Ως δραματική αρχιτεκτονική αφήγηση στο Εβραϊκό Μουσείο του Βερολίνου

1 από 6

Εμείς διαμορφώνουμε τα κτήριά μας. Στη συνέχεια, αυτά διαμορφώνουν εμάς.
Ουίνστον Τσώρτσιλ, 1874-1965,
Βρετανός πρωθυπουργός, Νόμπελ 1953

Το τρέχον Εβραϊκό Μουσείο του Βερολίνου ( Μουσείο Jüdisches Berlin ) άνοιξε το 2001 και είναι το μεγαλύτερο Εβραϊκό μουσείο στην Ευρώπη. Αποτελείται από τρία κτίρια, δύο από τα οποία είναι νέες προσθήκες ειδικά κατασκευασμένες για το μουσείο από τον αρχιτέκτονα Daniel Libeskind. Η γερμανο-εβραϊκή ιστορία τεκμηριώνεται στις συλλογές, τη βιβλιοθήκη και το αρχείο και αντικατοπτρίζεται στο πρόγραμμα εκδηλώσεων του μουσείου. Το μουσείο είναι ένα από τα πιο διαδεδομένα μουσεία της Γερμανίας (περισσότερα από 10,8 εκατομμύρια επισκέπτες μεταξύ 2001 και 2016).
Το Εβραϊκό Μουσείο του Βερολίνου φέρει την σφραγίδα της  μοναδικής ευρηματικής αρχιτεκτονικής αφήγησης του Daniel Libeskind O Αμερικανός αρχιτέκτονας σχεδίασε το κύριο κτίριο του Μουσείου, αλλά και την Ακαδημία W.Michael Blumenthal και την αυλή του γυαλιού. Η οικοδομική μονάδα του Μουσείου περιλαμβάνει επίσης ένα μπαρόκ παλάτι και έναν κήπο από την δεκαετία του ’80 που είναι ένα προστατευμένο ορόσημο. Μια πρώην χονδρική αγορά λουλουδιών ανακατασκευάστηκε και φιλοξενεί την Ακαδημία  με βάση το σχέδιο «In-Between Spaces» του Libeskind. Mε τρεις κύβους η οπτική γλώσσα «αντηχεί» την αρχιτεκτονική του υπόλοιπου Μουσείου. Ενώ με το σχέδιο «Between the lines”στο κύριο κτίριο ο αρχιτέκτονας δεν θέλησε απλά να σχεδιάσει ένα κτίσμα μουσειακού χώρου αλλά να αφηγηθεί με την τέχνη της αρχιτεκτονικής την  «δύσκολη»  ιστορία.
Βασικός στόχος του Daniel Libeskind στο Εβραϊκό Μουσείο ήταν να βρει έναν τρόπο για να διηγηθεί, μέσω της αρχιτεκτονικής του, τη βίαιη αποκόλληση της εβραϊκής κουλτούρας από τη Γερμανική ζωή. Με την έννοια αυτή, επιχείρησε να μεταφέρει αυτό το συναισθηματικό κενό, που προκαλούσε και στον ίδιο το γεγονός αυτό, ως ένα κενό που θα αποτελούσε τον πυρήνα του αρχιτεκτονικού του σχεδιασμού. Μετέφερε, λοιπόν, αυτό το κενό στο κτίριο του ως μια σειρά από άδεια δωμάτια, που μπορείς να τα δεις, αλλά δεν μπορείς να τα φτάσεις. Πρόκειται για ένα χώρο στον οποίο παρουσιάζεται η κοινωνική και πολιτιστική ιστορία των Εβραίων της Γερμανία από τον 4ο αιώνα έως τη σύγχρονη εποχή.
Η εξωτερική όψη του κτιρίου δεν επιτρέπει στον επισκέπτη να αντιληφθεί όλα όσα εκτυλίσσονται στο εσωτερικό. Τα μόνα ανοίγματα που υπάρχουν είναι στενές λωρίδες με τη μορφή σχισμών και εγκοπών, ενώ ο φλοιός του κτιρίου είναι επενδυμένος με φύλλα ψευδαργύρου.
Στο υπόγειο, οι επισκέπτες συναντούν πρώτα τρεις διασταυρωμένους, κεκλιμένους διαδρόμους που ονομάζονται “άξονες”. Εδώ είναι ορατή η ομοιότητα με το πρώτο κτίριο του Libeskind –   το FelixNussbaum Haus,το οποίο χωρίζεται σε τρεις περιοχές με διαφορετικές έννοιες. Στο Βερολίνο, οι τρεις άξονες συμβολίζουν τρία μονοπάτια της εβραϊκής ζωής στη Γερμανία – συνέχεια στη γερμανική ιστορία, μετανάστευση από τη Γερμανία και το Ολοκαύτωμα.
