«Ένας πίνακας είναι απλώς μια γραμμή που βγήκε για περίπατο…”
Paul Klee
H μαρίνα με τα ιστιοφόρα στο Ενετικό Λιμάνι των Χανίων τα φετινά Χριστούγεννα έγινε μια φωτεινή σύνθεση διαγώνιων γραμμών που μετέτρεψε τον συγκεκριμένο δημόσιο χώρο, υποτιμημένο και σκοτεινό τα προηγούμενα χρόνια, σε ένα συναρπαστικό καλλιτεχνικό δημιούργημα- τοπόσημο. Το φωτεινό τοπίο, πλούσιο σε συμβολισμούς ενθουσιάζει, συγκινεί και αποφορτίζει τους περιπατητές, ιδιαίτερα την τρέχουσα επιβαρυμένη περίοδο της ολοκλήρωσης μιας χρονιάς που στιγματίστηκε από την πανδημία.
To “made in Chania” που ο Δήμος Χανίων αξιοποίησε για να περιγράψει τη φιλοσοφία του χριστουγεννιάτικού στολισμού περικλείει τους ντόπιους δημιουργούς που επένδυσαν στην απλότητα των γραμμών και τη συγκίνηση που μεταγγίζει το φως, όταν διαμεσολαβεί λιτά, διακριτικά, αλλά ευρηματικά, ανάμεσα στον ουρανό και τη θάλασσα. Σε όποιους είχαν την ιδέα του φωτεινού εκφραστικού κώδικα του παιχνιδιού των γραμμών που αναπτύσσεται βέβαια εκτός από τη μαρίνα και σε άλλα σημεία της πόλης με τα κάδρα από φωτεινές καμπύλες, αξίζουν πραγματικά συγχαρητήρια, γιατί κατάφεραν να διαπλάσουν με ένα απρόσμενα δημιουργικό τρόπο, ανεκτίμητες ανοιχτές διαδικασίες αφήγησης, εικονοπλασίας, ενεργητικής ανάγνωσης
Η γοητεία των φωτεινών γραμμών και των απλών ανταποκρίσεων τους, η λυτρωτική ενέργεια εκείνη που δίνει το φως καθώς διατρέχει τα σχοινιά των καταρτιών, είναι συγκινησιακά ανεπανάληπτη!!! Η διακριτική τους λάμψη επιτυγχάνει να διαμορφώσει ένα αφήγημα πολιτισμικής οικειότητας, μια πολύσημη οπτική εμπειρία που με τη δύναμη της απλότητας ανασύρει ευρηματικά στις μνήμες των αποδεκτών, τα στοιχεία των χριστουγεννιάτικων εθίμων που έχουν εγγραφεί στην ελληνική παράδοση.
Το στόλισμα του καραβιού τα Χριστούγεννα αποτελεί μέρος της ναυτικής μας παράδοσης καθώς η πατρίδα μας και ως γεωγραφικός χώρος και ως ιδέα, είναι άρρηκτα δεμένη με τη θάλασσα. Έθιμο πανάρχαιο της Ελλάδας το καράβι συμβολίζει τη νέα πλεύση του ανθρώπου στη ζωή μετά τη γέννηση του Χριστού. Το στόλισμα του Χριστουγεννιάτικου δέντρου αντίστοιχα , έχει τη δική του ιστορία: Στα αρχαία Ελληνικά χρόνια, υπήρχε το έθιμο της Ειρεσιώνης. Το έθιμο αυτό, αιώνες πριν από τη γέννηση του Χριστού, παραπέμπει στα νεοελληνικά κάλαντα και η Ειρεσιώνη θεωρείται πρόγονος του Χριστουγεννιάτικου δέντρου. Η Ειρεσιώνη ήταν ένα μεγάλο κλαδί αγριελιάς (κότινος), που τον στόλιζαν με γιρλάντες από λευκό, κόκκινο μαλλί και φθινοπωρινούς καρπούς. “Αμφιθαλείς παίδες” δηλαδή παιδιά που και οι δυο γονείς τους βρίσκονταν στη ζωή, το γύριζαν από σπίτι σε σπίτι και τραγουδώντας ευχές και παινέματα στους οικοδεσπότες έπαιρναν το φιλοδώρημά τους. Όταν έφθαναν στο σπίτι τους κρεμούσαν την Ειρεσιώνη πάνω από την εξώπορτα, όπου έμενε μέχρι τη νέα χρονιά, οπότε, αφού τοποθετούσαν τη νέα, κατέβαζαν την παλιά και την έκαιγαν.
