραση και γίνεται εκφραστικό μέσο και δομικό στοιχείο του έργου. Σε μία περίοδο ύφεσης των αυστηρών αρχών της εννοιολογική τέχνης το νέο μέσο προσφέρει καινούργιες δυνατότητες στους καλλιτέχνες. Όπως παρατηρεί ο Rob Perree, πρόκειται για μια νέα γενιά που “εκτιμά τα επιτεύγματα της τηλεόρασης και δεν έχει πρόβλημα να τα χρησιμοποιήσει. Επιπλέον οι καλλιτέχνες της νέας γενιάς αντιμετωπίζουν κριτικά την τηλεόραση και της επιτίθενται με τα δικά της όπλα.
Αν η λέξη κλειδί για τον μινιμαλισμό ήταν ο χώρος και για την εννοιολογική τέχνη η έννοια, για τη τέχνη του βίντεο είναι σίγουρα ο χρόνος. Το βίντεο μπορεί να τον αφήσει να περνά όπως περνά και στη πραγματικότητα ή να ‘χειριστεί’ τον πραγματικό χρόνο σε πλαστό χρόνο. Σε κάθε περίπτωση απαιτεί από το θεατή ένα συγκεκριμένο χρόνο παρακολούθησης που αντιστοιχεί στη διάρκεια της ταινίας. Από την άλλη πλευρά το βίντεο είναι ένα μέσο υποβλητικό, που προβάλλεται σε σκοτεινούς χώρους από μόνιτορ, τα οποία ασκούν μία ξεχωριστή γοητεία στο θεατή και καθοδηγούν τη προσοχή του»1
Το έργο του ΝίκουΓιαβρόπουλου βραχυκυκλώνει το εννοιολογικό για να συνδέσει συγκεκριμένα στοιχεία μέσα στην ίδια την αμεσότητα τους με ένα είδος οικουμενικού προβληματισμού. Ο όρος «διερώτημα» κυριάρχησε στον γόνιμο διάλογο που ακολούθησε τη διάλεξη του επιμελητή κ. Κ. Μπάσιου με τους επισκέπτες. Έτσι έμεινα σε αυτό για να αποδώσω την δική μου πρόσληψη από την αισθητική εμπειρία στην υπόγεια Κρήνη της Σπλάντζιας που αξίζει να επισημανθεί ότι στην πόλη μας την οφείλουμε κατά κύριο λόγο στον Ιωάννη Αρχοντάκη ο οποίος μέσω ΧΑΝΙaRT – Εικαστικές Διαδρομές»κάθε χρόνο επιλέγει το μνημείο για να το βοηθήσει «να ξυπνήσει από τον λήθαργο ώστε δροσερά νερά να τρέξουν από τις λεοντοκεφαλές της Κρήνης ποτίζοντας μνήμες και φαντασίες»
Ο «Ύμνος στην Ελευθερία» του Νίκου Γιαβρόπουλου διαμορφώνει ένα διερώτημα που επιδέχεται πολλών αναγνώσεων και είναι ανοιχτό ερμηνειών. Αμφισημία για το τι σημαίνει ελευθερία σήμερα και μετά από 200 χρόνια.. Διαλεκτική σκέψη με ενυπάρχουσα σύγκρουση…. Δεν πρόκειται για μια τετελεσμένη ολότητα. Φέρει μια παρόρμηση που με την κινούμενη εικόνα γίνεται δραματική! Υποβάλλει και εντείνει τον προβληματισμό..
Κεντρομόλο και φυγόκεντρο το έργο του Γιαβρόπουλου ταυτόχρονα υπονοεί το ανέφικτο, το επίπλαστο, την επίφαση του ύμνου της ελευθερίας με την ευρύτερη έννοια… Εμπεριέχει το έργο τέχνης του Νίκου Γιαβρόπουλου μια ουτοπική στιγμή, όπως για τον Adorno κάθε τέχνη εμπεριέχει μια ουτοπική στιγμή: «Ακόμη και στο πιο εξιδανικευμένο έργο τέχνης υποκρύπτεται ένα θα πρεπε να είναι διαφορετικό […] «σαν κατεξοχήν κατασκευασμένα και παραχθέντα τα έργα τέχνης μεταξύ των οποίων και τα λογοτεχνικά τείνοντας προς μια πρακτική από την οποία απέχουν: τη δημιουργία μιας δίκαιης ζωής2
Με την αμιγή τους παρουσία τα έργα τέχνης πιστοποιούν τη δυνατότητα για το μη υπαρκτό, αναστέλλοντας μια υποβαθμισμένη εμπειρική ύπαρξη και εκφράζοντας έτσι μια ασυνείδητη επιθυμία να αλλάξουν τον κόσμο.
