«[…] ένα µπλε που µυρίζει ανάσα πεταλούδας…»1
Ο∆ΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ
Η «ΜΠΛΕ ∆ΙΑΣΤΑΣΗ» είναι µια από τις ενότητες της νέας έκθεσης του Μουσείου Σχολικής Ζωής ∆ήµου Χανίων . Στο αφήγηµά της σηµατοδοτείται µε υποβλητικότητα η εν δυνάµει καλλιτεχνική διεργασία στη σχολική ζωή που συντελείται ενσυνείδητα ή και τυχαία … Με έµφαση στην τρίτη διάσταση και στις οπτικές και συµβολικές ποιότητες της πρώτης ύλης τους , δηµιουργίες και εργαλεία της σχολικής πράξης, ιχνηλατούνται αισθητικά και εναποτίθενται στην αντιληπτική απόκριση κάθε επισκέπτη του Μουσείου Σχολικής Ζωής ∆ήµου Χανίων.
Η εικαστική εγκατάσταση «Γραµµικά επεισόδια σε επανάληψη στο µπλε» έχει ως δοµή ένα αρχειακό εύρηµα των συλλογών του Μουσείου Σχολικής Ζωής ∆ήµου Χανίων , αγνώστου χρήστη, το οποίο ενέπνευσε µε το δυνατό µπλε του κοβαλτίου2 των χρησιµοποιηµένων και άθικτων τριπλότυπων του µπλε καρµπόν, ολόκληρο τον εκθεσιακό χώρο της ενότητας των εκθεµάτων που παρουσιάζονται µε τον τίτλο «ΜΠΛΕ ∆ΙΑΣΤΑΣΗ» στο νέο µουσειολογικό αφήγηµα του Μουσείου Σχολικής Ζωής ∆ήµου Χανίων.
Για την ακρίβεια επιστράτευσε την πνευµατικότητα και τον στοχασµό του µπλε της ετικέτας, του ντυµένου µε χαρτί χρώµατος µπλε τετραδίου, του διδακτικού βιβλίου, του διοικητικού φακέλου , των εικόνων επίδειξης. Του µπλε µε χαρακτήρα βιολετί και των αποχρώσεων τoυ, δηλαδή του χρωµατικού αποτελέσµατος σε σωστές αναλογίες ,όταν το βασικό µπλε συναντά το βασικό κόκκινο. Το µπλε βιολετί σε αυτές τις συναντήσεις «αναζητώντας ένα υψηλό επίπεδο τάξης και αλήθειας»3 διαµορφώνει το σηµειωτικό συµφραζόµενο που προβάλλει την αισθητική διάσταση υποτιµηµένων υλικών µέσων και τεκµηρίων ευρύτερα, της σχολικής ζωής του παρελθόντος.
Σε αυτόν χώρο της νέας µόνιµης έκθεσης 4 του Μουσείου Σχολικής Ζωής ∆ήµου Χανίων που αφιερώνεται στην τρίτη διάσταση και ονοµάζεται δικαιωµατικά «ΜΠΛΕ ∆ΙΑΣΤΑΣΗ» µε αυτή την εικαστική εγκατάσταση αγνώστου δηµιουργού, τα δοµικά στοιχεία από το γλωσσάρι της εικαστικής γλώσσας µε πρωταγωνίστρια τη γραµµή, συστρατεύονται για να αναδείξουν µε τη σύµπραξη του φωτός, της επανάληψης και της φαντασίας, ένα νέο αισθητικό σύµπαν.
Η εικαστική εγκατάσταση « Γραµµικά επεισόδια σε επανάληψη στο µπλε» στοχεύει να επενδύσει στη σπουδή του µπλε χρώµατος και των ποικίλων αποχρώσεων του .Οι εικόνες εύθραυστες, ασαφείς , µυθοπλαστικές που διαµορφώνει το ταξίδι της επαναληπτικής γραφής, εικόνες ευµετάβλητες σε κάθε επανάληψη και ρευστές. αναδεικνύουν το µεγαλείο της επίπονης λεπτοµέρειας για να γίνει ο αυστηρός λόγος της διατύπωσης µιας µαθητικής άσκησης …µπλε φαντασία. Συνειρµικές εικόνες στη µπλε φαντασία που αποκαλύπτεται και ερεθίζεται από την επανάληψη , την ανάγκη της εξάντλησης της λειτουργικότητας του µπλε καρµπόν για την αναπαραγωγή των εργασιών για τους µαθητές.
