«Όλοι σε λένε
κατευθείαν άγαλμα
εγώ σε προσφωνώ
γυναίκα αμέσως…»
ΚΙΚΗ ΔΗΜΟΥΛΑ
“Σημείο αναγνωρίσεως”
H Πινακοθήκη Γ. Βογιατζόγλου παρουσιάζει την ομαδική έκθεση «Η γυναικεία ματιά», σε επιμέλεια Αλεξίας Παππά. Στην έκθεση «Η γυναικεία ματιά» παρουσιάζονται έργα 34 καλλιτέχνιδων από τη Συλλογή Γ. Βογιατζόγλου, τα περισσότερα από αυτά για πρώτη φορά.
Τα έργα, που χρονολογούνται από το 1926 έως το 2022, απεικονίζουν το γυναικείο σώμα και τη βιωμένη εμπειρία που εγγράφεται πάνω του απαλλαγμένα από το φαντασιακό του ανδρικού βλέμματος. Οι ίδιες οι γυναίκες «μιλούν» σε πρώτο πρόσωπο για το σώμα και το είναι τους και αυτοπροσδιορίζονται έξω από την κυρίαρχη πατριαρχική αφήγηση της ιστορίας.«Σκοπός αυτής της συλλογής θηλυκών αφηγημάτων, δεν είναι να περιχαρακωθούν οι καλλιτέχνιδες βάσει της έμφυλης ταυτότητάς τους και μόνο, αλλά να αποκτήσουν ορατότητα και να αναδειχθεί η ματιά τους και ο λόγος τους στο παρόν ιστορικό πλαίσιο», σημειώνει η επιμελήτρια κ. Αλεξία Παππά
Κάθε έργο στην έκθεση απελευθερώνει μια ξεχωριστή εκφραστική δυναμική και όλα μαζί συνθέτουν ένα συγκλονιστικό «άσμα ασμάτων» μιας συλλογικής εικαστικής απόδοσης του προβληματισμού των δημιουργών, για τις έμφυλες ανισότητες στην πορεία του χρόνου, μέσα από τη βιωμένη εμπειρία τους.
Το εκθεσιακό αφήγημα εντείνει με την πολύσημη οπτική του μεταγλώσσα δραματικά και κρίσιμα την ανάγκη στη σύγχρονη κοινωνία για εξάλειψη στερεοτύπων φύλου, έμφυλων αποκλεισμών, άδηλης βίας που συσχετίζεται με το φύλο, και άλλων ανισοτήτων που εκδηλώνονται με πολλούς τρόπους. Ανισότητες που εκρέουν από βαθιά ριζωμένες νοοτροπίες, στάσεις, αντιλήψεις και συμπεριφορές στην κοινότητα οι οποίες δυστυχώς διαιωνίζονται.
Η εικαστική τέχνη διαμεσολαβεί τη «γυναικεία ματιά» για να υπενθυμίσει για πολλοστή φορά ότι η ενδυνάμωση για τις έμφυλες διακρίσεις με βασικά συστατικά την επικαιροποιημένη γνώση, την ενσυναίσθηση, την συναισθηματική ρύθμιση, τον έλεγχο της παρόρμησης, την αιτιολογική ανάλυση, τη ρεαλιστική αιτιολόγηση, για κάθε άτομο, ανεξαρτήτως φύλου, είναι επιτακτική αναγκαιότητα !!
Η Ελένη Μωραΐτη που συμμετέχει με το έργο της «ΑΣΜΑ ΑΣΜΑΤΩΝ», είναι ζωγράφος, παιδαγωγός, συγγραφέας , εμψυχώτρια, η οποία αθόρυβα, αλλά καθοριστικά , έχει επηρεάσει με τη στάση της για την τέχνη και τη ζωή, αλλά και με το ερευνητικό της έργο , καθώς και με τον σχεδιασμό-εμψύχωση βιωματικών εργαστηρίων τέχνης, πολλούς κοινωνούς του πολυδιάστατων παρεμβάσεων της, στην εκπαίδευση ενηλίκων και στην τυπική εκπαίδευση.
