«Στη λιτανεία των κυμάτων, στη μέρα που σβήνει στης νύχτας τη διαδοχή. Παντού ακούω τη σιωπή. Στη γη που περιγράφει τον ήλιο. Και στων άστρων την επαγρύπνηση. Παντού ακούω τη σιωπή. Στ’ ακατάχτητα βουνά που καταχτούν το φως. Στη σκιά που απλώνεται και τρικυμίζει. Παντού ακούω τη σιωπή. Πίσω απ’ τις φωνές των ανθρώπων, μπρος από κάθε θόρυβο. Παντού με ακούει μια σιωπή. Παντού με προσμένει μια σιωπή. Μια ατέλειωτα απλωμένη σιωπή το τέλος κι η αρχή της σιωπής μου».
Βασίλης Βασιλικός “Τα προεφηβικά” (1948-1951)
Ανοιχτή για το κοινό είναι η νέα περιοδική έκθεση της Εταιρίας Κρητικών Ιστορικών Μελετών/ Ιστορικού Μουσείου Κρήτης με τον τίτλο “ΣΩΤΗΡΗΣ ΣΟΡΟΓΚΑΣ | Στον Χρόνο και στη Σιωπή”, με έργα του διακεκριμένου ζωγράφου από τη Συλλογή Σύγχρονης Τέχνης Ζαχαρία Γ. Πορταλάκη.
Πρόκειται για την πέμπτη περιοδική έκθεση που συνδιοργανώνει η E.K.I.M. με τον συλλέκτη, μετά τη “Θεότητα, (α)συνέχεια” (με έργα των Παρθένη, Τσαρούχη, Στάμου και Καπράλου), τον “Διάλογο με το Αόρατο” (με έργα του Γιάννη Σπυρόπουλου), τις “Τερατολογίες”(με έργα του Διαμαντή Διαμαντόπουλου) και την έκθεση “Εν κινήσει”, το αφιέρωμα στο έργο του Αλέξη Ακριθάκη για τα 25 χρόνια από τον θάνατό του.
Στην έκθεση “ΣΩΤΗΡΗΣ ΣΟΡΟΓΚΑΣ | Στον Χρόνο και στη Σιωπή” παρουσιάζονται 12 ζωγραφικά έργα μνημειακών διαστάσεων και επτά μεταξοτυπίες που αναπτύσσονται στην αίθουσα του 1ου ορόφου, δίπλα στη μόνιμη έκθεση της Συλλογής Μεταβυζαντινών Εικόνων (15ου – αρχών 20ού αι.), την οποία δώρισε ο συλλέκτης στην Εταιρία Κρητικών Ιστορικών Μελετών. Τα 19 αντιπροσωπευτικά έργα του ζωγράφου καλύπτουν μια εικαστική διαδρομή πέντε δεκαετιών, από τις απαρχές των πρώιμων αναζητήσεών του έως τις πιο πρόσφατες δημιουργίες του. Έργα επιβλητικά, ποιητικής έκφρασης και λιτών μέσων μιλούν για τη γέννηση της ύλης και την ύπαρξή της. Η καταγραφή του χρόνου πάνω στην ύλη και η απόδοση της φθοράς, ο τρόπος που το μεταφυσικό στοιχείο προκύπτει από τη μεγέθυνση του καθημερινού, η δύναμη της σιωπής και η συγγένεια της ζωγραφικής του Σόρογκα με την ποίηση, η πραγμάτευση του κατάλευκου φωτός, η ηθελημένη δωρικότητα των εκφραστικών του μέσων, είναι κάποια από τα ειδικά και λεπτότερα ζητήματα της ζωγραφικής πρότασης του Σόρογκα, τα οποία αναλύονται στον συνοδευτικό κατάλογο της έκθεσης· στα κείμενα της Μαίρης Μιχαηλίδου (Ιστορικός της Τέχνης, Επίτιμη Γενική Διευθύντρια Υπουργείου Πολιτισμού), της Ντόρας Ηλιοπούλου-Ρογκάν, (Δρ Ιστορικός της Τέχνης-Τεχνοκριτικός, Officier des Arts et Lettres) και του Γεώργιου-Βύρωνα Δάβου (Δρ. Αισθητικής και Φιλοσοφίας της Γλώσσας).