«Μάθε, σκιά μου, ότι σ’ αγαπώ όσο και το φως. Η σκιά και το φως κρατιούνται χέρι-χέρι. Όταν χάνεται το φως, πίσω του φεύγει και η σκιά»
Φρίντριχ Βίλχελμ Νίτσε
( Friedrich Wilhelm Nietzsche)/ “Τάδε έφη Ζαρατούστρα”
Η σκιά στην τέχνη είναι πηγή έμπνευσης Είναι διαχρονικά σημαντική και ενδιαφέρουσα αφετηρία, όσο και το φως. Η σκιά, εξαρτάται πάντα από το φως, και την παρουσία μιας τρισδιάστατης ύπαρξης, έμψυχης ή άψυχης. Το πέσιμο της σκιάς, και η αλλαγή διαστάσεων, σύμφωνα με τη θέση του ήλιου, κρύβει μια μαγική διφορούμενη έννοια
Στην κρίσιμη εποχή της πανδημίας ένα πρωτότυπο έργο τέχνης στον δημόσιο χώρο της πόλης του Ηρακλείου που υμνεί την κίνηση, τη ζωή, χαρούμενα στιγμιότυπα της καθημερινότητας του ανθρώπου, , αξιοποιώντας τη σκιά και το μέταλλο γίνεται επίκαιρο, όσο ποτέ άλλοτε για τα μηνύματα του και προ(σ)σκαλεί για πολλαπλές αναγνώσεις, τους περιπατητές που το συναντούν .
Στις μέρες μας, ο δημόσιος βίος και η δημόσια κίνηση, διαδραματίζονται ολοένα και λιγότερο στους δημόσιους χώρους και η συνθήκη του ιού παγκόσμια απειλεί όχι μόνο τη δημόσια υγεία, αλλά πλήττει οδυνηρά τη συμμετοχή, τη δημιουργικότητα, την έκφραση και την επικοινωνία, κάθε δημόσια έκφανση του πολιτισμού. Κάνει το κοινωνικό περιβάλλον να δοκιμάζεται και δυστυχώς ύπουλα διαμορφώνει στον σύγχρονο άνθρωπο, τον ψυχισμό του περαστικού, του παθητικού δέκτη , της φιγούρας που κινείται «τόσο- όσο», με τον έλεγχο του καραγκιοζοπαίχτη …
Ο δημόσιος χώρος υποστηρίζει την αξία της δημοκρατίας γιατί με τις λειτουργίες που φιλοξενεί, παραπέμπει στις έννοιες της ισοπολιτείας, της ισονομίας και της κοινοκτημοσύνης της ελευθερίας έκφρασης . Η ποιότητά του αντανακλά αδιαμφισβήτητα και την ποιότητα της δημοκρατίας. Ένα έργο τέχνης αρμονικά ενταγμένο στον δημόσιο χώρο πολλαπλασιάζει δυναμικά τους συμβολισμούς και τα αξιακά μηνύματα του, γιατί δημιουργεί τις δυνατότητες και ευκαιρίες στους πολίτες για μια ανοιχτή ερμηνευτική πρόσληψη που συναρτάται με τον χρόνο, το πλαίσιο και τις ατομικές ή συλλογικές νοηματοδοτήσεις τους.. Η αποτύπωση μιας αισθητικής πολυφωνίας που απηχεί τις μορφές και την περιπέτεια της σύγχρονης τέχνης σήμερα είναι αδιαπραγμάτευτη αρχή, ειδικά στον δημόσιο χώρο που πλέον υιοθετεί τον καλλιτεχνικό πλουραλισμό, χωρίς να εμμένει σε υπάρχουσες στερεοτυπικές αντιληπτικές μορφές. ( π.χ. προτομές,)
Με αυτό το σκεπτικό ο Οργανισμός Λιμένος Ηρακλείου (ΟΛΗ) έχει προχωρήσει στη ριζική αλλαγή της εικόνας του λιμενοβραχίονα Ηρακλείου, ο οποίος έχει γεμίσει με χρώμα και τέχνη. Νέα πνοή έχει δώσει το σύνολο των εικαστικών παρεμβάσεων που έχουν πραγματοποιηθεί έπειτα από πρωτοβουλία και υπό τη διοργάνωση του Οργανισμού Λιμένος Ηρακλείου (ΟΛΗ) από εθελοντές καλλιτέχνες. .Ο θαλάσσιος περίπατος για το τέρμα του λιμενοβραχίονα και πάλι πίσω, ξεκινά κάπου μετά το τέλος του ενετικού μνημείου του Κούλε, όπου η προβλήτα δεν έχει ένα ξεκάθαρο όριο με τη θάλασσα.