1. Η έκθεση «Γυναικεία ματιά» επιχειρεί να επικοινωνήσει κοινωνικά ζητήματα που σχετίζονται με τις έμφυλες ανισότητες?
Στην πινακοθήκη Γ. Βογιατζόγλου αυτή την περίοδο πραγματοποιείται μια πολύ ενδιαφέρουσα έκθεση – εικαστική πρόταση, που αφορά στην «γυναικεία ματιά». Ο κ. Βογιατζόγλου προσφέρει μέρος της συλλογής του και η κα Παππά στο κείμενό της για την έκθεση αναλύει και διερευνά ακριβώς το ζήτημα της έμφυλης ανισότητας μέσα από την ματιά τριάντα τεσσάρων καλλιτέχνιδων. Μου έγινε λοιπόν η τιμή να είμαι μία από αυτές τις καλλιτέχνιδες καθώς και η τιμή που και εσείς μου κάνετε κα Δρακάκη να πω και την δική μου άποψη.
2. Η εικαστική έκφραση του δημιουργού επηρεάζεται από το φύλο? Κατ’ αντιστοιχία η απόκριση στα έργα των θεατών δηλαδή η ερμηνεία κατά κύριο λόγο, η πρόσληψη , η νοηματοδότηση, επηρεάζονται από στερεότυπα φύλου? Ποια είναι η θέση σας με βάση την πολύχρονη εμπειρία σας στον χώρο των εικαστικών τεχνών?
Αυτή είναι μια πολύ καλή ερώτηση, που έμαθα την απάντησή της περίπου το 2006 όταν έκανα στατιστική συγκριτική ανάλυση των διερευνητικών ερωτημάτων του διδακτορικού μου, το οποίο αφορούσε στην αλληλεπίδραση γλώσσας και εικόνας στην εκπαίδευση. Για πάρα πολλά χρόνια πίστευα, ότι δεν υπάρχει διαφορά στη λειτουργία του μυαλού ανάμεσα στους άντρες και τις γυναίκες και το υπερασπιζόμουνα με μεγάλο πάθος. Το δείγμα της έρευνας ήτανε κορίτσια και αγόρια οκτώ ετών καθώς και μια μεγάλη ομάδα ενηλίκων και των δύο φύλων. Όσο μελετούσα τα δεδομένα διαπίστωνα, ότι υπήρχαν γνωστικές διαφορές ανάμεσα στα δύο φύλα. Πράγμα που με υποχρέωσε να σταματήσω και να αναζητήσω σχετική βιβλιογραφία. Το αποτέλεσμα θα σας το μεταφέρω όπως ακριβώς το έγραψα στα συμπεράσματά μου: «Παρατηρήθηκαν γνωστικές διαφορές ανάμεσα στα αγόρια και τα κορίτσια. Το γεγονός χρήζει μελλοντικής έρευνας».
Η απάντησή μου λοιπόν είναι καταφατική. Η δημιουργία και η ανταπόκριση σ΄ αυτήν επηρεάζεται από το φύλο. Εκείνο όμως που πρέπει να τονίσω είναι ότι οι γνωστικές διαφορές δεν έχουν σχέση με την εξυπνάδα, αλλά τη διαφορετικότητα στις λειτουργίες του εγκεφάλου. Το ζήτημα τώρα του κοινωνικού στερεότυπου είναι σαφές. Δεν θα επεκταθώ στο θέμα γιατί είναι γνωστό σε όλους ότι οι γυναίκες είναι «ρόζ» και οι άντρες «γαλάζιοι» και αν δεν είναι οφείλουν να γίνουν πάραυτα.
