«Την Άνοιξη, αν δεν την βρεις τη φτιάχνεις»1
Οδυσσέας Ελύτης
Μια έκθεση με μουσειολογικές παραμέτρους που συνδιαμορφώνεται από έφηβους μαθητές με την παιδαγωγική εμψύχωση δημιουργικού εκπαιδευτικού με πολιτισμικές σπουδές (πέρα από το γνωστικό αντικείμενο που υπηρετεί) σηματοδοτεί μια εξαιρετικά πρωτότυπη παιδευτική διαδικασία με δυναμικό αξιακό και αισθητικό αποτύπωμα, τόσο στους συμμετέχοντες, όσο και στο κοινό. Η μαθητική έκθεση COOLΤΟΥΡΑ που υλοποιήθηκε στο πλαίσιο σχολικού σχεδίου Δράσης του 1ου ΓΕΛ Χανίων με τον συντονισμό της καθηγήτριας Μαρίας Στρατινάκη για το έτος 2022-2023, κυριολεκτικά εντυπωσίασε τις δύο μέρες λειτουργίας της στο Θέατρο «ΜΙΚΗΣ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗΣ». Γιατί όχι μόνο κατάφερε με το αφήγημα της να προκαλέσει αβίαστα μια έκρηξη πολλαπλών ερμηνειών και αναγνώσεων από τους επισκέπτες, αλλά και γιατί η ομάδα των δημιουργών μαθητών υποστήριξε με απόλυτο επαγγελματισμό έναν ουσιαστικό διάλογο με κοινωνικό προβληματισμό.
Δεν ήταν μόνο οι αισθητικές ποιότητες των έργων που παρουσιάστηκαν… Ήταν επιπλέον οι στρατηγικές επιλογές των ερμηνευτικών μέσων που είχαν και πολυτροπικό χαρακτήρα ( οπτικοακουστική εγκατάσταση προφορικής μαρτυρίας) Ήταν όμως και η τεκμηρίωση από την επιμελητική ομάδα των μαθητών που με άνεση απέδιδε το σκεπτικό του κάθε έργου το νόημα και τους συμβολισμούς του. Και κυρίως ήταν αυτό πουδεν θα μπορούσες να συναντήσεις σε καμία άλλη μουσειολογική έκθεση παρά μονάχα σε μια έκθεση χαρισματικών εφήβων που απογειώνουν την ατμόσφαιρα του χώρου. Ο εκθεσιακός χώρος μεταμορφώθηκε απρόσμενα με βαθιά ερμηνεία από μαθητή στο πιάνο που καθήλωσε όλους μας γύρω του μαγεμένους, ενώ η εικαστική εγκατάσταση στην είσοδο απέκτησε μια πρωτόγνωρη διαδραστικότητα κυλώντας σαρωτικά στο εσωτερικό μαζί με το χαμόγελο του δημιουργού της Γιάννη Αντωνογιαννάκη εντείνοντας τη νοηματοδότηση του συμβολισμού της με αυτοσαρκασμό και cool σκεπτικό….
Παρακάτω μικρά αποσπάσματα από αυθόρμητο διάλογο μου με τυχαία ομάδα μαθητών από τα παιδιά που συμμετείχαν και την εκπαιδευτικό κ. Μαρία Στρατινάκη μαζί με τα θερμά μου συγχαρητήρια για όλους όσοι συμμετείχαν στη διαδικασία του μανιφέστου της εφηβείας «δια της τέχνης» που παρουσιάστηκε γιατί όπως επεσήμαναν τα παιδιά «Εχουμε δείξει λάθος εικόνα και εμείς συχνά αναρωτιόμαστε πώς θα εξελιχθεί αυτό.