Τον ομότιτλο κατάλογο της έκθεσης, που διατίθεται ήδη, επιμελήθηκε η Κατερίνα Λογοθέτη. Η καλλιτεχνική παραγωγή του έντυπου υλικού έγινε από τον Δημήτρη Καλοκύρη, η επεξεργασία από την Indigo Graphics, η γραφική σχεδίαση από την PencilCase και η εκτύπωση από το Fotolio. Ο αναλυτικός έγχρωμος κατάλογος (ελληνικά, αγγλικά) διατίθεται στο πωλητήριο και το e-shop του Μουσείου.Την έκθεση συνοδεύει δίγλωσσο πολύπτυχο φυλλάδιο που διανέμεται δωρεάν (εκτύπωση: ΤΥΠΟΚΡΕΤΑ ΑΒΕΕ).Την έκθεση οργάνωσε το επιστημονικό, διοικητικό και τεχνικό προσωπικό του Μουσείου, υπό τον συντονισμό του προέδρου της Ε.Κ.Ι.Μ. καθηγητή Αλέξη Καλοκαιρινού και τη φροντίδα του συλλέκτη Ζαχαρία Πορταλάκη. Την συνεπιμελήθηκαν οι Ντενίζ-Χλόη Αλεβίζου, Αγγελική Μπαλτατζή και Δέσποινα Περτσελάκη.1
Η συγκεκριμένη εικαστική έκθεση αποτελεί πρόκληση για εξοικείωση με τον ρυθμό της σιωπής Η συγκλονιστική απλότητα των έργων του δημιουργού πλάθει την ατμόσφαιρα με τη διαμεσολάβηση του φωτός και τη δυναμική της κρίσιμης λεπτομέρειας που εκείνος εισάγει σε κάθε ζωγραφική σύνθεση . Η αμεσότητα της οπτικής γλώσσας των έργων του αποκαλύπτει γαλήνια την αισθητική νομοτέλεια του χρόνου που δημιουργεί αριστοτεχνικά τις δικές του αναγνώσεις ενεργοποιώντας προσωπικές ενθυμήσεις σε «τοπία εσωτερικά και προστατευμένα»… Κάθε ζωγραφικό έργο που προσεγγίζω μου ενεργοποιεί αβίαστα πολλαπλές νοηματοδοτήσεις και μια διεργασία προσωπικών συσχετίσεων με τον χρόνο και τη σιωπή!! Εντυπωσιάζομαι, γιατί η απόκριση μου στην πρόσληψη των έργων πυροδοτεί πολλές επαναληπτικές διαδρομές στα μονοπάτια του εκθεσιακού αφήγημα τος που ξεδιπλώνεται στο επίπεδο 1, αλλά και στο αμφιθέατρο “Γιάννη Περτσελάκη” του Μουσείου.
Ο ορισμός του χρόνου και της σιωπής στην οπτική γλώσσα του Σωτήρη Σόρογκα εμπεριέχει την ερμηνεία των εμπειριών μου και η σαφήνεια ή ασάφεια που εμποτίζει αυτούς τους ορισμούς, εξαρτάται από τις συναισθηματικές μου συντεταγμένες καθώς συναντούν τις εύθραυστες μικροσκοπικές παπαρούνες δίπλα στον κίονα, τη ρωγμή στον τοίχο, το κίτρινο αγριολούλουδο, το βλέμμα του γυναικείου πορτρέτου, τις γήινες αποχρώσεις της σκουριάς, τα παλιά καΐκια…
Ο δημιουργός καταφέρνει με την καλλιτεχνική του έκφραση να αποδώσει “στον χρόνο και στην σιωπή” υψηλές αξιακές και αισθητικές ποιότητες στο ενέργημα της μνήμης . Η “ποιητική της μνήμης” που επιφέρει μια συνθήκη “ύψιστης ακρόασης”καθώς η σιωπή και ο χρόνος γίνονται γαλήνια οπτική γλώσσα με φως και ευαισθησία… Τότε ενεργοποιούνται οι αισθήσεις και αφυπνίζεται η ύπαρξη μας, τότε οδηγούμαστε στην ενδοσκόπηση και την εσωτερική αρμονία, σκέφτομαι… Το νιώθω…
Η σιωπή μπορεί να είναι κραυγή, αλλά και γαλήνη, ανασύνταξη δυνάμεων, άμυνα, αναμέτρηση, αλλά και άδηλη βία… Η γνήσια εσωτερική σιωπή σου που όμως έχει εναύσματα από την τέχνη, είναι ο τρόπος για να είσαι παρών στη ζωή σου. Είναι το κλειδί για τη δημιουργικότητα και την ενδυνάμωση.