Στη ζώνη αυτή σύμφωνα με μελέτη που έχει εκπονηθεί από τον κ. Λευτέρη. Τσικανδηλάκη, Αρχιτέκτονα Μηχανικό του ΕΜΠ ( 2010) προτείνονται μια σειρά από επεμβάσεις και ενισχύονται οι ήδη υπάρχουσες λειτουργίες. Η μελέτη αφορά στη διαμόρφωση και οργάνωση των πρώτων 950 μ. του βόρειου λιμενοβραχίονα, από το ενετικό φρούριο Κούλε έως το πρώτο πλάτωμα και φιλοδοξεί να μετατρέψει το συγκεκριμένο τμήμα του λιμενοβραχίονα σε χώρο συνάθροισης, αναψυχής, καλλιτεχνικής έκφρασης και δημιουργίας για τους κατοίκους της πόλης, δίνοντάς του χαρακτήρα του “πολιτιστικού περιπάτου”, χωρίς να “προσβληθεί” το σπουδαίο ενετικό μνημείο ΟΙ καλλιτεχνικές δημιουργίες που κοσμούν μέχρι στιγμής ( γιατί είναι σε δυναμική εξέλιξη οι εικαστικές παρεμβάσεις ) διακρίνονται για την ξεχωριστή τους ταυτότητα και την πολλαπλότητα των υλικών που αξιοποιήθηκαν.
Ο λόγος σήμερα εδώ, στην παρουσίαση της εικαστικής παρέμβασης «ΦΙΓΟΥΡΕΣ» των Βασίλη Βασιλειάδη και Τάνιας Χριστοφοράτου (και κατασκευή από τον Κωστή Δασκαλάκη), με τη δημιουργία μεταλλικών (αδιαφανών) κατασκευών, οι οποίες, με τη βοήθεια του ηλιακού φωτός, έχουν την ικανότητα να δημιουργούν μια «παράσταση» σκιών στον τοίχο του λιμενοβραχίονα
Επιθυμία μου να παρουσιάσω μακροπρόθεσμα όλα τα σπουδαία έργα τέχνης της υπαίθριας έκθεσης του λιμενοβραχίονα. Ωστόσο το συγκεκριμένο έργο, με το φως, τις αποχρώσεις της οξείδωσης του μετάλλου, το παιχνίδισμα της σκιάς και το πλαίσιο του εγκλεισμού που βιώνουμε για δεύτερη φορά, με καλεί να το επικοινωνήσω πρώτα, με την πρόκληση της «ερμηνευτικής όρασης» που κατά τον Παιδαγωγό Θεάτρου, Δάσκαλο, Λάκη Κουρετζή «είναι μια πρωτοτυπία, και όχι απλά η αντίληψη της αναπαράστασης ή της μίμησης» (Δραστηριότητα «Η σκιά μας » στο «Η Ματιά των Εικαστικών», Πρόγραμμα ΜΕΛΙΝΑ: Εκπαίδευση και Πολιτισμός σελ. 83, Συλλογή Μουσείου Σχολικής Ζωής Δήμου Χανίων»
Το έργο των Βασίλη Βασιλειάδη και Τάνιας Χριστοφοράτου ιδιαίτερα στην παρούσα περίοδο κρίσης δίνει ευκαιρίες σκέψης για το πώς η τέχνη μπορεί να σπάσει τη δημόσια σιωπή, να αποφορτίσει, να λυτρώσει να προβληματίσει, να προκαλέσει δημόσιο διάλογο!! Η δραματικότητα και ο ρεαλισμός από το παιχνίδισμα των σκιών, είναι κάποια στοιχεία που μπορούν να αποδώσουν σε ένα έργο, όχι μόνο άλλο ύφος, αλλά και μια ενδιαφέρουσα οπτική, η οποία μπορεί να απέχει από την απτή φυσική της διάσταση
