«Θεωρώ το θέατρο τη μεγαλύτερη τέχνη όλων, τον πιο άμεσο τρόπο με τον οποίο ένας άνθρωπος μπορεί να μοιραστεί με κάποιον άλλον την αίσθηση του τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος».
Oscar Wilde
O πολιτισμός είναι πρώτιστα πράξη ευθύνης γιατί εμπεριέχει την αισθητική καλλιέργεια και την παιδαγωγική δυναμική. Κάθε μορφή τέχνης ενεργοποιεί πολλαπλές αναγνώσεις και ερμηνείες, αλλά ταυτόχρονα λειτουργεί και ως μια άμεση εμπειρία, μια «συνάντηση» του αποδέκτη με τη δημιουργία, το πολιτισμικό προϊόν.
Στο θέατρο δημιουργός και κοινό εμπλέκονται σε διαφορετικού τύπου επεξεργασίες, χρησιμοποιώντας διαφορετικά μέσα. Η «επικοινωνία» τους συντελείται κατά συνέπεια, παρά τον άμεσο χαρακτήρα της εμπειρίας της θέασης και της ακρόασης , με τρόπο έμμεσο, μέσω του έργου και συνεπώς καθίσταται επισφαλής. Η αμφισημία και η αποδοχή της πολλαπλότητας των προσεγγίσεων αποτελούν ωστόσο εγγενή χαρακτηριστικά του καλλιτεχνικού φαινομένου.
Η τέχνη του θεάτρου είναι σύνθετη, κοινωνική και γι αυτό βαθύτατα παιδευτική, επισημαίνει ο Λάκης Κουρετζής, παιδαγωγός και εισηγητής του Θεατρικού Παιχνιδιού στην Ελλάδα. Στο θέατρο συνδιαλέγονται όλες οι μορφές τέχνης και αυτό του προσδίδει ένα πολυδύναμο χαρακτηριστικό και το καθιστά αναμφισβήτητα ως ένα πολύ ισχυρό μέσο παιδείας και αναψυχής.
Όταν μάλιστα ένα θεατρικό έργο αποτελεί τον πρεσβευτή της θεατρικής τέχνης, δια μέσου του θεσμού των ΔΗΠΕΘΕ ενός καταξιωμένου αποκεντρωμένου κρατικού θεσμού πολιτισμού με κοινωνική αποστολή, είναι αυτονόητο ότι δημιουργεί προσδοκίες αισθητικής παιδείας και παιδείας ευρύτερα με όλα όσα εμπεριέχονται στη λέξη «παιδεία». Γιατί όλα συνθέτουν τις ποιότητες της θεατρικής πράξης και τίποτα δεν είναι αμελητέο προκειμένου να διαμορφωθεί η ολιστική αισθητική εμπειρία στους αποδέκτες λ.χ. τα σκηνοθετικά μέσα που επιστρατεύονται , οι ερμηνείες, η σκηνογραφία , η επιλογή του έργου ,η απόδοση της διασκευής, οι ρόλοι, κ.ά.
Ο λόγος σήμερα για τη διασκευή του έργου “Accomplice” του Ρούπερτ Χόλμς SINENOXH, μια κωμωδία αγωνίας του Δημοτικού Περιφερειακού Θεάτρου Κρήτης που έκανε πρεμιέρα την Παρασκευή 11 Ιανουαρίου 2019 στο Βενιζέλειο Ωδείο Χανίων και πρόκειται να περιοδεύσει σε όλη την Κρήτη το επόμενο χρονικό διάστημα..
