“Φως και πάλι φως η ψυχή που μάχεται…”
Οδυσσέας Ελύτης,
“Προσανατολισμοί (1941)”
Στην πορεία του χρόνου η ιστορία της εκπαίδευσης χαρτογραφεί παρεμβάσεις Δασκάλων στον τόπο που υπηρετούν, προκειμένου να φωτίσουν με τα αγαθά της παιδείας και του πολιτισμού, όχι μόνο τους μαθητές τους, αλλά και τις οικογένειες και την κοινότητα. Ο εκπαιδευτικός Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Αποστόλης Γιαννακόπουλος μεταμορφώνει τη ζωή του ελληνικού νησιού που κλήθηκε να υπηρετήσει στην εκπαίδευση το 2002, καθώς από εκείνη τη μέρα δεν έπαψε να διαχειρίζεται χαρισματικά το φως της τέχνης της φωτογραφίας για να αποκαλύψει συναρπαστικές οπτικές γωνίες στα κάδρα της τοπικής ιστορίας και όχι μόνο…Με την αξιοποίηση της φωτογραφίας που ο ίδιος ιχνηλατεί με διαρκή σπουδή, επιδιώκει η Σάμος να σηματοδοτεί τη “Φωτόνησο των Τεχνών και του Πολιτισμού”
Αρχικά η δημιουργία της Φωτογραφικής Ομάδας «Φωτόνησος» στο χωριό των Κοντακαιίκων Σάμου. Η “Φωτόνησος”, συγκροτούμενη από δύο τμήματα, το παιδικό τμήμα και το τμήμα ενηλίκων, αποτέλεσε την πρώτη φωτογραφική ομάδα που δραστηριοποιήθηκε σε χωριό της Ελλάδας. Ο Δάσκαλος επηρέασε και επηρεάζει αποφασιστικά το παιδί πώς θα νιώθει απέναντι στην τέχνη και πώς θα αντιλαμβάνεται τη φύση της. Χτίζει όμως και συνέργειες ακατάπαυστα, προσφέρει εργαστήρια, διαφυλάττει και συλλέγει οπτικά ντοκουμέντα, τα ψηφιοποιεί και επιπλέον φτιάχνει ένα μοναδικό φεστιβάλ τεχνών που αναδεικνύει τις γόνιμες συνδέσεις των τεχνών. Ιδρυτής και σήμερα Διευθυντής του πολυθεματικού Φεστιβάλ Τεχνών Σάμου με τον πρωτότυπο τίτλο “Ανατολικό Άκρο”.
Ο Αποστόλης Γιαννακόπουλος είδε ότι οι άνθρωποι αποκτούσαν αυτοσυνειδησία αντικρίζοντας τις φωτογραφίες και μετέχοντας σε αξιομνημόνευτες καλλιτεχνικές εμπειρίες που σχετίζονται με τη ζωή τους. Με το φακό του δεν μπήκε μόνο στον πραγματικό χώρο, αλλά και στον ‘κοινωνικό χώρο’. Το έργο του άρχισε να καθρεφτίζει μια κοινωνική “ΣΥΝ αλλαγή” μέσα από κάθε φωτογραφία στην κοινότητα. Και διαχέεται ακατάπαυστα το φως της έκφρασης των μαθητών του, μικρών και μεγάλων, γιατί ο ίδιος δεν σταματά ποτέ να ενθαρρύνει τους κατοίκους της Σάμου στο “ΜΑΖΙ”… Γιατί το φως της αγάπης για την φωτογραφική τέχνη, μετατρέπει ακόμη και τις σκιές , σε ενδιαφέρουσες “οπτικές μορφές” με νόημα, με αξίες, με δυναμική και προοπτική…
Παρακάτω ο διάλογος μας που φυσικά θα συνεχιστεί δημιουργικά και εκτός συνέντευξης:
1. Η τέχνη της φωτογραφίας λειτουργεί ως φορέας της ιστορικής αλήθειας, αφού αφορμάται από την αντανάκλαση πραγματικών γεγονότων και εξελίσσεται δυναμικά σε μια εικόνα ζωγραφισμένη στο φως με τη διαμεσολάβηση του δημιουργού της μεταφέροντας παράλληλα διαφορετικά επίπεδα νοημάτων και κοινωνικών λόγων. Πόσο έχετε καταφέρει εκτός από την αγάπη που έχετε μεταγγίσει στο νησί για την τέχνη της φωτογραφίας να γίνουν οι εκπαιδευόμενοι σας ενεργητικοί αποδέκτες της εικόνας;
Αυτό ακριβώς ήταν το βασικό ζητούμενο, που οδήγησε στη δημιουργία της Φωτονήσου το 2014 στο χωριό των Κοντακαιίκων της Σάμου. Να εφοδιαστούν οι συμμετέχοντες σε αυτή, κάτοικοι του χωριού αρχικά, με όλα εκείνα τα εργαλεία που απαιτούνται ώστε να μπορούν να αναγνωρίζουν τη φύση της κάθε εικόνας με την οποία έρχονται σε επαφή και να αναγνωρίζουν τους μηχανισμούς δημιουργίας που λειτουργούν πίσω από αυτές. Η επόμενη φάση της εμπλοκής των μελών ήταν αυτή της δημιουργίας. Σε αυτή τη φάση η πορεία του κάθε μέλους είναι προσωπική και εξαρτάται από μία σειρά παραγόντων όπως ένταση της εμπλοκής στη φωτογραφική διαδικασία, ο διαθέσιμος χρόνος κ.ά.