Μιλούν τα παιδιά:
Αντωνογιαννάκης Γιάννης: Συμμετείχα ενεργά με 4 έργα τα δύο εκ των οποίων είναι εικαστικές εγκαταστάσεις και τα άλλα δύο φωτογραφία. Πιστεύω πολύ στη δυναμική μιας εγκατάστασης γιατί η προσωπική μου άποψη είναι ότι ο οποιοσδήποτε μπορεί μέσω αυτής να έρθει σε πολύ άμεση επαφή με το έργο και να γίνει μέρος του χώρου.Για παράδειγμα μπορεί να πάρει το καρότσι και να το πάει μια βόλτα και να σκεφτεί έτσι το θέμα που διαπραγματεύεται Ο υπερκαταναλωτισμός, τα σπάταλα ψώνια, το φαίνεσθαι πάνω από το είναι… Το 0,99 που ξεγελάει δίνοντας την ψευδαίσθηση του φτηνότερου. Θα ήθελα να ταξιδέψει το έργο μου και κυρίως να το δουν πολλά παιδιά της ηλικίας μου Γιατί μας αρέσει να φαίνεται ότι έχουμε ακριβά ρούχα παπούτσια χρήματα, αλλά ο σκοπός μας είναι άλλος Να είμαστε καλοί άνθρωποι να βοηθάμε ΟΠΟΥ, ΟΠΟΙΟΝ, ΟΠΟΤΕ ΜΠΟΡΟΥΜΕ! ΝΑ ΕΙΜΑΣΤΕ! ΝΑ ΜΗΝ ΦΑΙΝΟΜΑΣΤΕ….
Αλιζότι Λουσιάνα, Κοίκου Κατερίνα, Ανδριανίδη Ιωάννα: Η έκθεση είναι μια συλλογική προσπάθεια εμπειρία ζωής κάτι πρωτόγνωρο για μας για να δείξουμε κυρίως τον κόσμο των εφήβων. Γιατί υπάρχει ελπίδα να μας καταλάβουν .Να δείξουμε και να αποδείξουμε ότι δεν είμαστε αυτό που πιστεύουν και κυριαρχεί ως στερεότυπο για τους έφηβους. Είμαστε σε θέση να νοιαζόμαστε για τον κόσμο για την τέχνη έχουμε φτιάξει τον δικό μας εσωτερικό κόσμο και μπορούμε πλέον να επεξεργαζόμαστε τα ερεθίσματα γύρω μας και να φτιάχνουμε νέα δεδομένα από αυτά. Το πιο δυνατό μήνυμα της έκθεσης η προφορική μαρτυρία που θεωρούμε ότι τραντάζει τον άνθρωπο που ακούει και διαβάζει και είναι το πιο σημαντικό μας έκθεμα γιατί αφορά τον πόλεμο της Ουκρανίας που συμβαίνει και όλους τους πολέμους. Ο διάλογος μου με την εμψυχώτρια επιστημονικά υπεύθυνη καθηγήτρια κ. Μαρία Στρατινάκη:
1. Στην πολύ ενδιαφέρουσα και πρωτότυπη έκθεση σας ποιο ήταν το κίνητρο σας για να θέσετε τις μουσειολογικές παραμέτρους που αναγράφονται στην ταυτότητα της?
Η ένταξη μουσειολογικών παραμέτρων στην έκθεση στόχευε στην αξιοποίηση των αρχών έκθεσης έργων τέχνης με σκοπό τη βέλτιστη έκθεση των έργων. Μουσειολογικές παράμετροι σχετικές με την τεκμηρίωση, τις λεζάντες, τον φωτισμό, την προβολή, τη διαδραστικότητα, τις αρχές της σύνθεσης αναγνωρίστηκαν ως κρίσιμες από τους μαθητές και καθόρισαν το ίδιο το αποτέλεσμα. Εξοβελίστηκε το τυχαίο σε σχέση με τη σειρά παρουσίασης και τον τρόπο παρουσίασης ενώ ελήφθη υπόψη η κίνηση στον χώρο και η ανάγκη του κοινού για πιο εύκολο και ευχάριστο βίωμα. Ενδεικτικά, υπήρχαν θέσεις ώστε ο επισκέπτης να ακούει καθιστός τα ηχητικά αρχεία, τοποθετήθηκαν αφίσες με το κείμενο εκτενούς ηχητικού αρχείου για να μπορεί το κοινό να παρακολουθήσει καλύτερα τον αφηγηματικό λόγο, χρησιμοποιήθηκαν ακουστικά ώστε να μην ακούγονται στον χώρο παράλληλα διαφορετικά ηχητικά αρχεία, φωτογραφικό ή άλλο υλικό κατηγοριοποιήθηκε με βάση τη θεματική και την τεχνική, έγιναν συμπληρωματικοί φωτισμοί και επιλέχθηκαν κατάλληλα ύψη τοποθέτησης των έργων. Οι μουσειολογικές παράμετροι καλλιέργησαν καταρχήν τους μαθητές-θεατές. Οι ίδιοι πλέον αντιλαμβάνονται ότι ένα έργο μπορεί να αναδειχθεί μέσω μουσειολογικών παραμέτρων, οι οποίες μπορούν να επηρεάσουν και την ίδια του την αποτίμηση. Προφανώς, έγινε σαφές ότι η έκθεση είναι ένα βίωμα για τον επισκέπτη, το οποίο μπορεί να συμπληρώνεται από παράλληλα δρώμενα, και ότι ο ίδιος ο χώρος αποτελεί ζωτικό συστατικό της έκθεσης.
