“Υπάρχω για να ληστεύω την ανυπαρξία.
Από κει κουβαλάω με κόπο
Υπέροχα ποιήματα.
Είναι διάφανα, φωτεινά κι ανέκφραστα.
Αλλά στο δρόμο μού πέφτουνε, σπάνε.
Τα μπαλώνω, τα κολλάω με λέξεις.
Με λέξεις που οι άνθρωποι λένε.
Μ’ αυτά που ξέρω, που βλέπω κι ακούω.
Και τα χαλάω μ’ αυτό που υπάρχει…”
Γιάννης Πατίλης,“Ζεστό μεσημέρι”, Αθήνα 1984i
Το Μουσείο Σχολικής Ζωής Δήμου Χανίων ως προστιθέμενη αξία της αποστολής του προτάσσει την “πολιτισμική δημοκρατία”. Και το αποδεικνύει συνεχώς με παρεμβάσεις ΔΙΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ με παιδαγωγικό πλαίσιο αναφοράς που υποστηρίζουν την συμπερίληψη, τον γόνιμο διατομεακό διάλογο και τον σεβασμό στη διαφορετικότητα. Κάθε “διαφορετικότητα” που εκδηλώνεται με πολλούς τρόπους στη ρέουσα σύγχρονη κοινωνική πραγματικότητα…
Πρόσφατα ως προσκεκλημένη σε ημερίδες εκπαιδευτικών προσχολικής αγωγής που οργανώθηκε από τη Σύμβουλο Εκπαίδευσης κ. Κεφαλακη Μαρία στο Ηράκλειο είχα την ευκαιρία να συνομιλήσω με περισσότερους από 300 νηπιαγωγούς για το θέμα αυτό. Οφείλω όμως να παραθέσω μέσα από την εβδομαδιαία μου επικοινωνία με τους αναγνώστες της εφημερίδας ΧΝ ότι ο όρος “πολιτισμική δημοκρατία” και η νοηματοδότηση του όπως υπηρετείται από το Μουσείο, με συνέπεια μέσα από δράσεις φιλαναγνωσίας και ερμηνευτικά μονοπάτια για διαφορετικές ομάδες κοινού πολλά χρόνια τώρα, ανήκει σε μια πολύ σπουδαία Ελληνίδα που αφιέρωσε τη ζωή της σε αυτό όποιο ρόλο και αν υπηρέτησε στην πολιτική και τον πολιτισμό. Με αφορμή την παγκόσμια ημέρα βιβλίου στις 23 Απριλίου ο λόγος για την αείμνηστη Μυρσίνη Ζορμπά.
“Η Μυρσίνη Ζορμπά ήταν μια γυναίκα που ήθελε να αλλάξει τον κόσμο, όπως πολλές και πολλοί της γενιάς της. Ήθελε όμως να τον αλλάξει με τα βιβλία, γιατί πίστευε ότι τα βιβλία είναι σαν τα ρόδια. Τα ανοίγεις και ξεπηδούν ιδέες και συναισθήματα. Τα βιβλία είναι πόρτες για να ανοίξεις και να δεις τον κόσμο. Όλη της η ζωή ήταν ευθυγραμμισμένη σε αυτή την ιδέα. Και ως εκδότρια, και ως δημιουργός του ΕΚΕΒΙ, την ενδιέφερε πώς τα βιβλία, η ανάγνωση, οι ιδέες και ο πολιτισμός θα φτάσουν εκεί που συνήθως δεν φτάνουν. Στις μειονεκτούσες περιοχές και στα ευάλωτα στρώματα”ii.
Στη διάρκεια του έτους 1994 το βιβλίο και η ανάγνωση αποτέλεσαν για το Υπουργείο Πολιτισμού κεντρικό άξονα προβληματισμού και φροντίδας. Για πρώτη φορά στην μεταπολεμική μας ιστορία η πολιτική ηγεσία του υπουργείου απέκτησε τη δυνατότητα χάραξης μιας μεσο- και μακρο- πρόθεσμης στρατηγικής παρέμβασης στον κρίσιμο για τον πολιτισμό και την παιδεία τομέα του βιβλίου.
Τότε με το βιβλίο της “Εθνική πολιτική βιβλίου”iii μίλησε για απόλαυση της ανάγνωσης, το δικαίωμα του μικρού αναγνώστη και κάθε αναγνώστη και οι δράσεις φιλαναγνωσίας του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου παράλληλα με τις δράσεις του εθνικού προγράμματος “ΜΕΛΙΝΑ-Εκπαίδευση και Πολιτισμός” μπόλιασαν όλους τους εκπαιδευτικούς που συμμετείχαν στην πειραματική εφαρμογή με μια ακόμη ρηξικέλευθη και καθόλου αυτονόητη παρέμβαση στην καθημερινή σχολική πράξη. Στο πλαίσιο της εθνικής πολιτικής για το βιβλίο,στο πλαίσιο της πολιτιστικής πολιτικής το ΕΚΕΒΙ , το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου επιμόρφωσε και συνέδεσε με πολλούς τρόπους το δημόσιο σχολείο με μια άλλη αντίληψη, αυτής της απόλαυσης ενός βιβλίου, αποσαφηνίζοντας την έννοια της φιλαναγνωσίας στο σχολείο, στην τάξη , στην σχολική κοινότητα .