2. Ποιον θεωρείτε πιο σημαντικό ρόλο για την φωτογραφία και γιατί; Τη λειτουργία της ως ντοκουμέντο, ως μέσο συγκίνησης ή μήπως ως τεκμήριο ενθυμήσεων;
Πριν από λίγα χρόνια, όταν ο ίδιος λειτουργούσα ως δημιουργός φωτογραφικών έργων και ακολούθως ως υπεύθυνος της φωτογραφικής ομάδας, θα σας απαντούσα αβίαστα πως ο σημαντικότερος ρόλος της φωτογραφίας είναι αυτός της καλλιτεχνικής στόχευσης. Εδώ και κάποια χρόνια όμως, με την προσωπική μου εμπλοκή στην ψηφιοποίηση των φωτογραφικών αρχείων των κατοίκων της Σάμου, διαπίστωσα ότι η τεκμηριωτική ή η αναμνηστική έκφραση της φωτογραφίας με συγκινεί πάρα πολύ. Μπορεί βέβαια να είναι διαφορετικοί οι μηχανισμοί πρόκλησης συγκίνησης στις δύο περιπτώσεις, όμως το αποτέλεσμα για εμένα είναι εξίσου ισχυρό.
3. Η καλλιτεχνική φωτογραφία ιστορικά αναπτύσσεται με βάση την εμπειρικά αντιληπτή πραγματικότητα και ακτινοβολεί την αισθητική σημασιολογική γέφυρα μεταξύ του καλλιτέχνη και του κοινωνικού γίγνεσθαι. Ποιοι είναι οι βραχυπρόθεσμοι και μακροπρόθεσμοι στόχοι της ομάδας ΦΩΤΟΝΗΣΟΣ
Σε κάθε περίπτωση, είτε κοιτάζοντας στο κοντινό μέλλον, είτε οραματιζόμενοι το πιο μακρινό, σκοπός μας είναι να παραμείνουμε ενεργοί στην ενασχόλησή μας με την καλλιτεχνική παραγωγή, ως δημιουργοί στην περίπτωση του φωτογραφικού τμήματος και ως κοινωνοί στις υπόλοιπες εικαστικές δράσεις της Φωτονήσου. Να συνεχίσουμε να ερχόμαστε σε επαφή με τη σύγχρονη καλλιτεχνική δημιουργία και να τοποθετούμαστε μέσω της δικής μας έκφρασης επάνω σε σύγχρονα καλλιτεχνικά ζητήματα, έχοντας πάντοτε επίγνωση των προσωπικών μας αφετηριών σε αυτή την πορεία.
4. Η ψηφιοποίηση των οικογενειακών φωτογραφικών αρχείων των κατοίκων της Σάμου, η οποία γίνεται εθελοντικά, έχει την προοπτική ενός αποθετηρίου ανοικτού για εκπαιδευτική αξιοποίηση?
Ναι. Καταρχάς θα πρέπει να αναφέρουμε ότι η διαδικασία της ψηφιοποίησης είναι ιδιαίτερα χρονοβόρα και ενεργοβόρα. Γίνεται από εμάς εθελοντικά και προσπαθούμε με πολλούς τρόπους να βρούμε κάθε φορά χρόνο για να την πραγματοποιήσουμε, έχοντας παράλληλα και σειρά από άλλες, εξίσου σημαντικές εργασίες που πρέπει να διεκπεραιώσουμε. Όμως προχωρά πολύ καλά. Σκοπός της συγκέντρωσης των φωτογραφιών αυτών είναι η άμεση χρονικά αξιοποίησή τους μέσω των μεγάλων δημόσιων, υπαίθριων εκθέσεων που εγκαθιστούμε στο νησί τα τελευταία χρόνια, αλλά και η συγκέντρωσή τους μελλοντικά σε μία ψηφιακή πλατφόρμα, όπου θα είναι διαθέσιμες για περαιτέρω εκπαιδευτική αξιοποίηση.