3. Η δική σας συμμετοχή στην έκθεση με ποιους τρόπους πιστεύετε ότι ενεργοποιεί στο κοινό την ικανότητα να διαβάζει την οπτική του γλώσσα και να αποκωδικοποιεί νοήματα και προθέσεις? Μιλήστε μας για το έργο σας , αλλά και για το πώς το συλλογικό εκθεσιακό αφήγημα επιτελεί κατά τη γνώμη σας τη διαφορετικότητα της γυναικείας ματιάς
Πριν σας μιλήσω για οτιδήποτε θα σας πω πρώτα ότι ο νομπελίστας F. Crick ισχυρίζεται και όχι χωρίς λόγο, ότι η πραγματικότητα φτιάχνεται από ερμηνείες. Για να κάνουμε μια ερμηνεία πρέπει πρώτα να κάνουμε μια υπόθεση. Αυτή η υπόθεση όμως δεν είναι απαραίτητα ορθή οπότε επηρεάζει και την ορθότητα της ερμηνείας. Οι ερμηνείες μας είναι ατομικές αλλά και δυνητικά συλλογικές γιατί σύμφωνα με την L.Chapman όλοι μας έχουμε θεμελιωδώς όμοιους τρόπους σκέψεις. Αυτό είναι πολύ σοβαρό γιατί αποκλείει αυτόματα τις αυθεντίες.
Οι άνθρωποι που θα δουν το έργο μου μπορούν βεβαίως να σκεφτούν ό,τι θέλουν σχετικό ή και όχι. Αν καταφέρω να συγκινήσω μερικούς ανθρώπους θα είμαι πολύ ευτυχισμένη. Αν πολλοί άνθρωποι συμφωνήσουν ότι οι ζωγραφιές μου είναι όμορφες τότε θα έχω κάθε δικαίωμα να αναληφθώ στους ουρανούς από την χαρά μου όπως στα «εκατό χρόνια μοναξιάς» η ωραία Ρεμέδιος αναλήφθηκε την ώρα που τίναζε τα σεντόνια της.
Όσο για τη γυναικεία ζωγραφική υπάρχει και είναι εξαιρετική. Όμως αν δεν ερευνηθεί δεν μπορεί να δοθεί ένας ασφαλής ορισμός. Για παράδειγμα η στιβαρότητα και η δύναμη της απόδοσης στο έργο τέχνης αποδίδεται στερεοτυπικά στους άντρες. Αν δει όμως κάποιος το θάνατο του Ολοφέρνη της Αρτεμισία Τζεντιλένσκι θα πρέπει να το ξανασκεφτεί.
4. Στη σύγχρονη εποχή παρουσιάζεται σημαντικές αλλαγές στην τέχνη και στο εύρος των πεδίων όπου δραστηριοποιείται ή αξιοποιεί Απορρίπτονται ιεραρχίες του είδους υψηλή ή χαμηλή τέχνη και παρατηρείται ανάμειξη ή οικειοποίηση στοιχείων έργων και τεχνικών της υψηλής τέχνης και δημοφιλούς κουλτούρας. Πιστεύετε ότι συνακόλουθα υποδεικνύεται ανάγκη αλλαγών στην εικαστική εκπαίδευση?
Ως δασκάλα οφείλω, να ομολογήσω, ότι οι άνθρωποι σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης από την άποψη της εικαστικής παιδείας βρίσκονται δυστυχώς πολλούς χρόνους πίσω. Αυτό είναι πράγματι τρομαχτικό γιατί οι άνθρωποι δεν «βλέπουν», διότι είναι γνωστό ότι βλέπουμε μόνο ότι ξέρουμε! Στις μέρες μας οι νευροεπιστήμονες ερευνούν τον οπτικό εγκέφαλο για να βρουν μια άκρη κι εμείς καταργούμε το μάθημα των εικαστικών από το σχολείο!
5. Επιμορφώσατε μεγάλο αριθμό εκπαιδευτικών για 10 χρόνια στο πλαίσιο του εθνικού προγράμματος ΜΕΛΙΝΑ: Εκπαίδευση και Πολιτισμός και είστε συγγραφέας πρωτότυπου εκπαιδευτικού υλικού για τις εικαστικές τέχνες. Ποιο είναι το αποτύπωμα σήμερα στην κοινότητα ,αυτής της πολύχρονης σημαντικής και καινοτόμου παρέμβασης στην τυπική εκπαίδευση ?
