«Γιατί και µόνος σου αν παλεύεις σε µια µικρή γωνιά της γης για λευτεριά και για δίκιο,
ο αγώνας σου είναι για όλη τη µεγάλη γη και για όλους τους ανθρώπους!»
∆ΩΡΑ ΚΑΡΑΒΑ
Η έµπνευση στην αποκάλυψη πρωτότυπων πτυχών του πολιτισµού έρχεται για την επανεκκίνηση της στήλης µου ΠολιτισµΩΣ, από ένα πολύ πρωτότυπο βιβλίο της δεκαετίας του ‘70 µε τον τίτλο «Κρήτη µου Κρήτη µας»,. τεκµήριο της µόνιµης συλλογής του Μουσείου Σχολικής Ζωής ∆ήµου Χανίων Η συγγραφέας είναι η διακεκριµένη χαρισµατική ζωγράφος ∆ώρα Καραβά, η οποία όπως αναγράφεται στο εσωτερικό του έχει επιµεληθεί την εικονογράφηση και τις λεζάντες το έτος 1976 που κυκλοφόρησε το βιβλίο σε 500 αντίτυπα, από τις εκδόσεις ∆ΙΦΡΟΣ.
Η ιδιαίτερη ταυτότητα του βιβλίου τεκµηριώνεται πολλαπλά για τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που φέρει. Οπτικά, λεκτικά, αισθητικά, νοηµατικά, ευρηµατικά, οργανωσιακά….Είναι µια επιµεληµένη εικαστική αναπαράσταση, µε τη µορφή λευκώµατος ζωγραφικής, όπου η ζωγράφος εµπνέεται και χαρτογραφεί µε τη συγκλονιστική απλότητα της υδατογραφίας, την κρητική ψυχή σε 50 σελίδες διαστάσεων 43 Χ30 εκ. Έχει ενδιαφέρον η πρωτότυπη διάσταση της έκδοσης και επίσης ότι το βιβλίο παρεµβάλλει πάντα µεταξύ κάθε ζωγραφικού έργου που πλαισιώνεται απαραίτητα µε τη λογοτεχνική γραφή-ντοπιολαλιά της δηµιουργού, ένα δισέλιδο µε λευκές σελίδες που εντείνει το νόηµα κάθε εικαστικού έργου. Ένα παιχνίδι άσπρου µαύρου, όπως είναι το παιχνίδι στη σκακιέρα της ζωής … Πρόθεση της ζωγράφου να δώσει ανάπαυλα στον αναγνώστη για αποφόρτιση ή µήπως µε το λευκό να υπονοήσει ότι «η κατεργασία του λευκού µέρους της ψυχής είναι πιο σκληρή κι από του µάρµαρου …» ?(κατά τον Οδ. Ελύτη)
Η ∆ώρα Καραβά δραπετεύει από το τελάρο και φωλιάζει την εικαστική έκφραση της σε χάρτινες σελίδες, µε ένα µυστηριακό τρόπο, συγκλονιστικά λιτό, που αποκρυσταλλώνει τον χρόνο… Εξαιρετικά σχέδια ακρίβειας και εσωτερικότητας που εξοικειώνουν τον αναγνώστη µε τον απόκοσµο χαρακτήρα της κρητικής ψυχής, την αγριάδα και την αντάρα, την ευλάβεια και την ενάργεια, την απεραντοσύνη του βάθους της, το βάρος του αξιακού και εννοιολογικού τοπίου που φέρει…
Η ∆ώρα Καραβά επιχειρεί να αιφνιδιάσει τον αναγνώστη µε το παιχνίδι του µαύρου και του λευκού, ταυτισµένου µε τις µάχες των Κρητικών… Σε κάποια έργα της διαµεσολαβούν ανάµεσα στο σκοτάδι και το φως, οι τόνοι του γκρι, όταν οι ήρωες αναστοχάζονται και αντίστοιχα σε κάποια ζωγραφικά έργα το φως µετατρέπει το σκληρό αγριεµένο µαύρο, στο χρώµα του µελιού, όταν οι πρωταγωνιστές συνδιαλέγονται για τον ζωογόνο έρωτα… Και ένα µόνο έργο της χωρίς ανθρώπινη µορφή… Ένα µοναχικό δέντρο αντιστέκεται ηρωικά στον µανιασµένο αέρα… Γέρνει, λυγίζει αλλά δεν σπάει…Και σε αυτό το σχέδιο µε τις αµέτρητες γραµµές χαρακιές η ζωγράφος διοχετεύει όλη την ορµή της κρητικής ψυχής : «Κρήτη µας που οι ρίζες σου πολεµούνε πεισµατικά µπόρες, θύελλες, χαλασµούς, µα αντέχουνε…αντέχουνε…αντέχουνε… Αντέχουνε µωρέ!!!!!»