«Ο Σωτήρης Σόρογκας βραβεύτηκε το 2004 από την Ακαδημία Αθηνών για το σύνολο της καλλιτεχνικής του προσφοράς…», διαβάζω στο καλαίσθητο έντυπο της ταυτότητας της έκθεσης, καθώς διατρέχω την πλούσια σε εικαστική προσφορά διαδρομή της ζωής του στο κείμενο του βιογραφικού του. Και φυσικά σταχυολογώ και παραθέτω παρακάτω (μόνο για λόγους οικονομίας χώρου της σελίδας η σταχυολόγηση) αποσπάσματα από τα πολύ δυνατά κείμενα που παρατίθενται στο έντυπο και υπογράφονται από τον Συλλέκτη κ. Ζαχαρία Πορταλάκη και τον Πρόεδρο της ΕΚΙΜ, Καθηγητή του Πανεπιστημίου Κρήτης κ. Αλέξη Καλοκαιρινό:
«Η ζωγραφική του Σόρογκα με την ευαισθησία και την ακρίβεια της μοιάζει να μιλά για τη μνήμη, για όσα είναι γύρω μας που προσπαθούν να διατηρήσουν την ομορφιά τους παλεύοντας με την φθορά του χρόνου επιχειρώντας να αντισταθούν για να διατηρήσουν τις λεπτομέρειες τους…» (Ζαχαρίας Πορταλάκης)
«Η ζωγραφική του Σόρογκα είναι απέριττη. Στην έκθεση το απέριττο συναντά το μνημειακό . Το μνημειακό καλοδέχεται το απέριττο, σχεδόν το προύποθέτει. Το μνημειακό δέχεται να υπάρχει στον χρόνο, ακόμα και να τον αφορά….» (Αλέξης Καλοκαιρινός)
«Η ζωγραφική ήταν πάντοτε τόπος συνάντησης του φανερού με το αθέατο, γιατί ακινητοποιεί τον χρόνο και προσδίδει διάσταση αιωνιότητας». Ο ορισμός αυτός από τον ίδιο Σωτήρη Σόρογκα2 σε άλλη βιβλιογραφική αναφορά.
Ολοκληρώνω την επίσκεψη στην έκθεση με αυτή την αίσθηση του χρόνου που έχει σταματήσει για να ρεμβάσει μαζί μου στην ποιητική της σιωπής θραύσματα της μνήμης λουσμένα με αχτίδες φωτός που αναδεικνύουν οικείες, αλλά γεμάτες με μοναδική γοητεία λεπτομέρειες. Με μια τέτοιου βάθους ζωγραφική έκφραση, οι συμβολισμοί και τα νοήματα των έργων τέχνης διαχέονται, η γαλήνη σε υποβάλλει , η συγκίνηση σε απελευθερώνει και η πληρότητα της σιωπής σε ταξίδι αναστοχαστικό στον χωροχρόνο βιώνεται μοναδικά!!! Και είναι αυτή η συνθήκη του βιώματος της τέχνης, της ενσώματης συνάντησης με την ψυχή και το πνεύμα ταυτόχρονα, που νικά κάθε φόβο, κάθε δισταγμό, κάθε θλίψη και εγγράφεται ανεξίτηλα στα κύτταρα σου για να τη διαδεχτεί ΄στη συνέχεια μια περισσότερο πλούσια και δυνατή πρωτότυπη εμπειρία πρόσληψης της τέχνης!!!
1. Τα στοιχεία της ταυτότητας της έκθεσης προέρχονται αυτούσια από τον ιστότοπο του ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ
2. Σωτήρης Σόρογκας, Κείμενα για πρόσωπα και βιβλία, σελ.108, Εκδ. Μελάνι, Μάρτιος 2011
ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΤΕΡΑ ΣΤΙΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΕΙΣ:
https://www.historical-museum.gr/gr/exhibitions/view/swthrhs-sorogkasbrston-chrono-kai-sth-siwph
https://www.historical-museum.gr/store/product.php?id_product=481
Μήπως η Τέχνη έπαψε να έχει νόημα; Δυο λόγια με αφορμή τη …
https://www.fractalart.gr
http://politropi.greek-language.gr/keimeno/pantou-akouo-siopi/
*οι φωτογραφίες τραβήχτηκαν από τη γράφουσα
