«Συχνά σκέφτομαι με μουσική υπόκρουση. Ζω τους οραματισμούς μου μέσα στη μουσική. Βλέπω τη ζωή μου μέσα από ένα μουσικό πρίσμα. Αντλώ τις μεγαλύτερες χαρές της ζωής μέσα από τη μουσική».
Albert Einstein
Όταν η τέχνη διαπερνά την ύπαρξη του δημιουργού είναι αδύνατο να μιλήσεις απλά για τις σπουδές του, τις ερμηνείες του, τα ερευνητικά βήματα του. Η ζωή της Έλενας Περισυνάκη σηματοδοτείται με όλες εκείνες τις πτυχές της μουσικής που φωτίζουν με τρόπο ιερό και αγνό, το πνεύμα, την ψυχή, την ολότητα του ανθρώπου. Γεννήθηκε με τη μουσική μέσα της, την υπηρετεί με μια πρωτόγνωρη αφοσίωση, δε ζει χωρίς αυτήν και ακτινοβολεί αντάξια σε κάθε της επικοινωνία, τις μοναδικές αξίες της μουσικής καλλιέργειας.
Η Έλενα Περισυνάκη είναι πιανίστα και μουσικοπαιδαγωγός, γεννημένη στο Ηράκλειο Κρήτης το 1992. Σήμερα είναι Associate Lecturer στο Τμήμα Μουσικής του Πανεπιστημίου του York της Μεγάλης Βρετανίας. Έχει πραγματοποιήσει μεταπτυχιακές και διδακτορικές σπουδές στη Μουσική Παιδαγωγική στη Μ. Βρετανία με υποτροφία του Ιδρύματος Ωνάση, ενώ είναι αριστούχος απόφοιτος του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης Πανεπιστημίου Κρήτης. Είναι κάτοχος Διπλώματος πιάνου (Άριστα παμψηφεί & Α’ Βραβείο στη μνήμη του συνθέτη Θόδωρου Αντωνίου) και ανώτερων θεωρητικών (Αρμονία, Αντίστιξη, Φούγκα).Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα αφορούν την παιδαγωγική του πιάνου, την prima vista, τις ειδικές μαθησιακές δυσκολίες (Δυσλεξία), και τη μουσική στις νεαρές (βρεφικές, προσχολικές και πρωτοσχολικές) ηλικίες.
1. Περιγράψτε μας την ταυτότητα της τέχνης της μουσικής με οδηγό τη δική σας σχέση μαζί της στις διάφορες φάσεις της ζωής σας, αλλά και πολύ πριν ασχοληθείτε επαγγελματικά.
Η ενασχόληση με την τέχνη της Μουσικής αποτελεί αναμφίβολα μια ποιοτική σχέση ζωής, για όποιον την εξασκεί και σε όποιον βαθμό. Είτε μιλούμε για ένα μικρό ή παιδί ή μεγαλύτερο άτομο, η επαφή με την μουσική μπορεί να επηρεάσει τον τρόπο που θα επιλέγει να ψυχαγωγείται, να «ξεχνιέται» ή να μαθαίνει, συμπεριλαμβανομένης της εκμάθησης μουσικού οργάνου. Για εμένα, η επαφή με τη μουσική ήλθε πολύ νωρίς, με το τραγούδι της μητέρας και της γιαγιάς μου, όπως δηλαδή συνηθίζεται στις περισσότερες περιπτώσεις. Γύρω στην ηλικία των πέντε ξεκίνησα τις σπουδές μου στο πιάνο. Φυσικά δεν μπορούσα να φανταστώ τότε ότι η μουσική θα κατέληγε να είναι το επάγγελμά μου ως πιανίστα, αλλά και ως Λέκτορα σε ένα εκ των κορυφαίων Μουσικών Τμημάτων της Αγγλίας. Όμως ένιωθα από νωρίς ότι η αγάπη μου προς αυτή μεγάλωνε και μεγαλώνει διαρκώς στην πάροδο των χρόνων! Η μουσική λοιπόν για μένα αποτελεί καθ’ εαυτό τρόπο ζωής. Βεβαίως, το τι σημαίνει και πώς μεταφράζεται αυτό για κάθε άνθρωπο, έγκειται στην ατομικότητα.