2. Μιλήστε μας για την ιδέα και τη διαδικασία της έκθεσης πριν παρουσιαστεί στον εκθεσιακό χώρο του Θεάτρου «ΜΙΚΗΣ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗΣ»
Η έκθεση COOLΤΟΥΡΑ στο Φουαγιέ «Μίκης Θεοδωράκης» ήταν το αποτέλεσμα ενός ετήσιου σχεδίου δράσης με σκοπό την πολιτιστική εξωστρέφεια. Στόχος της δράσης ήταν εξαρχής τα έργα των μαθητών να εκτεθούν εκτός του σχολικού χώρου, ώστε η ευρύτερη κοινωνία να έλθει σε επαφή με τους μαθητές μέσα από δημόσιο χώρο διαφορετικό των σχολικών μονάδων. Η εμπλοκή επίσης των μαθητών με δημόσιους χώρους και φορείς ήταν ζητούμενο ώστε να γίνει αντιληπτή και η ιδιότητά τους ως πολιτών και ισότιμων κοινωνικών μελών. Η επικοινωνία για την αναζήτηση χώρου και η εύρεση του χώρου καθορίστηκε σε μεγάλο βαθμό από τη διαθεσιμότητα των χώρων για έκθεση την περίοδο Μαΐου και Ιουνίου, οπότε και η σχολική χρονιά οδεύει προς το τέλος. Έγιναν τηλεφωνικές, ηλεκτρονικές και διά ζώσης επικοινωνίες με το ΚΕΠΠΕΔΗΧ-ΚΑΜ και το Δημοτικό Λιμενικό Ταμείο Χανίων για διαφορετικούς χώρους και εντέλει συμφωνήθηκε η δωρεάν παραχώρηση του Φουαγιέ «Μίκης Θεοδωράκης» το διάστημα 1-2 Ιούνη 2023. Πραγματοποιήθηκε αυτοψία των χώρων σε σχέση με τις επιφάνειες έκθεσης, τους διαθέσιμους ή δυνατούς τρόπους έκθεσης και ανάρτησης έργων, τον φωτισμό, την ηλεκτρονική εγκατάσταση του χώρου, την προσβασιμότητα και τους χώρους ξεκούρασης. Η συνεργασία με το προσωπικό του ΚΕΠΠΕΔΗΧ-ΚΑΜ ήταν άριστη και αισθανθήκαμε την υποστήριξη και την ενθάρρυνση για το έργο μας.
3. Ποιοι στόχοι της εκπαίδευσης κατά τη γνώμη σας είναι πιθανότερο να προάγουν την μακροπρόθεσμη και ουσιαστική επαφή των εφήβων με τις τέχνες και τον πολιτισμό ευρύτερα?
Η επαφή των εφήβων με τις τέχνες και τον πολιτισμό είναι αναγκαία. Παρότι στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση αυτή η επαφή είναι περιορισμένη από το πρόγραμμα σπουδών, προωθείται από επιμέρους μαθήματα και τμήματα αυτών, όπως είναι η λογοτεχνία και η φιλοσοφία. Αυτό το κενό στο πρόγραμμα σπουδών συμπληρώνεται από Προγράμματα Σχολικών Δραστηριοτήτων, Εκπαιδευτικούς Ομίλους, Σχέδια Δράσης και επισκέψεις. Στο πλαίσιο του συγκεκριμένου, ετήσιου Σχεδίου Δράσης, πραγματοποιήθηκαν επισκέψεις στη Δημοτική Πινακοθήκη, στο Καλλιτεχνικό Χωριό «Βερέκυνθος», ξενάγηση από τον συλλέκτη και ιστορικό ερευνητή κ. Μανούσακα στη Χαλέπα, παρουσιάσεις έργων τέχνης και εκθέσεων, προτάθηκαν σενάρια δημιουργικής έκφρασης και προωθήθηκαν πολιτισμικές όψεις.