Τα σχέδια της πιστά στην αναπαράσταση και απόδοση της οπτικής µορφής, προσεγγίζουν διεισδυτικά την κρητική , βυθίζοντας το βλέµµα µας µε ισότιµο ενδιαφέρον στον γραπτό της λόγο, αλλά και στην πλαστικότητα κάθε µορφής της. Μια φυσική ένταση περισυλλογής ακτινοβολούν οι ηρωίδες και οι ήρωες της, καθώς ιχνηλατούν την αλήθεια της Κρήτης… Με τη σκέψη «στην Κρήτη µου και Κρήτη µας» σµιλεύει την αλήθεια του κόσµου του νησιού, στρέφοντας τις νοηµατικές µας αναζητήσεις, γύρω από την έννοια του οίκου, του χρόνου, του αγώνα της αρχής και του τέλους, µε το πνευµατικό και ηθικό βάρος της κρητικής αδούλωτης ψυχής που δεν φοβάται να φτάσει στα άκρα, καθώς αναµετριέται µε το φως και το σκοτάδι… Έτσι επιχειρεί να αποκαλύψει µε τη ζωγραφική της δεξιοτεχνία, εικόνες της Κρήτης δικές της, προσκαλώντας ταυτόχρονα τον θεατή να προβάλλει τα δικά του οράµατα για την Κρήτη ΜΑΣ που σε κάθε θέαση προσωπική, έχουν την ελευθερία να αλλάζουν…
Η τέχνη δεν ξεπερνά τη ζωή, αλλά έχει το προνόµιο να αποκαλύπτει τις βαθύτερες αλήθειες της Η πρωτότυπη έκδοση της ∆ώρα Καραβά µε την αµεσότητα και διεισδυτικότητα του εικαστικού της λόγου, µέσα από φόρµες και µορφές µεγάλης απλότητας και ακρίβειας, γίνεται αιφνίδια αποκαλυπτική και αναµετράται µε το σύγχρονο κοινωνικό γίγνεσθαι της Κρήτης! Αφυπνίζει η δηµιουργός όχι µόνο µε τις εικονιστικές της συνθέσεις, αλλά και µε τον τίτλο που επιλέγει για να αποδώσει την ένταση της καλλιτεχνικής της πράξης, αλλά και το «ίδιον» γνώρισµα της κρητικής ιδιοσυγκρασίας και στάσης. Το «µου και το µας» αντιπαραβάλλονται και διαταράσσουν την καθεστηκυία γαλήνη για να φτάσουν τελικά µέσα από την πάλη της ατοµικής και συλλογικής ταυτότητας, στη σύγκρουση και την λυτρωτική κάθαρση αλλά και στη συνειδητοποίηση της αέναης διαπραγµάτευσης ανάµεσα στο δικό µου και στο δικό µας, όταν λάµπει ένα όραµα…
Η κρητική ψυχή είναι ένα ατέρµονο αστραφτοβόληµα….. Και το «δικό µου» όταν προσφέρεται «στο δικό µας» καθάρια, προκειµένου να υπερασπιστεί µε ανιδιοτέλεια τον ηθικό κώδικα, µονοµαχεί γενναία, ώστε να µην αµαυρωθεί το όραµα στο βωµό του ατοµικού συµφέροντος, της επίφασης, της υποταγής, στην όποια µορφή βίας.
Υπάρχουν διάφορες µορφές βίας και ελάχιστοι µετρηµένοι στα δάχτυλα, είναι αυτοί που αντιστέκονται και τολµούν να υψώσουν ανάστηµα στους πολλούς που ποδοπατούν άνανδρα µε τον µανδύα της όποιας εξουσίας κάθε οντότητα που διαφέρει ή διαφοροποιείται….