2.Ποιον ρόλο παίζει κατά τη γνώμη σας η τέχνη της μουσικής στη διαμόρφωση της μουσικής μεγαλοφυΐας ενός λαού, αλλά και στην επικοινωνία των ανθρώπων από διαφορετικούς πολιτισμούς;
Η ανάπτυξη της μουσικής τέχνης είναι κατά τη γνώμη μου ταυτόσημη με την ίδια τη μουσική μεγαλοφυΐα κάθε λαού. Μπορούμε να την προσδιορίσουμε πολυεπίπεδα, για παράδειγμα με βάση την παραδοσιακή μουσική ταυτότητα, την ανάπτυξη διαφόρων μορφών μουσικής, και φυσικά με τη «λόγια» μουσική, δηλαδή την κλασική σύγχρονη δημιουργία. Στη Δυτική μουσική υπάρχουν πλείστα παραδείγματα μεγαλοφυΐας: από τους Scarlatti, Bach, Vivaldi, στους κλασικούς Haydn, Mozart, Beethoven, στους ρομαντικούς Chopin, Tchaikovsky, Wagner, Brahms, στους μετέπειτα Schoenberg, Shostakovich, Stravinsky, Cage, Ligeti, Crumb, ως και στους δικούς μας Σκαλκώττα, Χρήστου, Ξενάκη, Αντωνίου. Είναι σημαντικό να μην ξεχνούμε την βάση, την παραδοσιακή μουσική και φυσικά την σύγχρονη λόγια μουσική δημιουργία, που διαμορφώνει τη μουσική μεγαλοφυΐα και την μουσική ιστορία του κάθε λαού στο «τώρα», θέτοντας βάσεις για το μέλλον. Φυσικά, η μουσική και οι τέχνες, αποτελούσαν ανέκαθεν μείζονες τρόπους επικοινωνίας και ανταλλαγής πολιτισμού, που είναι ιδιαίτερα ευχάριστοι τόσο για τους λειτουργούς τους, όσο και το κοινό.
3.Αν σας ζητούσα να αναφερθείτε σε κρίσιμους σταθμούς της επαγγελματικής σας διαδρομής στην μουσική ποιοι θα ήταν αυτοί;
Οι επαγγελματικές μου «ανησυχίες» είναι ποικίλες. Κυμαίνονται από τη δραστηριοποίησή μου ως ακαδημαϊκού, ως συγγραφέα μουσικού εκπαιδευτικού υλικού, αλλά και ως πιανίστα σε συναυλίες στην Ελλάδα και το εξωτερικό (με πιο πρόσφατη την Α΄ εκτέλεση έργων του συνθέτη Μάνου Παναγιωτάκη στη Λιθουανία), μέχρι τη διδασκαλία πιάνου, τη διδασκαλία μουσικής σε μωρά και νήπια με το Πρόγραμμα «Εμμέλεια» του οποίου είμαι δημιουργός και τη συνοδεία στο πιάνο του φωνητικού συνόλου Apollo Voice Ensemble. Ιδιαίτερα μπορώ ενδεχομένως να ξεχωρίσω την ερευνητική μου δράση γιατί νιώθω ότι συμβάλλω με το λιθαράκι μου στην παραγωγή νέας γνώσης. Ερευνητικά, ασχολούμαι με τη μουσική εκμάθηση Δυσλεκτικών μαθητών, την ανάπτυξη δεξιοτήτων prima vista από παιδαγωγικής αλλά και θεσμικής πλευράς, καθώς και την εκμάθηση μουσικής από πολύ μικρά παιδιά. Ιδιαίτερος επαγγελματικός σταθμός ως τώρα για μένα αποτελεί η θέση μου ως Associate Lecturer στη Μουσική Εκπαίδευση στο Πανεπιστήμιο του Γιορκ της Μ. Βρετανίας, που βρίσκεται στην κορυφαία δεκάδα των μουσικών τμημάτων της χώρας. Τεράστια τιμή αυτό για μένα για την πολύτιμη ακαδημαϊκή εμπειρία και τη συνεργασία μου με αξιολογότατους συναδέλφους.