Η Τάνια Χριστοφοράτου σπούδασε βιολογία στην Αθήνα, Αγγλικά, Γαλλικά, Ισπανικά και σχέδιο. Εργάστηκα ως μεταφράστρια Ισπανικών και Αγγλικών στην Αθήνα. Στην Κρήτη εργάζομαι ως καθηγήτρια βιολογίας σε λύκειο. Γράφω θεατρικά έργα για το σχολείο και ζωγραφίζωΑπό το 1998 έως σήμερα, συμμετοχή σε ομαδικές εκθέσεις ζωγραφικής, εικονογράφηση βιβλίου «Μαθήματα Βιολογίας», συμμετοχή στην κατασκευή σκηνικών για τις θεατρικές παρουσιάσεις και συμμετοχή στο Φεστιβάλ του Δήμου Ηρακλείου «Τέχνη καθ’οδόν».Η ίδια μιλώντας για το έργου τους αναφέρει:
ΤΧ: «Μας έγινε πρόταση από τον Οργανισμό Λιμένος Ηρακλείου να δημιουργήσουμε μια εικαστική παρέμβαση στον τοίχο του λιμενοβραχίονα του λιμανιού. Η πρότασή μας είναι μια σειρά από φιγούρες μεταλλικές αναρτημένες στον τοίχο που έχουν αναφορά στο θέατρο σκιών και στην τελική τους μορφή θα φωτίζονται κατά τις βραδινές ώρες. Ελπίζουμε η παρέμβασή μας αυτή να σας συντροφεύει στις παραλιακές σας βόλτες».
Ο Βασίλης Βασιλειάδης, σπούδασε Αρχιτεκτονική στην Βενετία και στο ΕΜΠ. Εργάζεται ως Αρχιτέκτων Μηχανικός στο Ηράκλειο και διατηρεί από το 1998 το Εργαστήριο Εικαστικών Τεχνών ARTio στο Ηράκλειο στο οποίο διδάσκονται σχέδιο, ελεύθερο και γραμμικό και Ιστορία ΤέχνηςΣτα πλαίσια συνεργασίας με το Υπουργείο Πολιτισμού, πραγματοποιεί πολυάριθμες μελέτες και αποτυπώσεις. Από το 1990 έως σήμερα έχει συμμετάσχει σε ομαδικές και ατομικές εκθέσεις ζωγραφικής και στο Φεστιβάλ του Δήμου Ηρακλείου “Τέχνη καθ’ οδόν.” Ο ίδιος εντυπωσιάζει με το σκεπτικό του για την έκθεση του έργου του στον Λιμενοβραχίονα και τη διάδραση του με τη θάλασσα και το κοινό:
ΒΒ: «Εκ μέρους όλων που συνεργάστηκαν για την εικαστική παρέμβαση στον Κούλε, θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά όλους και όλες για την απρόσμενη αποδοχή αυτής της παρέμβασης! Είμαστε διπλά χαρούμενοι και γιατί μας δόθηκε η ευκαιρία αυτής της παρέμβασης αλλά και γιατί έτυχε θερμής αποδοχής! Χρόνια τώρα προσπαθούσα να βρω έναν τρόπο δημόσιας έκθεσης μιας εικαστικής παρέμβασης γιατί πάντα πίστευα πως οι δημιουργίες,δεν πρέπει να μένουν σε αποστειρωμένους και δύσκολα προσβάσιμους χώρους αλλά να απλώνονται στο δημόσιο χώρο και να αποτελούν μια φυσική παρουσία στις διαδρομές των πόλεων, απαραίτητες όπως και τα πεζοδρόμια….Άλλωστε η λέξη πόλη είναι παιδί του πολιτισμού όπως ακριβώς και ο πολίτης. Θα ήθελα επίσης να καθησυχάσω όσους πιστεύουν ότι σύντομα αυτά τα έργα θα καταστραφούν. Οτιδήποτε τοποθετήσεις σε αυτό το σημείο της πόλης θα έχει μια γρήγορη φθορά από τη θάλασσα… αλλά αυτό είναι και η ομορφιά του χρόνου…ένα ζαρωμένο πρόσωπο έχει πιο πολλά πράγματα να μας πει,έχει ιστορία. Όσο για ενδεχόμενους βανδαλισμούς δεν θα με πείραζε καθόλου να δω πάνω στις φιγούρες τα ονόματά σας , τα αποτυπώματά σας. Είναι κι αυτό ένα είδος αποδοχής!»