Το έθιμο του στολισμένου δέντρου, μεταδόθηκε από τους Έλληνες ταξιδευτές στους βόρειους λαούς οι οποίοι αντί για ελιά, που δεν υπήρχε στον τόπο τους, στόλιζαν κλαδιά από τα τοπικά δέντρα.
Το έθιμο πέρασε αργότερα και στο Βυζάντιο, και συνδέθηκε με την παράδοση των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς αλλά θεωρούμενο ως ειδωλολατρικό έμεινε σε αδράνεια. Αιώνες αργότερα, το ίδιο έθιμο, επανήλθε με την μορφή Χριστουγεννιάτικου δένδρου από τους Βαυαρούς που συνόδεψαν τον Όθωνα στην Ελλάδα, ως δικό τους χριστουγεννιάτικο έθιμο και λέγεται πως, στην Ελλάδα για πρώτη φορά στολίστηκε χριστουγεννιάτικο δέντρο στα ανάκτορα του Όθωνα το 1833.
Οι φωτεινές γραμμές των ιστιοφόρων στη μαρίνα των Χανίων όμως δεν υπονοούν μόνο τα οικεία χριστουγεννιάτικα έθιμα του καραβιού και του δέντρου. Ενεργοποιούν με συγκεκριμένες αναγωγές στα επίπεδα της αντίληψης και των αισθήσεων των περαστικών, ερμηνείες μιας εικαστικής αναπαράστασης που καταφέρνει να τους οδηγήσει σε υψηλότερα επίπεδα σημασιών.
Συγκεκριμένα οι ευθείες γραμμές με τη διαγώνια θέση τους διαμορφώνουν οπτικές μορφές, ενεργοποιούν πολλαπλές αναγνώσεις και διαμορφώνουν μηνύματα ζωής, αλλαγής, αποφασιστικής πορείας… Η γραμμή κατ’ ουσία περιγράφει την διαδρομή από ένα σημείο (αρχικό) σε ένα άλλο (τελικό), άρα εμπεριέχει την κίνηση, επομένως η γραμμή περικλείει μέσα της και τον δυναμισμό.
Η ευθεία μπορεί να είναι οριζόντια, κάθετη ή διαγώνια. Η οριζόντια γραμμή είναι συνυφασμένη περισσότερο με την ηρεμία, εκφράζει μία παθητικότητα και μας θυμίζει την γαλήνια θάλασσα, τον ορίζοντα, τον ξαπλωμένο άνθρωπο. Αντίθετα, η κάθετη γραμμή είναι σαφώς δυναμική και γεμάτη δράση. Θυμίζει την έννοια της ανάπτυξης και έχει το σθένος να αψηφήσει την βαρύτητα. Η διαγώνια είναι εκφραστής της αστάθειας, αλλά και της έντασης και καταφέρνει να μεταδώσει στο θεατή τη μεγαλύτερη, ίσως, συγκίνηση καθώς ταλαντεύεται μεταξύ της παθητικότητας της οριζόντιας και της ενεργητικότητας της κάθετης. Ο ζωγράφος Kandinsky (1981) αναφέρει χαρακτηριστικά για τα βασικά στοιχεία της εικαστικής γλώσσας : «Εξετάζοντας την εσωτερική σημασία του, το σημείο συνιστά μια κατάφαση βαθιά συνδεμένη με τη μεγαλύτερη συστολή. Εσωτερικά, το σημείο είναι η λακωνικότερη φόρμα. Είναι εσωστρεφές» […] «Η γεωμετρική γραμμή είναι ένα αόρατο όν. Είναι το ίχνος του κινούμενου σημείου, άρα το παράγωγό του. Γεννήθηκε από την κίνηση –αφού εκμηδένισε την υπέρτατη ακινησία του σημείου. Εδώ έχουμε ένα άλμα από το στατικό στο δυναμικό. Η γραμμή λοιπόν είναι η μεγαλύτερη αντίθεση του πρωταρχικού στοιχείου της ζωγραφικής, δηλαδή του σημείου. Στην πραγματικότητα η γραμμή μπορεί να θεωρηθεί σα δευτερεύον στοιχείο» (Kandinsky, 1996, σσ. 41, 57)[…] «Τρίτος τύπος ευθείας είναι η διαγώνια, που σχηματικά τη βλέπουμε σε μια γωνία ταυτόσημη στην μια και την άλλη από τις προηγούμενες γραμμές έχοντας ως εκ τούτου την ίδια κλίση και προς τις δύο, πράγμα καθοριστικό για την εσωτερική της αντήχηση –ένωση σε ίσα μέρη του ψυχρού και του θερμού. (Kandinsky, 1996, σσ. 58-61).