Ακούγοντας τον καλλιτέχνη να συνομιλεί με το κοινό καταλήγω ότι το έργο video art του Νίκου Γιαβρόπουλου δρα και λειτουργεί ως αυτονόητη αντίκρουση του εργαλειοποιημένου λόγου, δεν αποτελεί όμως θεωρητική άρνηση του τελευταίου… Μάλλον καταργεί τη βία που επιβάλλει ένας τέτοιος λόγος, απελευθερώνοντας το έλλογο στοιχείο από τον τρέχοντα εμπειρικό εγκλεισμό.Ο ανατρεπτικός χαρακτήρας του έργου ενεργοποιεί τον αποδέκτη σε μια συνθήκη ετοιμότητας και αιφνιδιασμού ταυτόχρονα για την προσέγγιση και την επεξεργασία της αντίληψης περί αυτονομίας και αυτοαναφορικότητας στο παρόν σε σχέση με την ιστορία . Είναι μια ατίθαση διαδικασία χειραφέτησης που συνδέεται με την απελευθέρωση από τον ίδιο τον εαυτό μας.
Η προβολή συνοδεύτηκε από ενδιαφέρον έντυπο με σχόλια του επιμελητή. Επισημαίνει σε αυτό το έντυπο επιπλέον με όσα αναφέρθηκαν παραπάνω για το έργο τέχνης του Ν. Γιαβρόπουλου, ο Κων/νος Μπάσιος, μέλος της Α.Ι.C.A
«[…]Ο συλλογικός αγώνας για την ανεξαρτησία μεταφέρεται και εντοπίζεται σε μια εποχή πιο κοντά σε εμάς. Οι γυμνωμένοι ήρωες, είτε δεσμώτες είτε απελεύθεροι, αποπειρώνται προσπάθειες και αντίστοιχες κινήσεις. Το τελέσφορο του πράγματος παραμένει ως διερώτημα. Και αυτό το αντιλαμβανόμαστε από το απτό γεγονός του ήχου, μιας τεράστιας –συμβολικά μιλώντας-μουσικής πρότασης, όπως είναι ο εθνικός ύμνος, που θεσμικά αποδίδει και περιγράφει τη νέα συλλογικότητα, που έχει υπάρξει άμοιρη αδιεξόδων και προβληματικών επιτελέσεων. Και υπό την έννοια αυτή, πράγματι είναι μια αντανάκλαση της αλλόκοτης πραγματικότητας που βιώνουμε όλοι και όλες…»
1. Η εμφάνιση της Video Art / Βιντεοτέχνης (artycle.gr)
2. ( Theodor Adorno, “Commitment στο Ernst Bloch et all Aesthetics and Policies ( Λονδίνο 1997, p.194), όπως αναφέρεται στο Eagleton Terry ( 2006)
*Οι φωτογραφίες τραβηχτηκαν από τον Ζωγράφο Κώστα Σπανάκη και τον ευχαριστώ θερμά για την παραχώρηση τους για τις ανάγκες του άρθρου
Αναλυτικότερα στις διευθύνσεις
http://dias.library.tuc.gr/view/manf/16175
https://www.mariannestrapatsakis.gr/?p=295
https://avarts.ionio.gr/gr/studies/undergraduate/courses-descriptions/ava944/
https://www.olympia.gr/1068159/ellada/ypefthynes-grafes/
https://www.politeianet.gr/books/peree-rob-scholi-staurakou-eisagogi-stin-binteotechni-103966
https://www.artycle.gr/theoria-istoria/147-i-emfanisi-tis-video-art.html
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ –ΠΗΓΕΣ
Μπάσιος, Κ.,2021, Κείμενο ανάλυσης και τεκμηρίωσης με τίτλο « ΟΙ κατά σύμβαση κλασικότροπες αναγωγές και οι μετανεωτερικές εκτροπές του Νίκου Γιαβρόπουλου», Έντυπο που πλαισιώνει το έργο βιντεοτέχνης,Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Χανίων, ΕΛΑΙΟΥΡΓΕΙΟΝ, Περιφέρεια Κρητης, ΠΕ Χανίων, Δήμος Πλατανιά, Εφορεία Αρχαιοτήτων Χανίων, Αίθουσα Τέχνης ΜΑΤCH MOREI, ΖΕΥΞΙΣ ART STUDIO
EAGLETON T,(2006), «Η Ιδεολογία του Αισθητικού», Επιστημονική επιμέλεια, Πέπη Ρηγοπούλου, Μεταφραστική συμβολή Γιάννης Λάμπρου, ΘΕΩΡΙΑ ΙΔΕΕΣ, Εκδ. ΠΟΛΥΤΡΟΠΟΝ<