Ένας φθαρµένος αρχειακός φάκελος που αποκαλύπτει αιφνίδια στο εσωτερικό του µήτρες µπλε καρµπόν… Και ο ανώνυµος καλλιτέχνης δηµιουργός της εγκατάστασης ξεδιπλώνει τα φύλλα του, αποδοµώντας την τριπλή σύµπραξη τους τρυφερά, µετά την επέλαση της γραφής µε στυλό πάνω τους, για να δοκιµάσει τις δυνατότητες του βλέµµατος και να προβάλλει τα ταξίδια της γραµµής.
Η εύθραυστη και σοφή ισορροπία του «πολυαναφορικού έργου τέχνης» φιλοδοξεί να χωροθετήσει νοερά µε τα χάρτινα κάδρα σε λευκό και µπλε, την ατίθαση µπλε φαντασία που ξεχειλίζει στον χώρο, αλλά δεν εγκλωβίζεται στην αυστηρότητα και την επανάληψη. Παρουσία ,πλησµονή, ελευθερία, κίνηση χωρίς έµφαση σε σηµεία αγκίστρωσης στα συµβάντα γραµµής… Μικρά φωτεινά σηµεία µονοµαχούν ανάµεσα στα σκοτάδια του ασφυκτικού χάρτινου πλαισίου κάδρου για να φανερώσουν κερδισµένες µορφές και χαµένα περιεχόµενα ή µήπως το αντίθετο ? Κερδισµένα περιεχόµενα και χαµένες µορφές; Ερώτηµα ανοιχτό για τους αποδέκτες του και σε αυτό το πολυαναφορικό πολυεπίπεδο πολυπρισµατικό έργο τέχνης και προς κάθε κατεύθυνση για όσους έλκονται και εµπνέονται από το µπλε του κοβαλτίου και τις αµφισβητούµενες δυσεύρετες ξεθωριασµένες ή δυσκολεµένες αποχρώσεις του .
Τα γραµµικά επεισόδια στην πολυδουλεµένη µπλε επιφάνεια του καρµπόν επιδιώκουν να ενεργοποιήσουν σκεπτόµενες εικόνες , να κεντρίσουν τη δηµιουργικότητα για νέες µυθοπλαστικές και µεταφορικές εικόνες σε αποδέκτες που γοητεύονται να αναγνωρίζουν και να αποκωδικοποιούν στην υποτιµηµένη πρώτη ύλη, µικρόκοσµους και µακρόκοσµους, δίνοντας νόηµα και αξίες σε χαµένα, δήθεν παλιά και παρωχηµένα… Η φθαρτότητα και η απλότητα της ύλης απαντά µε τη δυναµική αισθητική της δηµιουργικότητας και της ευαισθητοποιηµένης µετεγγραφής της τέχνης, µε τη διαµεσολάβηση του νου και της ψυχής του αποδέκτη σε αυτή την εικαστική εγκατάσταση που αφιερώνεται στον ανώνυµο µαθητή παιδαγωγό καλλιτέχνη γονέα που συνδράµει µε τις µικρές του δυνάµεις στην ποιότητα του παρεχόµενου εκ-παιδευτικού έργου µε αγάπη και σεβασµό στην ιδέα.