Η κίνηση στην εικαστική αναπαράσταση υπονοείται κυρίως από την ενέργεια των γραμμών, από την επανάληψη των στοιχείων ή τη ρυθμική τους εμφάνιση, αλλά και από το ίδιο το θέμα της σύνθεσης τους. Η μινιμαλιστική φωτεινή σύνθεση των ιστιοφόρων στο Ενετικό Λιμάνι των Χανίων θα μπορούσε επιπλέον να παραπέμψει στη συνεχή κίνηση και αλληλεπίδραση στην ανθρώπινη κοινότητα που παράγει πολιτισμό καθώς μεταβάλλεται και οι κοινωνίες και οι άνθρωποι αλλάζουν… Το σύμπαν ολόκληρο κινείται: «Τα πάντα ρεί» κατά τον Ηράκλειτο. Η κίνηση των ανθρώπινων κοινωνιών είναι συνήθως απρόβλεπτη και αναπάντεχη και μόνο ίσως μια πανδημία μπορεί να την εγκλωβίσει.
Η σύνθεση των διαγώνιων γραμμών θα μπορούσε να συμβολίζει κάλλιστα και ένα καρδιογράφημα . Αν η γραμμή είναι ευθεία και λείψουν οι γωνίες που διαμορφώνουν οι διαγώνιες καθώς συναντούν η μία την άλλη στο σημείο ψηλά στο κατάρτι τότε σταματά η ζωή, σταματά η πίστη η προσδοκία η προοπτική.
Ένα μήνυμα ζωής, λοιπόν, ανάτασης και απρόβλεπτης ενδυνάμωσης φέτος στην ιδιότυπη δύσκολη συνθήκη του ιού από τον Δήμο Χανίων, με τα απλά και τα αυτονόητα που συγκινούν αβίαστα, χωρίς υπερβολή. Μια φωτεινή ιδέα που από τα αναρίθμητα μικροσκοπικά σημεία φωτάκια της, εκπέμπει τη δύναμη της απλότητας της ζωής που κλυδωνίστηκε αιφνίδια από την απειλή της πανδημίας. υποτιμήθηκε από την αφθονία των αγαθών και αναζητείται επίμονα πλέον στο όνομα της κανονικότητας που τελικά δεν είναι ποτέ δεδομένη…
ΚΑΛΗ ΧΡΟΝΙΑ ΜΕ ΤΗ ΦΩΤΕΙΝΗ ΑΠΛΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ!!!
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ – ΠΗΓΕΣ
Kandinsky, W. (1981). Για το Πνευματικό στην Τέχνη. (Α. Χρυσοστομίδης, Μεταφρ.) Αθήνα: Εκδόσεις Νεφέλη.
Kandinsky, W. (1996). Σημείο Γραμμή Επίπεδο. (Έ. Μαλάκη – Σταθάκη, Μεταφρ.) Αθήνα: Εκδόσεις Δωδώνη.
Klee, P. (1956). Paul Klee Notebooks Volume 1 The Thinking Eye. (J. Spiller, Επιμ., & R. Manheim, Μεταφρ.) London: Lund Humphries.
ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΤΕΡΑ ΣΤΙΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΕΙΣ:
https://www.chania-culture.gr/
https://www.kriti24.gr/paroysiastike-o-eortastikos-stolismos-toy-dimoy-chanion-foto/
https://www.alexpolisonline.com/2016/12/blog-post_76.html
https://www.kinderella.gr/ena-christougenniatiko-ethimo-gia-kathe/
