[…]Αν θέλουµε λοιπόν ν’αποκαλύψουµε αυτό το πάθος κι αυτήν την ευαισθησία έναν τρόπο έχουµε: να βρούµε τα κοινά γνωρίσµατα που χαρακτηρίζουν την ειδική κάθε φορά χρήση αυτών των σηµείων-συµβόλων και νά διαδράµουµε αντίρροπα, ύστερα, το δρόµο που οδηγεί απο την τεχνοτροπία στη βιοθεωρία».1
Ο∆ΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ, “Ο ζωγράφος Θεόφιλος”, “Ανοιχτά Χαρτιά”
“Η οπτικοακουστική έκφραση είναι ένα πολυτροπικό σύστηµα επικοινωνίας. Σε µια ολιστική θεώρηση του επικοινωνιακού γραµµατισµού ( εθνική γλώσσα, ξένες γλώσσες , τέχνες) η οπτικοακουστική έκφραση θεωρείται ισχυρό εναλλακτικό σύστηµα επικοινωνίας το οποίο
διαθέτει σύνθετες επικοινωνιακές δυνατότητες καθώς συνδυάζει νοηµατοδοτήσεις και δηµιουργία συµβολισµών µε ακίνητες εικόνες,µε κινούµενες εικόνες, µε ήχους,µε γραπτό λόγο, έχει διεθνή απήχηση,συνδέεται µε πολλές εφαρµογές στη σύγχρονη ζωή,συνδέει τη σχολική ύλη µε την καθηµερινή ζωή και τα βιώµατα των παιδιών.” Αυτή είναι η µατιά του εργαστηρίου οπτικοακούστικής έκφρασης στο πρόγραµµα “ΜΕΛΙΝΑ-ΕΚΠΑΙ∆ΕΥΣΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ” και του Προγράµµατος ΣΠΟΥ∆ΩΝ για την Οπτικοακουστική Έκφραση (από τον ιστότοπο του αείµνηστου Μένη Θεοδωρίδη https://www.theodoridis.info/menis/στον οποίο περιγράφονται αναλυτικά οι προτάσεις του και οι προβληµατισµοί του για την οπτικοακουστική παιδεία στον χώρο της τυπικής εκπαίδευσης) Η καλλιτεχνική οπτικοακουστική έκφραση κατά συνέπεια είναι το πεδίο που δοκιµάζεται και εκπληρώνεται γόνιµα και αποτελεσµατικά η σύνθεση όλων των µορφών τέχνης .
Το Μουσείο Σχολικής Ζωής ∆ήµου Χανίων υπηρετεί την παιδαγωγική του οπτικού πολιτισµού και τις αρχές της πολιτισµικής δηµοκρατίας στην επικοινωνιακή του πολιτική. Ζωτική ενότητα στο νέο µουσειολογικό αφήγηµα του2 αποτελεί το εργαστήριο σύνθεσης τεχνών και οπτικοακουστικής παιδείας. Το εργαστήριο είναι αφιερωµένο στη συλλογή του εκπαιδευτικού υλικού του προγράµµατος “ΜΕΛΙΝΑ-Εκπαίδευση και Πολιτισµός” και σχεδιάστηκε από τη γράφουσα στο πλαίσιο της επιµέλειας της νέας εποχής του Μουσείου µε δύο βασικούς άξονες-στόχους:
1. Την ανάδειξη του πολυτροπικού χαρακτήρα της συλλογής του εκπαιδευτικού υλικού του προγράµµατος “ΜΕΛΙΝΑ-Εκπαίδευση και Πολιτισµός” καθώς και του καινοτόµου χαρακτήρα του ως προς την θεµατική ευρύτητα και την πολυπρισµατικότητα στον σχεδιασµό του και την εφαρµογή του
2. Την υποστήριξη του βιώµατος της σύνθεσης των τεχνών και της οπτικοακουστικής παιδείας στη δυναµική της οµάδας στο εργαστήριο. Με τη λειτουργία του ως πρωτότυπος εκθεσιακός διαδραστικός χώρος όπου η παραδοσιακή εκπαιδευτική τεχνολογία συναντά τη δηµιουργικότητα µε την συνδροµή της καλλιτεχνικής οπτικοακουστικής έκφρασης και των νέων τεχνολογιών επικοινωνίας και πληροφορίας.