Ένας Άγιος Βασίλης περικυκλωµένος από το …. «ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ»…. Αναφορά, επανάληψη, αποκάλυψη και απόκρυψη… Συν αναφορά , συσχέτιση,νέα εκφραστική διέξοδος ,µεταµόρφωση… Πολύτροπη ακατάπαυστη επιθυµία, πρόθεση συνέχειας και ασυνέχειας µε βάση τον παιδαγωγικό στόχο. Μονοµαχία της γραµµής για συνάντηση µε το άλλο ,το διαφορετικό, επιθυµία στη σταθεροποίηση του σχήµατος και πλήρωση της γραµµής Ένα λεξιλόγιο από τα µητρώα και τις µήτρες του ίχνους της γραµµής που οδηγείται και οδηγεί, καθώς φωτίζεται από ένα µικροσκοπικό τεχνητό φως στο εσωτερικό κάποιων κάδρων και χαρίζει τη λάµψη του µπλε του κοβαλτίου. Απελευθέρωση της φαντασίας χωρίς στεγανά και αγκυλώσεις χώρου και χρόνου µε την ανήσυχη γραµµή αλάνθαστη οδηγό της µπλε φαντασίας….
Η εικαστική εγκατάσταση « Γραµµικά επεισόδια σε επανάληψη στο µπλε» αξιοποιεί το τυχαίο αρχικά, για να δώσει στη συνέχεια, µε την ανάλογη εµψύχωση σε διάφορες οµάδες κοινού, εναύσµατα σύνδεσης µε τα µοναδικά βιώµατα σπουδής που προσφέρει η άσκηση στα βασικά µορφικά στοιχεία του εικαστικού λεξιλογίου ΛΑΒΥΡΙΝΘΟΣ ( άσκηση στο σηµείο, γραµµή, χρώµα σχήµα ) της χαρισµατικής εικαστικού-εκπαιδευτικού ΕΛΕΝΗΣ ΜΩΡΑΪΤΗ1
Η συγκεκριµένη εικαστική εγκατάσταση έχει πρόθεση να συναρµόσει σε µια ενιαία σύνθεση πολλά και διαφορετικά βλέµµατα στα ταξίδια της γραµµής, αξιοποιώντας το τυχαίο και θέτοντας ως κύρια ορίζουσα της εικονιστικής επιφάνειας στο µπλε, αλλά και στο αντίγραφο του, κινήσεις επαναληπτικές που γεννούν ανεικονικά σχήµατα. Εποποιία µπλε, της φωτισµένης γραµµής που διεκδικεί την ψαύση και την αγωνία της ανταπόκρισης και ενδεχοµένως την ασφάλεια της επιθυµίας στη σταθεροποίηση της αποτύπωσης των γραµµικών αποτυπωµάτων . Μια απόπειρα της εικαστικής σύνθεσης να ενεργοποιήσει µια απροσδόκητη πυκνότερη συγκατοίκηση των γραµµών µε νέες εικαστικές συνυφάνσεις και ιδέες που θα προσδώσουν στην τελετουργία της επανάληψης τον τίτλο της συναρπαστικής τυχαίας ζωγραφικής, καθώς και την δηµιουργική εκµετάλλευση του τυχαίου στην τέχνη αλλά και στην παιδαγωγική διαδικασία.
Μια αυτοαναφορά που βαθµιαία µέσα από την καλλιτεχνική διαδικασία µεταβαίνει από τον εαυτό, στον εξωτερικό κόσµο, µε πολυαναφορικά οπτικά πεδία που οδηγούν σε πολλαπλά επίπεδα στοχασµού και σε ανάγκη ανανεωτικής πνοής και συγκινησιακής πλήρωσης…Το αιωρούµενο έργο τέχνης µε τις µήτρες του µπλε καρµπόν που πλαισιώνονται µε µπλε και λευκά κάδρα είναι γεγονός ότι παίζει µε τη διαφάνεια, το φως , το ίχνος, την κίνηση, το βλέµµα, την προσοχή. Επιχειρεί έτσι να προκαλέσει νέα συµβάντα και γι αυτό προτρέπει τόπους ταυτοποίησης των θεατών µέσω των επιλογών του που παρεµβαίνουν ρυθµιστικά, µε νέα περιεχόµενα, µε νέες µορφές στην εξελικτική ταυτότητα της εγκατάστασης. Με την επιδίωξη η εικαστική παρέµβαση στον χώρο να παραµένει ανοιχτή σε µια συνεχή ροή διαδραστικού διαλόγου του βλέµµατος µε κάθε σηµείο αναφοράς της . Όπως ακριβώς το νόηµα κάθε έργου τέχνης που βρίσκεται σε µια διαρκή ρευστότητα στη σύγχρονη καλλιτεχνική έκφραση.