4.Πώς η μουσική επηρεάζει τα παιδιά που βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού ή έχουν ειδικές μαθησιακές δυσκολίες;
Η μουσική είναι ένα ιδιαίτερα ευχάριστο μέσον επικοινωνίας και έκφρασης για τα παιδιά, ανεξαρτήτως μαθησιακών ή αναπτυξιακών χαρακτηριστικών. Σε συζητήσεις με γονείς που διστάζουν να φέρουν το παιδί τους σε επαφή με τη μουσική, λόγω ιδιαίτερου μαθησιακού ή αναπτυξιακού προφίλ, επιδιώκω να τονίσω πως ο πρωταρχικός στόχος οφείλει, για εμένα, να είναι η ευχαρίστηση που θα αποκομίσει κάθε παιδί και η αίσθηση της επίτευξης, ανεξαρτήτως αναπτυξιακών ή μαθησιακών ιδιαιτεροτήτων. Ως παιδαγωγοί, είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι κάθε παιδί, χωρίς εξαίρεση, έχει τα δικά του ατομικά χαρακτηριστικά μάθησης, που οφείλουμε να αναγνωρίσουμε ώστε να προσαρμόσουμε τη διδασκαλία μας ανάλογα με το «τι δουλεύει καλύτερα» για το κάθε παιδί. Προσωπικά δεν διστάζω ποτέ να αναλάβω παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες ή αυτισμό, γιατί θεωρώ πως είναι η ευκαιρία μου να συμβάλλω στη χαρά και ικανοποίησή τους μέσα από τη μουσική. Και ποια μεγαλύτερη ικανοποίηση για ένα δάσκαλο από το να βλέπει το μαθητή να προοδεύει με το δικό του ρυθμό, όντας χαρούμενος και αγαπώντας τη μουσική; Για τα πολλαπλά οφέλη της μουσικής υπάρχουν πλούσια ερευνητικά δεδομένα, ευρέως διαδεδομένα και διαθέσιμα για όποιον ενδιαφέρεται να τα αναζητήσει. Καθησυχάζω, λοιπόν, τους γονείς, πως η τέχνη μας είναι προσβάσιμη σε όλους! Για να το τονίσω περισσότερο, υπάρχουν προγράμματα μουσικής που κάνουν εξαιρετική δουλειά όπως το “I Can Play!” στην Αγγλία, για μερικώς ή ολικώς κωφούς μαθητές. Καταλαβαίνει λοιπόν κανείς, πως μπορούμε να καταφέρουμε πολλά περισσότερα από όσα ενδέχεται να νομίζουμε, εννοείται βεβαίως με τη σωστή παιδαγωγική καθοδήγηση.
5.Οι συμμετοχικές μουσικές εμπειρίες πόσο νωρίς μπορούν να προσφέρονται στα παιδιά; Πόσο συμβάλλουν στην αισθητική παιδεία του ατόμου μακροπρόθεσμα;
Θα έλεγα πως δεν υπάρχει ένα καθορισμένο χρονικό σημείο στο οποίο να «μπορούν» να αρχίσουν να προσφέρονται συμμετοχικές μουσικές εμπειρίες στα παιδιά. Ο άνθρωπος προσλαμβάνει ηχητικά και μουσικά ερεθίσματα, όντας ακόμα μέσα στην κοιλιά της μαμάς. Μερικά έμβρυα μάλιστα φαίνεται να εκφράζουν και προτιμήσεις! Φυσικά αυτή η διαδικασία διευρύνεται κατά τη βρεφική και την προσχολική ηλικία. Θα έλεγε κανείς λοιπόν, πως μπορεί ένα παιδί να ενταχθεί σε συμμετοχικές μουσικές εμπειρίες όσο νωρίς είναι έτοιμο το ίδιο, με βάση την ανάπτυξη και την προσωπικότητά του. Τα πρώτα έτη της ζωής προσφέρονται ιδιαίτερα για κάτι τέτοιο, μιας που η μουσική δεκτικότητα είναι πιο αυθόρμητη και πηγαία. Σε αυτά τα στάδια μιλάμε περισσότερο για την καλλιέργεια γενικών μουσικών δεξιοτήτων, διαπιστώνοντας παράλληλα σχετικές προτιμήσεις που μπορεί να προετοιμάσουν το έδαφος για πιθανές περαιτέρω μουσικές σπουδές. Ασφαλώς, συμμετοχικές μουσικές εμπειρίες υπάρχουν παντού, στο σπίτι, στο σχολείο, στο παιχνίδι και εκφράζονται μέσω της φαντασίας, της δημιουργικότητας, της συνεργασίας και της αυθόρμητης έκφρασης. Τέτοιες εμπειρίες συμβάλλουν, στην μουσική, συναισθηματική και κοινωνική ανάπτυξη του παιδιού, θέτοντας βάσεις για την ανάλογη αισθητική καλλιέργεια σε μακροπρόθεσμο επίπεδο. Έτσι, οι γονείς που επιθυμούν να εντάξουν το παιδί τους σε κάποιο μουσικό πρόγραμμα, είναι σημαντικό να διερευνήσουν την πληθώρα επιλογών που προσφέρονται εδώ και πολλά χρόνια και στη χώρα μας, προκειμένου να διαπιστώσουν τι θα ταίριαζε καλύτερα στο αισθητικό κριτήριο των ίδιων, αλλά φυσικά και στις προτιμήσεις και την προσωπικότητα του παιδιού.
Αναλυτικότερα στις διευθύνσεις:
https://www.otx.gr/index.php?file=03&ts=12
https://www.patris.gr/2021/09/09/irakleio-40-aiones-istorias/attachment/06179/
https://www.crete.gov.gr/press-releases/christougenniatiki-synavlia-apo-tin-mikti-ke-pediki-neaniki-chorodia-tis-pe-irakliou-eleftheri-isodo/
https://www.cretapost.gr/625726/ta-egkomia-apo-ti-mikti-chorodia-tis-periferiakis-enotitas-irakliou/
https://apotis4stis5.com/themata-f/20045-12-apofthegmata-gia-ti-mousiki