Ο δεύτερος άξονας συνδέει το Μουσείο με τον Κήπο της Εξορίας, το θεμέλιο του οποίου είναι κεκλιμένο. Ο ελαιώνας  του Κήπου μεγαλώνει μακριά, πάνω από 49 ψηλούς πυλώνες. Ο τρίτος άξονας οδηγεί από το Μουσείο στον Πύργο του Ολοκαυτώματος, ένα κενό διάστημα  ύψους 79 ποδιών (24 μ.). Ο γυμνός πύργος σκυροδέματος δεν θερμαίνεται, ούτε ψύχεται και το μόνο του φως προέρχεται από μια μικρή σχισμή στην οροφή του. Το Εβραϊκό Μουσείο του Βερολίνου ήταν η πρώτη σημαντική διεθνής επιτυχία του Libeskind.
Ο αρχιτέκτονας καλεί τον επισκέπτη του Μουσείου να ζήσει μια βιωματική εμπειρία, καθώς δημιουργεί διαφορετικά περιβάλλοντα, μυστηριακή ατμόσφαιρα και κλειστοφοβική αίσθηση στο χώρο. Εκθεσιακοί χώροι, όπως ο “Κήπος της Εξορίας και της Μετανάστευσης” ή το “Κενό του Ολοκαυτώματος”, εισάγουν το θεατή σε μία διαδραστική κατάσταση, κατά την οποία έχει την ευκαιρία να “νιώσει”, και όχι απλά να “δει” το περιεχόμενο του Μουσείου. Με την έννοια αυτή, στόχος του αρχιτέκτονα είναι να προκαλέσει αρνητικά συναισθήματα.. Οι άξονες, ο φωτισμός, οι ατελείωτες σκάλες, η κίνηση μέσα σε αδιέξοδους χώρους και το κενό συμβάλλουν στην αναπαράσταση γεγονότων και καταστάσεων μέσω της αρχιτεκτονικής. Τα συναισθήματα που βιώνει ο επισκέπτης  είναι η αγωνία, η θλίψη, η οδύνη, καθώς διασχίζει τους άξονες. Συναισθήματα δύσκολα και απροσδιόριστα που υποβάλλονται ακόμη και σε εκείνους που περιδιαβαίνουν χωρίς να έχουν ενημερωθεί από πριν για την ταυτότητα του χώρου, όπως η γράφουσα.  Είναι η πρώτη φορά στην ιστορία της αρχιτεκτονικής που το ίδιο το Μουσείο μεταβάλλεται σε έναν συγκλονιστικό  δραματικό αφηγητή!
Το Memory Void , ένας από τους συμβολικούς χώρους στο επίπεδο του εδάφους του κτιρίου Libeskind, περιλαμβάνει την εγκατάσταση Shalekhet ( Fallen Leaves) από τον  καλλιτέχνη Menashe Kadishman. Πάνω από 10.000 πρόσωπα με ανοιχτό στόμιο, κομμένα από βαριά στρογγυλά σιδερένια πιάτα, καλύπτουν το πάτωμα του ισόγειου δαπέδου. Ο Ισραηλινός καλλιτέχνης      Menashe Kadishman  αφιέρωσε το έργο του όχι μόνο στους Εβραίους που σκοτώθηκαν, αλλά σε όλα τα θύματα της βίας και του πολέμου. Οι επισκέπτες καλούνται να περπατήσουν στα πρόσωπα και να ακούσουν τους ήχους που δημιουργούνται από τα μεταλλικά φύλλα, Ο ήχος είναι δραματικά συγκλονιστικός και σοκάρει  επισημαίνοντας ευρηματικά το «βάρος» της μνήμης….
Αξίζει να επισημανθεί ότι από την αρχή, το μουσείο έχει επικεντρωθεί στην εκπαιδευτική του πολιτική. Το 2007 ξεκίνησε την εκπαιδευτική πρωτοβουλία “on.tour – Οι σχολές JMB Tours” και από τότε επισκέφθηκε σχολεία σε όλα τα γερμανικά κράτη με ένα λεωφορείο και μια κινητή έκθεση. Επιπλέον, το Τμήμα Εκπαίδευσης σχεδιάζει εκπαιδευτικό υλικό  για μαθήματα σχολείου.
Μια βάση δεδομένων των παραγόμενων  του μουσείου έγινε online τον Νοέμβριο του 2012 στη διεύθυνση http://objekte.jmberlin.de (μόνο στα γερμανικά).
Η Ακαδημία του Εβραϊκού Μουσείου φιλοξενεί ακαδημαϊκά προγράμματα τα οποία  ξεκίνησαν το 2013 και αποτελούνται από το εβραϊκό-ισλαμικό φόρουμ και μια θεματική εστίαση στη μετανάστευση και την ποικιλομορφία.

Αναλυτικότερα στις  διευθύνσεις  :
https://www.jmberlin.de/en?meta=TRUE
https://en.wikipedia.org/wiki/Felix_Nussbaum_Haus
https://en.wikipedia.org/wiki/Jewish_Museum,_Berlin#History
https://www.jmberlin.de/en/architecture-buildings
http://www.k-mag.gr/%CE%B2%CE%B5%CF%81%CE%BF%CE%BB%CE%AF%CE%BD%CE%BF-%CF%84%CE%BF-%CE%B5%CE%B2%CF%81%CE%B1%CF%8A%CE%BA%CF%8C-%CE%BC%CE%BF%CF%85%CF%83%CE%B5%CE%AF%CE%BF-%CF%84%CE%BF%CF%85-daniel-libeskind/