«Είμαι ένα βιβλίο. Είσαι ένα βιβλίο.
Όλοι είμαστε βιβλία…»
Βαγγέλης Ηλιόπουλος
H αφίσα είναι μια οπτική υποδήλωση στο παρόν, εφήμερη, με συγκεκριμένους στόχους! Ο βασικότερος να επικοινωνήσει μια ιδέα, ένα μήνυμα. Η αποστολή της είναι να αιφνιδιάσει, να αιχμαλωτίσει το ενδιαφέρον, να αφυπνίσει την περιέργεια και όχι απλά να ενημερώσει . Επιδιώκει να εντυπωσιάσει και να επικοινωνήσει αποτελεσματικά το μήνυμα με την εικόνα κυρίως και την ιδέα που θα αναδείξει την εικόνα. Η ιδέα είναι το δυνατό της σημείο, αλλά σαφώς χρειάζεται και η επίδραση του χρώματος και των μορφικών στοιχείων της εικαστικής γλώσσας προκειμένου να επιτελέσει τη λειτουργία της.
Η αφίσα επενδύει λοιπόν στους κώδικες της εικαστικής επικοινωνίας. Το εικαστικό περιγράφει μια περίπλοκη νοητική δημιουργική διαδικασία με σκοπό την προσέγγιση της αλήθειας και του ωραίου που πραγματώνεται μέσω της «ενεργούς όρασης» .Ο όρος «ενεργός όραση» αναπτύχθηκε από τον Άγγλο νευροβιολόγο Semir Zeki και «είναι η λειτουργία του οπτικού εγκεφάλου που έχει ως αποτέλεσμα την αντίληψη, η οποία ξεκινά από το αισθητηριακό ερέθισμα και περιλαμβάνει όλες τις σχετιζόμενες νοητικές διεργασίες.
Η Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 2 Απριλίου, την ημέρα που γεννήθηκε ο μεγάλος Δανός παραμυθάς Χανς Κρίστιαν Άντερσεν. Την καθιέρωσε η ΙΒΒΥ (International Board on Books for Young People) το 1966. Από τότε, κάθε χρόνο εγκρίνεται η πρόταση ενός διαφορετικού εθνικού τμήματος της οργάνωσης, το οποίο δημιουργεί ένα μήνυμα και μια αφίσα για να διανεμηθούν σε όλο τον κόσμο, με σκοπό να τονίσουν την αξία των βιβλίων και της ανάγνωσης, και να ενθαρρύνουν τη διεθνή συνεργασία για την ανάπτυξη και τη διάδοση της λογοτεχνίας για παιδιά και νέους. Φέτος η ΙΒΒΥ (International Board on Books for Young People – Διεθνής Οργάνωση για τη Νεότητα) ενέκρινε την πρότασή του ελληνικού τμήματός της και ανέθεσε στο Ελληνικό Τμήμα της ΙΒΒΥ – Κύκλος του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου τη δημιουργία του μηνύματος και της αφίσας για τον εορτασμό της 2ας Απριλίου – Παγκόσμιας Ημέρας Παιδικού Βιβλίου 2023. Στις 2 Απριλίου 2023, η καρδιά του παιδικού βιβλίου χτύπησε «ελληνικά»!
Το μήνυμα έγραψε ο Βαγγέλης Ηλιόπουλος (υποψήφιος για το H. C. Andersen Award 2018 για τη συγγραφή) και το εικαστικό της αφίσας 2023 που ζωγράφισε η Φωτεινή Στεφανίδη (υποψήφια για το H. C. Andersen Award 2004 για την εικονογράφηση) μεταφέρουν σε όλον τον κόσμο φέτος την αγάπη για την ανάγνωση, μέσα από την οποία αναδεικνύονται οι πανανθρώπινες αξίες της ισότητας και της συμπερίληψης, της αλληλεγγύης και του σεβασμού στον «άλλο».