5. Σκέφτεστε συνεργασίες όπως το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης ή την Ένωση Προφορικής Ιστορίας για την διαφύλαξη και τεκμηρίωση των φωτογραφικών ντοκουμέντων της συλλογικής μνήμης?
Φυσικά. Αυτός θέλουμε να είναι και ο τελικός προορισμός των αρχείων. Η τεκμηρίωση και η διαφύλαξή τους θα αποτελέσουν το δικό μας μικρό λιθαράκι στην ιστορική πορεία του νησιού. Θέλουμε όλο αυτό το υλικό να είναι εύκολα προσβάσιμο σε οποιονδήποτε το θελήσει, είτε για λόγους απλώς αναμνηστικούς, είτε για εκπαιδευτικούς ή ερευνητικούς σκοπούς. Το τελευταίο διάστημα υπήρξαν κάποιες συζητήσεις με το Πανεπιστήμιο Αιγαίου, όμως ακόμα βρισκόμαστε στο στάδιο μίας προκαταρκτικής διερεύνησης της πιθανότητας μίας συνεργασίας γι’ αυτόν τον σκοπό.
6. Ποια κατά τη γνώμη σας είναι η προστιθέμενη αξία του Φεστιβάλ “ΑΝΑΤΟΛΙΚΟ ΑΚΡΟ” για το νησί της Σάμου, αλλά και ευρύτερα για την κοινότητα ?
Το Φεστιβάλ “Ανατολικό Άκρο” δημιουργήθηκε για να καλύψει με σταθερό τρόπο δικές μας προσωπικές ανάγκες, πολλών κατοίκων του νησιού όλων των ηλικιών και μεγάλου αριθμού καλοκαιρινών επισκεπτών. Την κοινωνία μας με τον υπερβατικό κόσμο που μπορεί να προσφέρει η Τέχνη. Για την επίτευξη αυτού του σκοπού είχαμε μέχρι σήμερα, που πραγματοποιούμε την 5η μας διοργάνωση, την εξαιρετική τύχη και χαρά να φιλοξενήσουμε έργα ιδιαιτέρως καταξιωμένων καλλιτεχνών. Την ίδια στιγμή και παράλληλα με τις εικαστικές εκφράσεις του φεστιβάλ, επιτυγχάνουμε την εκτενέστερη εφαρμογή Δημόσιας Ιστορίας στη χώρα μας, μέσω των μεγάλων, υπαίθριων εκθέσεων φωτογραφιών από τα οικογενειακά αρχείων των κατοίκων του νησιού. Όμως, πέρα και πάνω από όλα αυτά, αυτό που είναι ιδιαιτέρως σημαντικό στην πραγματοποίηση του φεστιβάλ είναι η κουλτούρα συνεργασίας που έχει επιτευχθεί αυτά τα χρόνια. Υπάρχει μία πολύ ανεπτυγμένη επαφή με δεκάδες ή εκατοντάδες ανθρώπους από όλο το νησί, σε πόλεις και χωριά, καθώς οι ανάγκες της ψηφιοποίησης και των συνακόλουθων εκθέσεων που πραγματοποιούνται αφορούν τους πάντες και εμπλέκουν άμεσα πάρα πολλούς κατοίκους. Αυτή η ένωση τόσο πολλών ανθρώπων για έναν κοινό σκοπό αποτελεί μία σημαντική παρέμβαση στους ίδιους τους όρους που καθορίζουν τη συνύπαρξή μας στο περιβάλλον του σύγχρονου τρόπου ζωής, αφήνοντας στην άκρη τις ατομικές επιδιώξεις μπροστά στον στόχο της πραγματοποίησης κοινών, συνεργατικών επιτευγμάτων.
Αναλυτικότερα στις διευθύνσεις:
https://www.instagram.com/photonisos.anatolikoakro/
https://www.facebook.com/photonisosarts/
https://in-samos.com/blog/fotonisos-arts-organizes-the-4th-samos-arts-festival-east-end/