Οι εκπαιδευτικές επισκέψεις στην τυπική εκπαίδευση συντελούνται σε πλαίσια επικοινωνίας που σχετίζονται µε πρακτικές γραµµατισµού. Η διαδικασία αποτελεί µέρος οργανωµένης διδακτικής συνθήκης σε νοηµατοδοτηµένο πλαίσιο δράσης,µε στόχο να µεγιστοποιούνται οι δυνατότητες των µαθητών να χρησιµοποιούν σηµειωτικούς πόρους για νοηµατοδοτούµενους σκοπούς.Αυτό προϋποθέτει όµως και απαραίτητα µια εξοικείωση-εξειδίκευση των εκπαιδευτικών και επαγγελµατιών µουσείων στην «ανάγνωση» των διαφορετικών πολιτισµικών έργων µε τη σηµειωτική µέθοδο.3
Πεδίο εφαρµογής των διδακτικών προτάσεων του Μουσείου για τη σύνθεση των τεχνών και την οπτικοακουστική παιδεία, αποτελούν οι θεσµοθετηµένες στην τυπική εκπαίδευση εκπαιδευτικές επισκέψεις σε χώρους πολιτισµικής αναφοράς
Με την οπτική της πολιτισµικής επικοινωνίας στη µετασχηµατιστική διαδικασία που ξεκινά και ολοκληρώνεται στο σχολείο, η έµφαση στις διδακτικές προτάσεις των εκπαιδευτικών που θεµελιώνονται στην νέα προσέγγιση των πολυγραµµατισµών δίδεται στην απόκριση και την ερµηνεία τωνέργων του οπτικού πολιτισµού, αλλά και η παραγωγή νέων σχεδίων από τους συµµετέχοντες Τα διδακτικά βήµατα η βίωση, σύλληψη, εφαρµογή, ο ελιγµός .( Cope&Kalantzis,2009:184-186)Η δυναµική προστιθέµενη αξία µε προτεινόµενες δράσεις που τεκµηριώνουν τη σύνθεση των τεχνών, την ενεργητική πρόσληψη και τη συµµετοχική απόκριση των συµµετεχόντων τεκµηριώνεται αναλυτικά στα προσφερόµενα “ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΑ ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ”του Μουσείου Σχολικής Ζωής ( βλ. σχετικά www.schoool-life.gr)
Στην καρδιά αυτής της νέας προσέγγισης η έννοια τουδηµιουργικού µετασχηµατισµού “όπου η µάθηση εκλαµβάνεται ως διαδικασία αναδηµιουργίας του εαυτού , επιφέρει και προωθεί την πολιτισµική δυναµική και την ποικιλοµορφία”( Κιοσσές -∆αλακούρα, 2020)
Οι βασικές αρχές της οπτικοακουστικής παιδείας που υπηρετεί το Μουσείο Σχολικής Ζωής στην επικοινωνία του µε διάφορες οµάδες κοινού σύµφωνα πάντα µε τη φιλοσοφία του προγράµµατος “ΜΕΛΙΝΑ-Εκπαίδευση και Πολιτισµός” (https://www.theodoridis.info/menis/) είναι οι εξής:
• Συστηµατική καλλιέργεια δεξιοτήτων έκφρασης και παραγωγής οπτικοακουστικών προϊόντων µε την χρήση των οπτικοακουστικών εργαλείων
• Σταδιακή εξοικείωση των µαθητών µε τις κυριότερες αισθητικές παραµέτρους της οπτικοακουστικής έκφρασης όπως είναι το κάδρο, το πλάνο, η ροή και ο ρυθµός που προκύπτουν από την παράθεση χωριστών εικόνων, οι οπτικές γωνίες, οι κινήσεις της µηχανής λήψεως, η δηµιουργία σκηνικού χώρου, η σχέση της εικόνας µε τον ήχο.
• Ανάπτυξη από τα παιδιά νοητικών εργαλείων και µεθοδολογίας για την κριτική ανάλυση ( µελέτη, ταξινόµηση, ερµηνεία) των οπτικοακουστικών προϊόντων που καταναλώνουν και ιδιαίτερα των έργων που προέρχονται από το χώρο του κινηµατογράφου, της φωτογραφίας, του κινούµενου σχεδίου και των συναφών τεχνικών animation, video art, της δηµιουργικής ηχογράφησης και της ηλεκτρονικής εικόνας
• Κατανόηση από τους µαθητές του κοινωνικού ρόλου των οπτικοακουστικών προϊόντων που διακινούνται από τα ΜΜΕ
Οι στόχοι αυτοί πραγµατώνονται µε πεδίο εφαρµογής παραδείγµατα επισκέψεων σε χώρους πολιτισµικής αναφοράς όπου οι µαθητές επιδιώκεται να γίνουν εκτός από ευαισθητοποιηµένοι και συµµετοχικοί αποδέκτες των πολιτισµικών αναπαπαραστάσεων των χώρων, δηµιουργικοί παραγωγοί και ευέλικτοι χρήστες των οπτικοακουστικών έργων