Το « µου και το µας» ενίοτε νοηµατοδοτούνται αυθαίρετα και τα όρια χάνονται µαζί µε τα αυτονόητα ανθρώπινα δικαιώµατα… Προσβάλλεται η αξιοπρέπεια του ατόµου, αλλά και του συνόλου και οι ανισότητες αναδύονται ασύστολα, σκληρά, αµείλικτα… Και τότε και «το µου και το µας» παραµερίζονται, βουβαίνονται, φιµώνονται, γιατί παροδικά εκφράζεται η θέση και η αντίθεση, αλλά η στάση δεν αλλάζει, ελλοχεύει και χτυπά ύπουλα, άδηλα και πάλι κάποιοι χάνονται µε πολλούς τρόπους , ποδοπατούνται σπρώχνονται, τραυµατίζονται πισώπλατα, γεµίζουν λάσπη και απόνερα υπόγειας εξουσίας. Έστω και αν απλά είναι µονάδα αυτός που το τολµά να διαφυλάξει τ ην αξιακή σκευή της ανθρωπότητας, αξίζει να µην εγκαταλείπει, να µην συµβιβάζεται… Αλλά πιστός και αφοσιωµένος στην ιδέα του, να αντιστέκεται στο κακώς εννοούµενο «µου » στην παραφθορά της εξουσίας και της ιδιοκτησίας, στη δυστοπία και την άδηλη βία που απειλεί να διαλύσει «το µας» . Η κρητική ψυχή γίνεται αγρίµι και βράχος ….. όταν υπάρχει απειλή για συµβιβασµό, όταν συσπειρώνεται και αντιστέκεται για να µην παραδοθεί στην υποδούλωση, στην αλλοτρίωση, στην προσβολή, στην αδικία… Τότε «το µας» θα πρέπει να είναι δυνατό, ακέραιο, ακλόνητο, ατόφιο στη σχέση, µε µια πυγµή που δεν κατά βάλλεται, γιατί απλά αναµετράται µε την ενσυναίσθηση, τον σεβασµό, την υπεράσπιση της δικαιοσύνης , την αναγνώριση της κρίσης και του λάθους, την αποδοχή του συν και του διά .. Βηµατισµοί που ξεκινούν από «το µου» και τη στάση µου ως πολίτη, αλλά έχουν ξεκάθαρη καταδήλωση για «ΣΥΝ(µ)πόρευση και ∆ΙΑ λόγο»
Αφιερωµένο το πρώτο κείµενο µε «το ΜΟΥ και το ΜΑΣ» µε κεφαλαία για να γιγαντώνουµε αξιακά το νησί µας, όχι να το βουλιάζουµε …. Αφιερωµένο το πρώτο µου άρθρο του Σεπτέµβρη ΣΕ ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΥΠΟΨΗΦΙΟΥΣ ΚΑΙ ΥΠΟΨΗΦΙΕΣ.. µε αφορµή τις αυτοδιοικητικές εκλογές… Και βέβαια στη θέση της λέξης ΚΡΗΤΗ µπορεί να µπει οποιοδήποτε άλλο τοπόσηµο ή σύµβολο ή ιδέα επιθυµεί ο καθένας και η καθεµία που διεκδικεί την ψήφο του ταπεινού «εργάτη»….Αρκεί η εναλλαγή ΜΟΥ/ΜΑΣ να µην απειλείται µε «παιχνίδια ζωής και θανάτου»….
Ο εκδότης προλογίζοντας το βιβλίο της ∆ώρας Καραβά γράφει µεταξύ άλλων µια µεγάλη αλήθεια:
[..]Στην Κρητικιά γλώσσα υπάρχει µια λέξη κλειδί: το ρήµα παίζω «Έπαιξε µια µπαλοθιά» Το λέει όπως ένας λυράρης µπορεί να πει «να σου παίξω µιαν ολιάΗ ζωή και ο θάνατος στην κρητική αντίληψη είναι παιχνίδι Αυτό και µε τις εικόνες που περιλαµβάνονται σ’αυτό εδώ το Λεύκωµα της ∆ώρας Καραβά. […] Έργα της βρίσκονται σε µεγάλες συλλογές την Ευρώπη, Αµερική, Νότια Αφρική , Αυστραλία Ρουµανία. Έχει τιµηθεί µε χρυσά µετάλλια και τιµητικές διακρίσεις. Κι ακόµα µια πληροφορία. Η Κρητικιά τούτη υπήρξε πρωταθλήτρια στη σκοποβολή . «Όπερ έδει δείξαι»!!! Με αυτή την κατακλείδα στο βιβλίο-φράση που ανήκει στον Ευκλείδη και χρησιµοποιείται για να δηλώσει ότι το αποτέλεσµα είναι αυτό που ζητείται να αποδειχθεί τόσο κυριολεκτικά, όσο και µεταφορικά ολοκληρώνω το πρώτο µου άρθρο του Σεπτέµβρη και το αφιερώνω σε όλους όσοι ξεκινούν, επιστρέφουν, προσδοκούν ελπίζουν, αγωνίζονται…Η φράση επίσης αφιερωµένη στους υποψήφιους/ες που παρελαύνουν µε µια φωτογραφία στα µέσα κοινωνικής δικτύωσης, ακολουθώντας ςτην …πεπατηµένη… «Όπερ έδει δείξαι»!!!
Αναλυτικότερα στις διευθύνσεις:
https://school-life.gr/
*H Μαρία ∆ρακάκη είναι επιµελήτρια του Μουσείου Σχολικής Ζωής ∆ήµου Χανίων, Εκπαιδεύτρια Ενηλίκων, Παιδαγωγός
email επικοινωνίας: politismos.drakaki@gmail.com