Ο χώρος της ΜΠΛΕ ∆ΙΑΣΤΑΣΗΣ εκτός της εικαστικής εγκατάστασης που αναλύθηκε παραπάνω , σηµατοδοτείται επίσης ως τρισδιάστατο περιβάλλον που αναπτύσσεται από την οροφή προςτο δάπεδο και αντίστροφα µε αξιοποίηση και άλλων ερµηνευτικών µέσων στις αποχρώσεις του µπλε. Προθήκες εµπνευσµένες από τα ξύλινα γεωµετρικά στερεά σε αποχρώσεις του µπλε βιολετί αναλαµβάνουν τον ρόλο των νησίδων προσέλκυσης του ενδιαφέροντος του κοινού (6). Ένα σύνολο µπλε διαστάσεων που βρίθει αξιών απλότητας και δηµιουργικότητας και αιχµαλωτίζει αβίαστα την προσοχή και την περιέργεια µικρών και µεγάλων.
Η δυναµική της ΜΠΛΕ ∆ΙΑΣΤΑΣΗΣ επιπρόσθετα παρεµβαίνει ευρηµατικά στην εκθεσιακή πρακτική, µε τη µορφή επιτοίχιων προθηκών ως τρισδιάστατων ετικετών µε περιεχόµενα εκθεµάτων κατασκευασµένων από πρώτες ύλες των εργαλείων της σχολικής πράξης.( ξύλο, δέρµα , γυαλί, νήµα, πανί, πέτρα, µέταλλο, χαρτί, µαλλί, πηλός, πλαστελίνη) . Το ανάπτυγµα του ντυµένου τετραδίου σε αυτή την περίπτωση ερµηνευτικού µέσου, υιοθετείται για τη λειτουργία του υποµνηµατισµού, αλλά και για να υπενθυµίσει την τελετουργία της χαρτοδιπλωτικής που αποτελούσε στο παρελθόν της σχολικής ζωής µια ιερή συνδηµιουργία γονέων και παιδιών στο ξεκίνηµα της νέας σχολικής χρονιάς. Σε λίγο …από κοντά….
1 https://www.politeianet.gr/selidodeiktis/odusseas-elutis-ena-mple-pou-murizei-anasa-petaloudas-1250
2 Βλ. αναλυτικότερα για το µπλε χρώµα στην ιστορία της ζωγραφικής
3 Η µατιά των Εικαστικών , Εκπαιδευτικό υλικό της συλλογής του προγράµµατος ΜΕΛΙΝΑ , ό. π. σ12 , εισαγωγή Χαρίκλειας Μυταρά για την άσκηση «Χρώµα Σηµείο Γραµµή Σχήµα Υφή» ,σ σ. 10-21
4 Η νέα έκθεση έχει τον τίτλο «ΣΑΝ ΕΡΩΤΗΜΑ ΑΝΟΙΧΤΟ». Ιδέα, µουσειολογικός σχεδιασµός, επιµέλεια, Μαρία Α. ∆ρακάκη Υλοποίηση ∆ήµος Χανίων –ΚΕΠΠΕ∆ΗΧ-ΚΑΜ, Γραφιστικά Νίκος Ιγγλεζάκης
5 Βλ. όπως παραπάνω, Η µατιά των Εικαστικών , Εκπαιδευτικό υλικό του προγράµµατος «ΜΕΛΙΝΑ-Εκπαίδευση και Πολιτισµός, Άσκηση 2, Λαβύρινθος, Εισηγήτρια Ελένη Μωραΐτη, σς.42-65
6 Οι προθήκες των γεωµετρικών στερεών κατασκευάστηκαν για τις ανάγκες της νέας έκθεσης από τον ∆ηµήτρη Καρτσάκη, ∆άσκαλο και ιδρυτικό µέλος του Μουσείου Σχολικής Ζωής ∆ήµου Χανίων