Σε όλα τα παιδαγωγικά βιβλία, κυρίως, αυτά που προορίζονται για τους μελλοντικούς εκπαιδευτικούς υπάρχει στην θεωρία η άποψη ότι ο μαθητής πρέπει να ενδιαφέρεται για το μάθημα και να αυτενεργεί! Όμως κανένας «ειδήμων» δεν εξηγεί πώς ακριβώς γίνεται αυτό στην πράξη. Σ΄ αυτό απάντησε το πρόγραμμα ΜΕΛΙΝΑ με πρώτο ζητούμενο την ανθρώπινη καλλιέργεια και ευτυχία για τους μαθητές αλλά και τους δασκάλους. Το ΜΕΛΙΝΑ έφερε έναν αέρα ανανέωσης σε όλη την εκπαίδευση μόνον όμως για όσους είχαν πραγματικό ενδιαφέρον και ήθελαν να τιμήσουν το προνόμιο του να είναι δάσκαλοι.
Καθώς τελειώνω το κείμενο σκέφτομαι να γράψω κάτι βαρύγδουπο ή μεγαλειώδες και καθώς γελάω αυτοσαρκαζόμενη διαπιστώνω ότι δεν μπορώ να βγάλω από το μυαλό μου το νικημένο ξεφτέρι του Χατζηδάκη, τον Κεμάλ. Σας ευχαριστώ!!!
6. Και εμείς σας ευχαριστούμε κ. Ελένη Μωραΐτη για όλα προσφέρετε στο πεδίο των τεχνών, και ευρύτερα του πολιτισμού και της εκπαίδευσης!!!
*Στην ομαδική εικαστική έκθεση «Η γυναικεία ματιά» συμμετέχουν οι καλλιτέχνιδες:
Τζένη Αντωνοπούλου, Καλλιόπη Ασαργιωτάκη, Αγγέλικα Βαξεβανίδου, Κλεοπάτρα Δίγκα, Ειρήνη Ηλιοπούλου, Γεωργία Θεολόγου, Γωγώ Ιερομονάχου, Σοφία Καλογεροπούλου, Κάλλη Καστώρη, Ιωάννα Καφίδα, Λένα Κιτσοπούλου, Νίνα Κοταμανίδου, Ευτυχία Λάβδα, Σοφία Λασκαρίδου, Αθηνά Λατινοπούλου, Φιλιππίνα Λιβιτσάνου, Καίτη Μαυρομμάτη, Ειρήνη Μνατσακανιάν, Λαμπρινή Μποβιάτσου, Ελένη Μωραΐτη, Εμιλία Ξανθοπούλου, Ειρήνη Παπαδημητρίου, Ελένη Παυλοπούλου, Λήδα Παπακωνσταντίνου, Σπυριδούλα Πολίτη, Έφη Σούτογλου, Ίρις Τσαλαρίδη, Κατερίνα Τσίτσελα, Γεωργία Φαμπρίς, Σοφία Φωτιάδου, Μαρία Χάκα, Μαρία Χατζηγάκη, Μανταλίνα Ψωμά, Vassiliki
ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΤΕΡΑ ΣΤΙΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΕΙΣ:
https://www.vogiatzogloucollection.gr/
https://www.culturenow.gr/h-gynaikeia-matia-omadiki-ekthesi-stin-pinakothiki-g-vogiatzogloy/
https://jenny.gr/update/now/398766/gynaikeia-matia-oi-kallitehnides-miloyn-se-proto-prosopo-gia-soma-kai-einai-toys
Click to access H_MATIA_TON_EIKASTIKON_Vivlio_Daskalou.pdf
http://ebooks.edu.gr/ebooks/v/html/8547/2712/Neoelliniki-Logotechnia_G-Lykeiou-AnthrSp_html-empl/index_1_18.html