Η ιστορία του έργου όπως αναγράφεται στο έντυπο της ταυτότητας του:
«Η ιστορία του έργου ξεκινάει σε μια μεγαλοαστική βρετανική εξοχική κατοικία. Παρακολουθούμε την προετοιμασία ενός φόνου καθώς μια γυναίκα και ο εραστής της σκοπεύουν να δολοφονήσουν τον επαναπαυμένο σύζυγό της. Ο σύζυγος δολοφονείται, αλλά σύντομα ξαναεμφανίζεται στη σκηνή για να ολοκληρώσει κι αυτός με τη σειρά του τα δολοφονικά του σχέδια. Συνεργός του είναι ο εραστής της γυναίκας του (μήπως όμως δεν είναι μόνο δικός της εραστής;) ο οποίος (εραστής) δεν έχει αντιληφθεί ότι όλο αυτό είναι ένα πολύ καλά μελετημένο σχέδιο εκδίκησης εις βάρος του, από τον δολοφονημένο σύζυγο με ορκισμένους συνεργούς τη γυναίκα του και την ερωμένη της. Μήπως τελικά τίποτα απ’ όλα αυτά δεν ισχύει και όλα είναι μέρος μιας πρόβας; Πρόβας όμως για ένα θεατρικό έργο ή για έναν φόνο;
Σε αυτήν την κωμωδία, αντίθετα με τις περισσότερες μαύρες κωμωδίες, όλα τα δολοφονικά σχέδια ολοκληρώνονται με επιτυχία. Κανένα όμως δε δίνει τη λύση που αναζητούν οι πρωταγωνιστές. Εκτός από το τελευταίο. Ποιο τελικά θα είναι αυτό;»
Η αναφορά στην παρούσα στήλη δεν επιχειρεί να λειτουργήσει ως κριτική για το έργο το οποίο φέρει την ευθύνη των επιλογών της ομάδας που εργάστηκε για το αποτέλεσμα. Μάλιστα αξίζει να αναφερθεί ότι το έργο επιχειρεί για πρώτη φορά στην ιστορία των ΔΗΠΕΘΕ μια γόνιμη συνέργεια με Ακαδημαϊκό Ίδρυμα του τόπου, συγκεκριμένα με το Εργαστήριο Μεταβαλλόμενων Ευφυών Περιβαλλόντων του Πολυτεχνείου Κρήτης εισάγοντας στην σκηνογραφία την καινοτόμο τεχνική του projection mapping. Ένα στοιχείο που κυριολεκτικά διατήρησε ζωντανό το ενδιαφέρον του κοινού σε όλη τη διάρκεια της παράστασης και αποτελεί καινοτόμο χαρακτηριστικό της παράστασης.
Η αναφορά πλαισιώνεται με προβληματισμό για ένα σημείο του έργου που πιθανά να πέρασε απαρατήρητο στο μεγαλύτερο μέρος των θεατών γιατί ήταν «σιωπηρό» και «αθέατο» για πολύ χρόνο , ωστόσο κρίσιμο κατά τη γνώμη μου για τη σημειολογία του έργου ως σύγχρονου πολιτισμικού προϊόντος που οφείλει να σέβεται τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του ανήλικου κοινού.
Όπως αναφέρεται στο σημείωμα του σκηνοθέτη κ. Χρήστου Ραχιώτη:
“«SinΕνοχή» είναι ένα αμαρτωλό παιχνίδι μυστηρίου και ανατροπών, με στοιχεία θρίλερ και μαύρης κωμωδίας ομιχλώδη υποφωτισμένη ατμόσφαιρα, που θα μπορούσε να θυμίζει film noir( φιλμ νουάρ). Το διασκευασμένο κείμενο που βασίζεται στο έργο “Accomplice” του βραβευμένου θεατρικού συγγραφέα Rupert Holmes (βραβεία Edgar και Dramalogue Award), προσφέρει μια ευχάριστα ανατρεπτική ιστορία, γεμάτη ίντριγκες, προδοσίες και φόνους, με σκοπό να παγιδεύσει το κοινό σ’ένα συνεχές παιχνίδι δολοπλοκιών και αναζήτησης ( Sin) ενόχων, όπου αυτό που βλέπουμε δεν είναι αυτό που φαίνεται και αυτό που φαίνεται δεν είναι αυτό που περιμέναμε. «Τι περίεργος κόσμος που είναι το θεατρικό θρίλερ! Είναι σαν ένα παιχνίδι σκάκι ανάμεσα σε σένα και το κοινό», μας λέει ο συγγραφέας μέσα στο έργο. Εμείς ( οι συντελεστές του έργου) , κάναμε την πρώτα μας κίνηση….»
Μα το έργο θα απαντήσει κάποιος δεν είναι παιδική παράσταση και ορθά θα επιχειρηματολογήσει. Ωστόσο αφού τιτλοφορείται ως «κωμωδία αγωνίας» προφανώς είναι απαραίτητο να μεριμνήσει στην προώθηση του να υπάρχει η επισήμανση ότι απευθύνεται αποκλειστικά σε ενήλικο κοινό. Αυτό ως υποσημείωση απλά γιατί ο προβληματισμός που αποφάσισα να εκθέσω με την αναφορά μου σήμερα, αφορά όχι τόσο στη σήμανση του έργου, αλλά στο κοριτσάκι που έχει το ρόλο του κομπάρσου στο έργο.
Στο πρώτο μέρος της παράστασης μεταφέρεται στην αγκαλιά του πρωταγωνιστή, ενώ εκείνος συνομιλεί με την συμπρωταγωνίστρια του και τοποθετείται από τον ηθοποιό στην κόγχη του τζακιού. Το παιδί παραμένει εκεί σύμφωνα με το σενάριο και τη σκηνοθεσία σιωπηρός ακροατής πλέον για το υπόλοιπο του πρώτου μέρους της παράστασης έως το διάλειμμα και έτσι αναπόφευκτα μετατρέπεται και σε παθητικός αποδέκτης όλων όσων ακούγονται καθώς η αγωνιώδης πλοκή του έργου εκτυλίσσεται… (με ό,τι αυτό συνεπάγεται).