4. Η έκθεση σας είχε την αναμενόμενη επισκεψιμότητα ? Θα επιθυμούσατε να ταξιδέψει σε άλλη πόλη συμβάλλοντας στην καλλιέργεια του οπτικού εγγραμματισμού και στην ευαισθητοποίηση από το κοινό των κοινωνικών μηνυμάτων που φέρει? Τι διαφορετικό θα επιχειρούσατε σε αυτό το ταξίδι?
Η έκθεση είχε ιδιαίτερα ικανοποιητική επισκεψιμότητα και τις δύο ημέρες. Μας ευχαρίστησε πολύ το γεγονός ότι κάποιοι επισκέπτες ήρθαν και τις δύο ημέρες, όπως και το ότι το κοινό συζητούσε με τους δημιουργούς για τα έργα. Ο πολιτισμικός διάλογος που αναπτύχθηκε με τους εφήβους ήταν ωφέλιμη κοινωνική εμπειρία και για το ενήλικο κοινό που απόλαυσε τη νεανική έκρηξη ιδεών και συναισθημάτων. Σε σχέση με το ταξίδι και τη συνέχεια της προβολής της έκθεσης, ομολογώ ότι είναι κάτι που δεν το είχα σκεφτεί καν ως πιθανότητα ή δυνατότητα. Και η ερώτηση μόνο για προβολή των έργων αλλού μας γεμίζει με χαρά, καθώς ανοίγει νέους ορίζοντες επικοινωνίας και συνεργασίας. Μία έκθεση ορίζεται απόλυτα από τον χώρο έκθεσής της. Η προβολή των έργων συνεπώς, σε άλλο χώρο θα οδηγήσει σε μια νέα έκθεση. Θα ήταν ιδιαίτερα ενδιαφέρον για εμάς να αναζητήσουμε τρόπους συνέκθεσης και με άλλους εφήβους ή δημιουργούς. Σε μία επανέκθεση των έργων θα μπορούσαμε οπωσδήποτε να βελτιώσουμε τον φωτισμό και την προβολή οργανώνοντας παράλληλα δρώμενα, τα οποία αναδεικνύουν τη βιωματική εμπειρία του κοινού και συμπληρώνουν το αισθητικό και κοινωνικό αποτύπωμα της COOLTOΥΡΑ.
Η μουσειολογική coolτούρα που έφερε η εικαστική έκθεση του 1ου ΓΕΛ Χανίων ακτινοβόλησε εκτός όλων των άλλων που αναφέρθηκαν παραπάνω, την ανατρεπτική προσέγγιση της διαμεσολάβησης έφηβων μαθητών σε ένα πολυσύνθετο πολιτισμικό αγαθό που μεταφέρει κοινωνικό και αξιακό νόημα!!Αλλά σαφώς και μια ανεκτίμητη μεταγνωστική εμπειρία των συντελεστών που προφανώς ανοίγει δρόμους για τον επαναπροσδιορισμό των στόχων των μαθητικών εκθέσεων στην κοινότητα. Το cool στους έφηβους δεν είναι «αδιαφορία» αλλά συνειδητοποιημένη ευαισθητοποιημένη και συμμετοχική στάση έκφρασης και επικοινωνίας στην κοινότητα, κουλτούρα ευθύνης και ενσυναίσθησης!!!!
Καλοτάξιδη η έκθεση σας!!
1. http://archeia.moec.gov.cy/sm/339/evretirio_psifiakon_poron.pdf
ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΤΕΡΑ ΣΤΙΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΕΙΣ:
https://www.chania-culture.gr/services/events/ekthesi/cooltoura/
• Η Μαρία Α. Δρακάκη είναι επιμελήτρια του Μουσείου Σχολικής Ζωής Δήμου Χανίων, εκπαιδεύτρια ενηλίκων, παιδαγωγός.
