«Την εμορφιά έτσι πολύ ατένισα, που πλήρης είναι αυτής η όρασίς μου…»
Η σύγχρονη τέχνη λειτουργεί κομβικά στην ενδυνάμωση της πολιτισμικής ορατόττητας, συμβάλλει σε μια πλατιά διεύρυνση του έργου τέχνης και με την ώσμωση των τεχνών υπηρετεί την απόκριση στο καθολικό έργο τέχνης Ο στοχασμός της σπουδαίας Καβαφικής ποίησης πραγματώθηκε σε δυναμική αισθητική εμπειρία με μια ανατρεπτική εικαστική γλώσσα στην ατομική έκθεση «Την εμορφιά έτσι πολύ ατένισα…» του ζωγράφου Δημήτρη Αστερίου.
Ο Δημήτρης Αστερίου στο πλαίσιο του 2ου Φεστιβάλ Βιβλιου Χανίων στο Γυαλί Τζαμί επεδίωξε να αποδώσει στο πλαίσιο του θεματικού άξονα του Φεστιβάλ «ΕΝΤΟΠΙΟΤΗΤΑ- ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΤΗΤΑ», τον κοινό βηματισμό της εικαστικής του έκφρασης με την ποίηση του αισθαντικού Αλεξανδρινού ποιητή. Ο Καβάφης παρουσιάστηκε στα έργα του ως περιπατητής του δημόσιου χώρου της πόλης, αλλά και του δικού του ποιητικού εσωτερικού. ΜΑΖΙ στην εκθεσιακή αφήγηση της πρωτότυπης έκθεσης αποκάλυψαν σε έναν υπερβατικό χωροχρόνο την ομορφιά της εντοπιότητας που ακτινοβολεί τον αισθητικό πλουραλισμό της παγκόσμιας πολιτισμικής κληρονομιάς
Η πλούσια παρακαταθήκη του ποιητικού του λόγου του Αλεξανδρινού ποιητή με την παλέτα του ζωγράφου Δημήτρη Αστερίου, στην οποία προσθέτει νοερά και τις ενθυμήσεις του από το δικό του μνημονικό απόθεμα, καθιστά την πόλη των Χανίων μια φανταστική γυναικεία οντότητα που σαγηνεύει και τους δύο, αποκαλύπτοντας μια πολυδιάστατη ιδιότυπη ομορφιά .Την ομορφιά που συνδέεται με εικόνες υπαινικτικές, αλλά και ρεαλιστικές, ουτοπικές αλλά και διεγερτικές νοηματικά, την ομορφιά που οδηγεί από «το οράν στο θεάσθαι» του έργου τέχνης :Στη διαδικασία της πληρότητας που χαρίζει το ατομικό φαινόμενο του οπτικού ερεθίσματος, «δια της τέχνης», όταν τα έργα της νοηματοδοτούνται και αποκαλύπτονται ως κοινωνικό φαινόμενο που συνδέεται με την ηθική, την πολιτική, την αισθητική, τη μνήμη, τη ζωή …Στη διεργασία της ενατένισης που οδηγεί σε μια θέση ενεργητικής αμφισβήτησης, διαφωνίας ή και ανατροπής καθώς ο καλλιτέχνης Δημήτρης Αστερίου προσκαλεί σε μια δημιουργική συμμετοχή το κοινό του.