Ο καταξιωμένος συγγραφέας Βαγγέλης Ηλιόπουλος μιλώντας για το σκεπτικό του λεκτικού μηνύματος της αφίσας αναφέρει :
«Μετά από σχεδόν τρεις δεκαετίες στο χώρο η μοναδική μου προσδοκία είναι τα κείμενά μου να αγγίζουν τις ψυχές των παιδιών και να επηρεάζουν, ακόμη και να αλλάζουν αν χρειάζεται, τη σκέψη τους. Μεγάλη προσδοκία. Αλλά έστω κι ένα παιδί, από οποιοδήποτε μέρος του πλανήτη, αν δει την αφίσα, διαβάσει το μήνυμα, σταθεί … σκεφτεί… και πει:
«Είμαι ένα βιβλίο
Είσαι ένα βιβλίο
Όλοι είμαστε βιβλία» και καταλάβει τι σημαίνει αυτό, θα ξέρω ότι πετύχαμε. Και τότε θα υπάρχει ελπίδα για τον κόσμο. Από την κατάθεση της πρότασης ακόμη, είχα κινηθεί στα θέματα που κινείται το έργο μου εδώ και 28 χρόνια. Στο δικαίωμα του καθενός να είναι ένα «βιβλίο», να είναι δηλαδή ο εαυτός του, και στην υποχρέωση των άλλων να το σέβονται, να το «διαβάζουν».
Το παιδικό βιβλίο μπορεί να υποστηρίξει τη δημοκρατία, τον σεβασμό στο άτομο, την ελευθερία της άποψης, τα ανθρώπινα δικαιώματα, την ισονομία, την αλληλεγγύη, δηλαδή τις αξίες που ήθελα, μέσω του μηνύματος, να προωθήσω. Για αυτές τις αξίες μιλούσε η πρότασή μας…»
Το οπτικό μήνυμα της αφίσας φιλοτέχνησε η ζωγράφος, εικονογράφος, χαράκτρια, Φωτεινή Στεφανίδη.
Η ίδια μιλώντας για τη συμμετοχή της εκφράζει τους στόχους που έθεσε:
«Ναι, μόλις έγινε η πρόταση από την πρόεδρο της IBBY Ελλάδας, η τιμή και η χαρά ήταν τα πρώτα που ένιωσα. Ωστόσο τα συναισθήματα αυτά έδωσαν τη θέση τους στην ευθύνη λίγα δευτερόλεπτα μετά. Ακόμη δεν είχαμε κλείσει το τηλέφωνο με την πρόεδρο και είχα σκεφτεί τα χρώματα.Μπλε, πράσινο τσιμέντου, ώχρα, χοντροκόκκινο. Το γιατί μιλάει από μόνο του. Γύρεψα πάλι χρώματα ελληνικά, χρώματα της πατρίδας, αυτά χρησιμοποιώ εξάλλου στη δουλειά μου γενικά, αυτά ξεδιαλέγω να βλέπω γύρω μου, αυτά και στις ζωγραφιές τις αρχαίες και τις βυζαντινές, που λατρεύω και προσκυνώ όλη μου τη ζωή. Να αγκαλιάσει η ζωγραφιά τον πλανήτη, να μιλάει μόνη της, να στέκεται και χωρίς λόγια, να διακρίνεται από μακριά, να μπορεί να τυπωθεί σε υπερφυσικό μέγεθος μα και σε μινιατούρα. Έτσι έφτασα στο κοριτσάκι. Ένα πλάσμα, ένα μόνο, για όλα. Για τη γη μας ολόκληρη μαζί με τον ουρανό της».
Η μορφή του κοριτσιού της Φωτεινής Στεφανίδη αποκαλύπτει μια βαθύτερη σημειολογική διάσταση, μια ουσιαστικότερη ματιά που επιδιώκει η συγκίνηση της να βρει μια προέκταση στο άπειρο. Σα να επιθυμεί να προτάξει ένα πλάσμα που εκφράζει την καθαρή συνείδηση του κόσμου. Το προσωποκεντρικό έργο της γίνεται επιτυχημένα απόλυτο σημείο αναφοράς της δράσης του βιβλίου με μια συγκλονιστική απλότητα που υποδηλώνει την ουμανιστική ιδέα που κάνει τον κόσμο καλύτερο. Η δημιουργός προχωρά πέρα από την απεικόνιση της μορφής στη δόνηση της ψυχής που αποκρίνεται συγκινησιακά, καθώς τα βλέμματα των αποδεκτών του έργου της διασταυρώνονται στο προσωπάκι του κοριτσιού που πρωταγωνιστεί στο οπτικό μήνυμα.
Ένα κορίτσι που έχει στα μάγουλα τις ομορφιές της φύσης, την ελιά και τα αγριολούλουδα, στα μαλλιά του το μπλε του ουρανού της νύχτας, με όλα τα αστέρια που φωτίζουν την ελπίδα και αναζωογονούν την έμπνευση . Το προφίλ της χαρακτηριστικής μορφής της Φωτεινής Στεφανίδη σηματοδοτείται από ένα “πράσινο του τσιμέντου” που καθόλου δεν αφαιρεί από την ομορφιά της, αλλά αντίθετα την εντείνει στην κοριτσίστικη μορφή, καθώς αρμονικά διαχέεται από το πράσινο των φυτών που στολίζουν ευρηματικά χαρακτηριστικά σημεία στις παρειές του προσώπου.