Το Θέατρο Σκιών, έχει τόσο παλιές ρίζες, που xάνονται στα βάθη των αιώνων και οι πηγές δημιουργίας του τόσο σκοτεινές, όσο σκοτεινή είναι και η σκιά. Οι δημιουργοί του έργου διαμεσολαβούν το θέμα τους μεταξύ φαντασίας και πραγματικότητας «Παραβιάζουν» ευρηματικά το αντιληπτικό μας σύστημα με τη γλώσσα των σκιών στην πρωτότυπη σύνθεση τους. Προσφέρουν διττή ευκαιρία στους αποδέκτες του έργου τους να δραπετεύσουν, είτε σε μια ευτυχισμένη και ανέμελη καθημερινόητα, είτε σε ένα άλλο» μικρό σύμπαν σκιών», όπου ο αντίλαλος της αλληγορίας του σπηλαίου του Πλάτωνα φαντάζει δραματικά κοντινός….
Η αλληγορία του σπηλαίου είναι μια προσπάθεια τεκμηρίωσης της θέσης του φιλόσοφου για την Ιδεώδη Πολιτεία. Πόσο αληθινός είναι ο κόσμος μας; Πόσο αυθεντικοί είναι άνθρωποι; Είμαστε άραγε αυτοί που νομίζουμε Το πρόβλημα της παιδείας, αποτελεί κεντρικό θέμα της Πολιτείας, αφού από την παιδεία εξαρτάται η διαχείριση όλων των ζητημάτων τα οποία τίθενται στο πλαίσιο της ιδεατής κοινωνίας που δομούν οι οικιστές της:, ο Σωκράτης και οι συνομιλητές του. «Οι αλυσοδεμένοι του σπηλαίου δεν επιθυμούν καν να φύγουν από τη φυλακή τους, διότι δεν γνωρίζουν καλύτερη ζωή Ωστόσο, αν ο άνθρωπος μπορέσει ως εκ θαύματος να δραπετεύσει από τη σκλαβιά του, θα έβρισκε ένα κόσμο που δεν μπορεί να καταλάβει .Ο ήλιος είναι ακατανόητος για κάποιον που δεν τον έχει δει ποτέ….»
Σκέψεις και ερμηνείες μου στη δεύτερη φάση του εγκλεισμού μας για ένα έργο τέχνης που το γνώρισα αναπάντεχα την πρώτη μέρα απελευθέρωσης μας από την καραντίνα του Μάρτη 2020, βιώνοντας τότε συναισθήματα ανακούφισης και αποφόρτισης απολαμβάνοντας τον περίπατο στον Κούλε.
*Ευχαριστώ την Τάνια Χριστοφοράτου για τον χρόνο το φωτογραφικό υλικό και την εμπιστοσύνη της.
Αναλυτικότερα στις διευθύνσεις:
https://portheraklion.gr/index.php/el/
http://www.artiosxima.com/
www.karagiozismuseum.gr
https://www.facebook.com/groups/256063345527792/permalink/282736809527112
http://www.iema.gr/data/EducationalProjects/Melina/eikastika/H_MATIA_TON_EIKASTIKONhttps://www.tsikandilakis.gr/gr/projects_view/2/34/1/4/diamorfosi_limenovrachiona
https://flashnews.gr/post/129182/meleti-diamorfosis-voriou-limenovraxiona-irakliou-kritis