Ο διάλογος μας παρακάτω αυτούσιος, αυθόρμητος, χωρίς εξωραϊσμούς, γαλήνιος και ανελέητα ακριβής, καθώς μαζί περιηγηθήκαμε στον συναρπαστικό οπτικό αιφνιδιασμό του εκθεσιακού του αφηγήματος στο Γυαλί Τζαμί:
Δ.Α: Η έκθεση μου αποτελείται από ΄19 ζωγραφικά έργα μεικτής τεχνικής σε καμβά και από μία εγκατάσταση, η οποία αποτελείται από δύο μέρη που είναι κατασκευές από ξύλο που αναπαριστούν τον Κ. Καβάφη πιο χαρούμενο, με φτερά πεταλούδας ή φωτοστέφανο,κλπ. Καθένα από τα 19 έργα συνομιλεί με ένα ποίημα από τις συλλογές του. Λ.χ από τα «αποκηρυγμένα» ,τα « ερωτικά-ηδονικά» κ.ά Στην ουσία αρπάζω τον ποιητή από την Αλεξάνδρεια, τον μεταφέρω στην πόλη μας τα Χανιά και τον τοποθετώ καθήμενο σε εμβληματικά κτήρια της πόλης…
Μ.Δ: Είναι ανατρεπτικό αυτό, αλλά μάλλον σας χαρακτηρίζει στα έργα σας;
Δ.Α: Υπάρχουν πολλά κοινά στοιχεία ανάμεσα στην Αλεξάνδρεια και τα Χανιά Ωστόσο η Αλεξάνδρεια έχει άλλη κλίμακα. Τεράστια πόλη της Ανατολικής Μεσογείου. Ωστόσο και οι δυο πόλεις έχουν μακραίωνη ιστορία, σε αυτές έχουν συναντηθεί διαφορετικοί πολιτισμοί, φέρουν στα κτίσματα τους αποτυπώματα από τις επιρροές τους. Όλα τα έργα μου έχουν φόντο ροζ χρώμα που παραπέμπει στον χρωστήρα των κτηρίων της Αλεξάνδρειας μαζί και μια ανάμνηση δική μου ότι κάποτε και στα Χανιά υπήρχε αυτό το χρώμα. Πάνω στον καμβά μου εισάγω πάντα δικά μου βιωματικά στοιχεία
Μ.Δ: Ερμηνεύετε πριν δηλαδή τα ποιήματα του Καβάφη και εμπνέεστες;
Δ.Α: Τα ερμηνεύω ως τέχνασμα για να με εξυπηρετήσει στην απάντηση γιατί έφερα τον Καβάφη στην πόλη μας. Στο ερωτικό ποίημα π.χ. που δίνει τον τίτλο της έκθεσης, το οποίο αναφέρεται στον έρωτα του ποιητή, στο σώμα του που χαρίζει στην όραση του ποιητή την ομορφιά της πληρότητας, εγώ αυτό ΄το σώμα το αντιλαμβάνομαι ως την πόλη, τα Χανιά…
Μ.Δ: Δηλαδή η πόλη μας γίνεται η ερωμένη, αυτή είναι η μορφή του έρωτα του ποιητή;
Δ.Α: Ακριβώς! Στην μορφή του Καβάφη επιπλέον εισάγω και αρχέγονα ή στερεοτυπικά στοιχεία όπως της οικίας για παράδειγμα, υποδηλώνοντας την ανάγκη του σπιτιού και της ασφάλειας… Όλοι χρειαζόμαστε ένα σπίτι,αλλά δεν χρειάζεται να το χτίσουμε…Ο καθένας μπορεί να δομήσει τη δική του οικία, το δικό του εαυτό εν τέλει…Σε κάποια άλλα έργα ο ποιητής φέρει φτερά πεταλούδας ενώ διάγει την ενήλικη ζωή και αυτό το στοιχείο, συμβολίζει την αέναη νεανική ψυχή ανεξάρτητα από την πραγματική ηλικία.