Ως θεατής αναρωτιέμαι ποιος θα είναι ο ρόλος του παιδιού άραγε στη συνέχεια του έργου. Η περιέργεια μου εκτινάσσεται στα ύψη καθώς το βλέπω σαν αντικείμενο να παραμένει στριμωγμένο στο τζάκι και ο χρόνος να κυλά χωρίς καμία παρέμβαση του. Τι να σκέφτεται άραγε? Θα ήθελα πολύ να το ρωτήσω στο τέλος του έργου.
Ως παιδαγωγός σκέφτομαι ότι η αξιοποίηση ενός μικρού παιδιού σε μια σκηνική σύμβαση όπου η ανθρώπινη παρουσία είναι σοφά μελετημένη ως την έσχατη λεπτομέρεια, αποτυγχάνει παταγωδώς να εκπληρώσει το στόχο της, γιατί ταυτόχρονα ενώ δίνει εύγλωττα το σκληρό μήνυμα της αδιαφορίας της μητέρας- πρωταγωνίστριας. προσβάλλει στην ουσία την παιδική ιδιοσυγκρασία της μικρής «ηθοποιού», μη λαμβάνοντας υπόψη τους αδιαμόρφωτους κώδικες πρόσληψης και ερμηνείας σε αυτή την ευαίσθητη ηλικία.
Ως μητέρα κρίνω ότι δεν θα ήθελα με τίποτα το παιδί μου, όσο «ώριμο» και να είναι, να έχει αυτόν τον ρόλο ακούγοντας για σχέδια φόνου, ερωτικές διαπλοκές, αλχημείες σε ποτά, έστω και αν του έχουν εξηγήσει ότι πρόκειται για μια σκηνοθεσία, μια αφήγηση σαν παραμύθι. Το παιδί ακούει, δεν βλέπει ή βλέπει λίγο. δεν κινείται για πολλή ώρα, πώς νιώθει λοιπόν όταν τα φώτα αναβοσβήνουν και τόσοι «επιθετικοί» ήχοι το περιβάλλουν ?Ποια επίδραση έχει στον ψυχισμό του, αλλά και στη στάση του μακροπρόθεσμα για την τέχνη του θεάτρου η εμπειρία αυτή που κατά πολλούς, ίσως χαρακτηριστεί απλά διασκεδαστική?
Σκηνοθετικό εύρημα μεν που σκοπό έχει να αφυπνίσει την περιέργεια του θεατή και να προκαλέσει την αγωνία του, όμως θα μπορούσε η συμμετοχή του παιδιού στη συνέχεια να προστατευθεί με απλό τρόπο και η ευρηματικότητα να επιστρατευτεί ειδικά σε αυτό το σημείο της υποχρεωτικής παραμονής του.
Και για όσους σκεφτούν ότι όλη αυτή η αναφορά είναι υπερβολή όταν όλα τα παιδιά εκτίθενται σήμερα συνεχώς σε τόσα δύσκολα της καθημερινής ζωής και των αμέτρητων οπτικοακουστικών προϊόντων, η απάντηση είναι η εξής πάλι με τον λόγο του Παιδαγωγού, Σκηνοθέτη και Συγγραφέα Λάκη Κουρετζή :
«Η επίδραση κάθε αναπαραστατικής τέχνης ιδιαίτερα πολυσύνθετης- όπως το θέατρο- στο παιδί, σε ένα άτομο δηλαδή με αδιαμόρφωτη κρίση και ανύπαρκτη κλίμακα αισθητικών αξιών, παίζει σπουδαίο ρόλο στην πνευματική του ανάπτυξη και την αισθητική του καλλιέργεια. Το θέατρο που γίνεται με επίγνωση της αποστολής του αυτής μπορεί να γίνει για τα παιδιά αποτελεσματικό μέσο προσέγγισης του πολιτισμού, επικοινωνίας και χειραφέτησης».
Αναλυτικότερα για τους συντελεστές του έργου και τις ημερομηνίες παραστάσεων σε όλη την Κρήτη:
www.dipethekritis.gr
http://www.dipethekritis.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=1188:qsinq-&catid=37:trexousesparastaseis&Itemid=51 ( φωτογραφικό υλικό )
https://www.heraklion.gr/agenda/theater/69146.html
http://www.biblionet.gr/author/20607/%CE%9B%CE%AC%CE%BA%CE%B7%CF%82_%CE%9A%CE%BF%CF%85%CF%81%CE%B5%CF%84%CE%B6%CE%AE%CF%82