Συνοπτικά αυτοί οι στόχοι χαρτογραφούνται σε 4 είδη δραστηριοτήτων ( Θεοδωρίδης, 2010):
• ∆ραστηριότητες παραγωγής (από τα παιδιά καλλιτεχνικής εν δυνάµει οπτικοακουστικής έκφρασης ( µικρές φωτοαφηγήσεις, ντοκιµαντέρ, κινούµενο σχέδιο, άλλα είδη µη αφηγηµατικών έργωνκλπ)
• ∆ραστηριότητες µελέτης και κριτικής ανάλυσης σηµαντικών έργων καλλιτεχνικής οπτικοακουστικής έκφρασης ( κινηµατογράφος, φωτογραφία, κινούµενο σχέδιο, κλπ)
• ∆ραστηριότητες παραγωγής οπτικοακουστικών προϊόντων που ανήκουν στον χωρο των ΜΜΕ( ρεπορτάζ, συνεντεύξεις , διαφηµίσεις κλπ)
• ∆ραστηριότητες µελέτης και κριτικής ανάλυσης έτοιµων οπτικοακουστικών προϊόντων από τον χώρο των ΜΜΕ ( ρεπορταζ, διαφηµίσεις, αρθρογραφία)4
Σκοπός η οπτικοακουστική έκφραση να διαπερνά τη σχολική καθηµερινότητα όχι ως ξεχωριστό µάθηµα, αλλά ως παιδεία και άσκηση στους πολυγραµµατισµους, ως νοοτροπία και άσκηση που εύκολα ενδυναµώνει ελκυστικά και κινητοποιεί το ενδιαφέρον των παιδιών όταν συνδέεται δηµιουργικά µε το περιεχόµενο των περισσότερων γνωστικών αντικειµένων Συνοπτικά για το εργαστήριο σύνθεσης τεχνών και οπτικοακουστικής παιδείας του Μουσείου Σχολικής Ζωής ∆ήµου Χανίων θα µπορούσε να σηµειωθούν τα εξής5:
Οι εκπαιδευτικές επισκέψεις λειτουργούν ως διεργασία τεκµηρίωσης των αλλαγών της µεταµοντέρνας εποχής γιατί επιδρούν ως πυκνωτές προβληµατισµού, απόλαυσης , συγκίνησης, ψυχαγωγίας, µάθησης µε αλλαγή .Επιπλέον είναι ανοιχτές στην κοινότητα ως εστίες δυνατοτήτων άσκησης σε συνέργειες, στη δυναµική της οµάδας , στον εκδηµοκρατισµό της γνώσης στην πολιτισµική δηµοκρατία. Στον σύγχρονο έντονα µεταβαλλόµενο κόσµο οι εκπαιδευτικές επισκέψεις αποτελούν ιδανικό πεδίο άσκησης για όλους τους συµµετέχοντες στη δυναµική διαδικασία του σχεδιασµού µε το πρίσµα της υβριδικότητας και της διακειµενικότητας µε έµφαση στην απελευθέρωση της δηµιουργικότητας των δρώντων προσώπων. Η διαδικασία αποτελεί επικοινωνιακή πρόκληση που δίνει πολλαπλές δυνατότητες σε όλα τα δρώντα πρόσωπα για ασκήσεις προσαρµογής της ενεργητικής τους αντίληψης στις ανάγκες ενός ευρύτερου επικοινωνιακού πλαισίου που λειτουργεί συστηµικά αφού κανένα µέσο δεν λειτουργεί αυθύπαρκτα και αποκοµµένα.
Οι εκπαιδευτικές επισκέψεις µπορούν να αποτελούν την διαρκώς προσβάσιµη θύρα για την οπτικοακουστική έκφραση, η οποία δεν σταµατά ποτέ να εκπλήσσει και να αιφνιδιάζει για τους νέους τύπους “κειµένων” που εισάγει µε διαφοροποιηµένες τροπικότητες που ανατρέπουν κατεστηµένες πρακτικές διάδρασης σε όλο το φάσµα της πολιτισµικής παραγωγής. Αποτελεί το σηµείο επαφής όλων των συµµετεχόντων µαθητών, εκπαιδευτικών, επαγγελµατιών µουσείων, µε ένα συνεχώς µεταβαλλόµενο σύστηµα πρακτικών, αξιών, σχέσεων, καθώς ο πολιτισµός και η εκπαίδευση αλληλοτροφοδοτούνται και εξελίσσονται….
ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΤΕΡΑ:
• Στις πηγές που αναφέρονται στις υποσηµειώσεις-αναφορές , στον επίσηµο ιστότοπο του Μουσείου Σχολικής Ζωής και στον δίγλωσσο κατάλογο που θα τεκµηριώσει τη νέα εποχή του Μουσείου Σχολικής Ζωής ∆ήµου Χανίων µε την υποστήριξη της Περιφερειακής Ενότητας Χανίων
• Οι φωτογραφίες ερασιτεχνικές λήψεις της γράφουσας από την προετοιµασία του εργαστηρίου σύνθεσης τεχνών και οπτικοακουστικής παιδείας του Μουσείου Σχολικής Ζωής ∆ήµου Χανίων