Μ.Δ: Ποιο έργο σας θα ξεχωρίζατε από όλα που συνθέτουν την παρούσα εκθεσιακή αφήγηση;
Σαφώς τον πίνακα που είναι εμπνευσμένος από το φωτογραφικό αρχείο του ποιητή και απεικονίζει τον Καβάφη με τα δύο του αδέλφια. Ο μεγαλύτερος με το κεφάλι του να είναι δέντρο και ο μικρός με φτερά πεταλούδας Ο άνθρωπος για μένα επίσης είναι ένα δέντρο που θα πρέπει να μπορεί να απλώνει τις ρίζες του όπου και αν βρίσκεται και να ευδοκιμεί…
Μ.Δ: Δεν είναι λίγο σουρεαλιστικό να μην έχει κεφάλι ένας άνθρωπος , αλλά ένα δέντρο στην κορυφή;
Δ.Α.: Μα είναι η συνέχεια του κορμού του…
Μ.Δ.: Και είναι το ίδιο δέντρο στο οποίο υπάρχει μάλιστα κίνηση…
Δ.Α.: Ναι είναι το κυπαρίσσι, γιατί αυτό το δέντρο είναι παιδική μου μνήμη και έχει μια στιβαρότητα και τεράστια αντοχή στον αέρα !!! Η διαρκής κίνηση υποδηλώνει την αέναη ελευθερία και η αντοχή του δέντρου παραπέμπει στην ψυχική ανθεκτικότητα πρώτιστα που θα πρέπει να διακρίνει τον κάθε άνθρωπο. Η ζωή δεν είναι γλυκιά… μόνο! Είναι μια συνεχόμενη βίαιη δράση και ανάδραση…
Μ.Δ.: Πολύ ενδιαφέρουσες οι νοηματοδοτήσεις των στοιχείων που χαρακτηρίζουν τα έργα σας Υπάρχουν επιρροές από τον Τσαρούχη στα έργα σας;
Δ.Α.: Τον λατρεύω τον Τσαρούχη! Ο Τσαρούχης έχει επιρροές από τον Καβάφη και έμμεσα υπάρχουν αναφορές σε ανθρώπους που έχουν επηρεαστεί από τους ποιητές μας Έχω ιδιαίτερη αδυναμία στους ποιητές μας . Τους σχεδιάζω και τους προσκαλώ να περιφέρονται ή να κάθονται σε χαρακτηριστικά μνημεία μας. Με ενδιαφέρει η σχέση της πόλης με την ποίηση. Στο έργο με το Γυαλί Τζαμί εκτός από τον Κων/νο Καβάφη έχω αποτυπώσει τον Σεφέρη, τον Καζαντζάκη, τον Ελύτη, τον Θεοδωράκη, στην ίδια ακριβώς στάση και θέση.
Μ.Δ.: Υπάρχει κάποιο έργο του εκθεσιακού αφηγήματος που σας έχει δημιουργήσει ένα πιο δυνατό συναίσθημα από τα υπόλοιπα;
Δ.Α.: Η εικαστική εγκατάσταση με έκανε να αισθάνομαι σαν παιδί 6 χρονών! Η εγκατάσταση έχει τσαλακωμένα χαρτιά με το ίδιο ποίημα αυτό που είναι σπάνιο και προσέδωσε και τον τίτλο της έκθεσης Ο ποιητής σε αυτό το έργο μου απελευθερώνει την παιδικότητα μου Ο ποιητής έχει νικήσει τον χρόνο σε αυτό το έργο μου. Γιατί θεωρώ δεν έχει χρόνο ο Κων/νος Καβάφης! Είναι εξαιρετικός! Είναι άνθρωπος! Είναι άρτιος! Έχει την υπόσταση της σαρκός του, είναι ειλικρινής, έχει πάθος, είναι στοχαστής, είναι απελευθερωμένος, παραμένει αναστοχασττικός! Ήθελα στην έκθεση μου να εστιάσω στον άνθρωπο πρώτα και μετά στον ποιητή. Στο άνθρωπο που έχει βιώσει μετακινήσεις απογοητεύσεις…
Μ.Δ.: Πιθανά και αποκλεισμούς;
Α.Δ.: Πιθανά, αλλά οι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι είχε δυνατό χαρακτήρα, δεν τον ενδιέφεραν αυτά και δεν κυνηγούσε τα πράγματα… Δεν περιστράφηκε στα γεγονότα της εποχής του ο ίδιος, αλλά όλα περιστράφηκαν γύρω του… Τόση δύναμη, τόση μεγαλοπρέπεια!