Η ειλικρίνεια της απόδοσης με ασκητική χρωματική σταθερότητα! Το κοριτσάκι της φετινής αφίσας έχει μια αναπάντεχη διαφορετικότητα που εναρμονίζεται ιδεατά με το λεκτικό μήνυμα του Βαγγέλη Ηλιόπουλου! Γονιμοποιεί συναρπαστικά την θέαση μας και τεκμηριώνει μοναδικά ότι ένα έργο τέχνης εμπεριέχει «γοητευτικά ίχνη του άλλου», εγγραφές και ενθυμήσεις από βιωμένο χρόνο και χώρο των τόπων μας. Η χρωματική επιλογή ορίζει μόνη της τα πεδία αναζήτησης και του διαλόγου των θεατών κατά τη διαδικασία της απόκρισης τους σε αυτή την «γοητευτικά οικεία διαφορετικότητα» της κοριτσίστικης μορφής… Η Φωτεινή Στεφανίδη συναρμόζει σε μια εικαστική αναπαράσταση μια πρωτότυπη αλληλεπιδραστική σύλληψη, γιατί εμπεριέχει διανοητικό βάθος και ποιητική ενόραση της πατρίδας της, της Ελλάδας Μια ήρεμη αισιόδοξη εικόνα από την καθημερινή ζωή που σε προσκαλεί στο ελληνικό τοπίο της αγαλλίασης και της πληρότητας…
Η απόδοση της μορφής στον οπτικό χώρο προσδίδει στην αφίσα της μια συμβολική αυθυπαρξία, την καθιστά ένα αυτόνομο στοιχείο του κόσμου, μια αλήθεια καθολική, μια οντολογική σημασία που κάθε γνήσιο έργο τέχνης διατυπώνει. Η δημιουργός Φωτεινή Στεφανίδη διακρίνεται για την σχεδιαστική άνεση και εικαστική ευφυΐα της να μορφοποιεί με αμεσότητα τον οραματικό της κόσμο, προσεγγίζοντας με ευλάβεια τη βαθύτερη αλήθεια της ζωής. Τι πιο δυνατό και πιο αποτελεσματικό χάρισμα, αλήθεια, για το μήνυμα μιας αφίσας !!!!Μιας αφίσας που ταξιδεύει σε όλο τον κόσμο και τιμώντας τις αξίες του βιβλίου, αποτελεί πολύτιμο μέσο παιδείας στον οπτικό πολιτισμό.
Zeki,S. (2002). Εσωτερική όραση.Μια εξερεύνηση της τέχνης και του εγκεφάλου( Α.Καραμανλίδης, Επιμ., & Θ.Ντινόπουλος, Μετάφραση) Ηράκλειο , Πανεπιστημιακές Εκδόσεις σ.σ.5-6
*Η Μαρία Δρακάκη είναι Επιμελήτρια του Μουσείου Σχολικής Ζωής Δήμου Χανίων, Παιδαγωγός και Εκπαιδεύτρια Ενηλίκων
ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΤΕΡΑ ΣΤΙΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΕΙΣ:
https://www.photinistephanidi.gr/
http://www.bookbar.gr/pagkosmia-imera-paidikou-vivliou-2023-me-ellinikes-ypografes/classic-drinks/classic-drinks-news
https://www.elniplex.com/%ce%b5%ce%af%ce%bc%ce%b1%ce%b9-%ce%ad%ce%bd%ce%b1-%ce%b2%ce%b9%ce%b2%ce%bb%ce%af%ce%bf-%ce%b4%ce%b9%ce%ac%ce%b2%ce%b1%cf%83%ce%ad-%ce%bc%ce%b5-%ce%b7-%ce%b1%cf%86%ce%af%cf%83%ce%b1-%ce%b3%ce%b9/
https://felioscollection.gr/el/artists/stefanidi-fotini/
https://a8inea.com/fotini-stefanidi-ithela-na-agkaliasi-i-zografia-ton-planiti/
https://www.elniplex.com/%CE%B5%CE%AF%CE%BC%CE%B1%CE%B9-%CE%AD%CE%BD%CE%B1-%CE%B2%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%BF-%CE%B4%CE%B9%CE%AC%CE%B2%CE%B1%CF%83%CE%AD-%CE%BC%CE%B5-%CF%84%CE%BF-%CF%80%CE%BB%CE%AE%CF%81%CE%B5%CF%82/