Ο Δημήτρης Αστερίου, σκέφτομαι, πέτυχε με τη διάδραση της ζωγραφικής του και των αγαπημένων του στίχων της Καβαφικής ποίησης να αναδείξει εικαστικά την επιλεκτικότητα της μνήμης, με φόρμες και χρώματα που επαναπροσδιορίζουν την ατομική μας ταυτότητα στο παρόν. Κατάφερε να λούσει την πόλη μας με το φως της ποιητικής υποβολής του οικουμενικού ποιητή με συνδηλώσεις για τη συλλογική της ταυτότητα, αλλά και να αναπαραστήσει το ενεργειακό πεδίο που προκαλεί η ειλικρινής συνύπαρξη των ανθρώπων, η αναδιάταξη των ισορροπιών και η αλλαγή του συσχετισμού δυνάμεων από τη διέλευση των σωμάτων στον χώρο και στον χρόνο.
Πέτυχε όμως και ο ίδιος να αυτοπροσδιοριστεί στον διάλογο μας με το χάρισμα της αμεσότητας με μια στέρεα τεκμηρίωση των νοημάτων των έργων του αλλά και των στοιχείων της μανιέρας του. Οι ψυχικοί κραδασμοί που υποδηλώνουν οι γραμμές του καθώς επαναστατούν εντός της φόρμας στο εικαστικό του γλωσσάρι θα μου υπενθυμίζουν πάντα πόσο μοναδικά ουσιώδης και βαθιά ανθρώπινη μπορεί να είναι η ζωγραφική τέχνη όταν ανιχνεύεται από έναν ευαισθητοποιημένο και χαρισματικό παρατηρητή της εντοπιότητας και παγκοσμιότητας, ως βιωμένης σοφίας ενός οικουμενικού ουμανισμού.
Με στοχαστικό ήθος χωρίς ίχνος περιττού και με απόλυτη επίγνωση της αλήθειας του κόσμου, ο Δημήτρης Αστερίου πέτυχε να μας συμπαρασύρει ως ακούραστος ΣΥΝ ΟΔΟΙΠΟΡΟΣ με τον σημαντικό νεοέλληνα ποιητή Κωνσταντίνο Π. Καβάφη, σε μια περιπετειώδη επανα οικειοποίηση του τόπου μας, επενδυμένη από την ποίηση του Αλεξανδρινού ποιητή με μια βαθυστόχαστη λυρική απόδοση της ανατομίας της ανθρώπινης ψυχής. Κατάφερε να ενεργοποιήσει με την εκθεσιακή του αφήγηση την καθολική θέαση της ανθρώπινης ταυτότητας ατομικής και συλλογικής, προσφέροντας ευρηματικά μια ζωγραφική φόρμα στατικής αναταραχής, σε έναν εικαστικό στοχασμό ψυχικού βάθους με μια απαράμιλλη συγκινησιακή απήχηση.
1. Κωνσταντίνος Π. Καβάφης (1863-1933)
© (Ατελών ποιημάτων)
Ρενάτα Λαβανίνι, Εκδ. Ίκαρος
Αρχείο Καβάφη (Ίδρυμα Ωνάση) διαθέσιμο στο https://www.greek-language.gr/digitalResources/literature/tools/concordance/browse.html?cnd_id=9&text_id=709
ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΤΕΡΑ ΣΤΙΣ ΔΙΕΥΘΎΝΣΕΙΣ
https://www.art22.gr/%CE%B1%CF%83%CF%84%CE%B5%CF%81%CE%B9%CE%BF%CF%85-%CE%B4%CE%B7%CE%BC%CE%B7%CF%84%CF%81%CE%B7%CF%83/
https://www.facebook.com/profile.php?id=100009699073284
*Οι φωτογραφίες είναι ερασιτεχνικές λήψεις της γράφουσας
Η Μ.Α. Δρακάκη είναι Επιμελήτρια του Μουσείου Σχολικής Ζωής Δήμου Χανίων, Παιδαγωγός, Εκπαιδεύτρια Ενηλίκων.