To 2014 η Μυρσίνη Ζορμπά γράφειiv:Η έννοια της πολιτισμικής δημοκρατίας δεν είναι νέα, ωστόσο δεν έχει απασχολήσει ώς τώρα τον δημόσιο διάλογο στη χώρα μας, όπως άλλωστε και μια σειρά άλλα σημαντικά ζητήματα του πολιτισμικού πεδίου. Δεν είναι η στιγμή να αναλυθούν οι αιτίες αυτού του κενού, ωστόσο είναι βασικό να υπογραμμιστεί ότι η αναφορά στην πολιτισμική δημοκρατία προϋποθέτει μια έννοια του πολιτισμού πολύ ευρύτερη από τη στενή παραδοσιακή, που περιορίζεται στις τέχνες και την πολιτιστική κληρονομιά. Προϋποθέτει μια διευρυμένη έννοια της κουλτούρας, που αγκαλιάζει το κοινωνικοπολιτισμικό πεδίο, τους ανταγωνισμούς και τις συγκρούσεις στο εσωτερικό του. Αυτό απαιτεί προσπάθεια, ώστε να μην οδηγείται η σκέψη μας συνειρμικά στην αισθητική, τα γράμματα και την αρχαιότητα, αλλά να συνδέεται με τους όρους και τις συνθήκες που διαμορφώνουν την πολιτισμική μας ταυτότητα, τη διαφορετικότητα και τα πολιτισμικά δικαιώματα, τις στάσεις, τις νοοτροπίες, τις συμπεριφορές μας. Το ευρύτερο αυτό κοινωνικοπολιτισμικό πεδίο προσφέρει το παραγωγικό έδαφος ώστε να αντιληφθούμε και να ερμηνεύσουμε πιο αποτελεσματικά τη συμβολική οικονομία των νοημάτων, τα δίκτυα και τις συναρμογές, τα φαινόμενα, τις τάσεις, τις συγκρούσεις που διεξάγονται κάτω από τη φαινομενικά ακύμαντη επιφάνεια των κατακερματισμένων προσωπικών επιλογών. Συνδέοντας το κοινωνικοπολιτισμικό πεδίο με την πολιτισμική ιθαγένεια, συνδέουμε τη δομική ανάλυση με τη συγκρότηση του υποκειμένου, κάτι που στις σημερινές συνθήκες κρίσης είναι ιδιαιτέρως σημαντικό για την κατανόηση των εξελίξεων, καθώς και την αντιμετώπιση του πολιτικού διακυβεύματος που αυτές συνεπάγονται. Όπως προκύπτει από τα παραπάνω, το πρόταγμα της πολιτισμικής δημοκρατίας αποτελεί ένα πολιτικό διακύβευμα που αφορά εξίσου τόσο το πεδίο της κουλτούρας όσο και της πολιτικής. Αφορά τόσο την πολιτική κουλτούρα της καθημερινής ζωής όσο και την καθημερινή κουλτούρα της πολιτικής.
[..]Ισχυροποιώντας το καθεστώς αλήθειας και την κουλτούρα της καθημερινής ζωής, το αίτημα της πολιτισμικής δημοκρατίας αποκαλύπτει τους εγγενείς πολιτισμικούς αναχρονισμούς, αντιφάσεις και προβλήματα που επίμονα συντηρούνται στους κόλπους της πολιτικής δημοκρατίας. Η έννοια της πολιτισμικής δημοκρατίας τέμνει, ερμηνεύει και συναρμόζει τα παραπάνω υπαγορεύοντας στρατηγικές και προτάσεις δημόσιας παρέμβασης. Οι κοινωνικοπολιτισμικοί στόχοι μπορούν με τον τρόπο αυτό να υποστηριχθούν από δημόσιες πολιτικές που υπηρετούν τις ανάγκες, την έκφραση, τη συμμετοχή, τον διάλογο και την κοινωνικοπολιτισμική συνοχή”
Μετά από μία γενναία μάχη με την ανίατη ασθένεια η Μυρσίνη Ζορμπά «πέρασε στην ανυπαρξία», όπως έγραψε η ίδια στο τελευταίο της κείμενοv.Άφησε πίσω της μία μεγάλη παρακαταθήκη μέσα από τους διαφορετικούς ρόλους που υπηρέτησε: ήταν πολιτική επιστήμονας, ερευνήτρια της πολιτισμικής πολιτικής, πανεπιστημιακός, εκδότρια. Υπήρξε διευθύντρια του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου, ευρωβουλευτής και υπουργός Πολιτισμού. Λίγο πριν «φύγει» υπηρέτησε και τον ρόλο της «μαχήτριας», δίνοντας μία σιωπηλή και σκληρή μάχη με τον καρκίνο, την οποία δεν κατάφερε να νικήσει.vi
«Η λέξη που ταιριάζει σε αυτόν τον σύντομο ορίζοντά μου είναι η ανυπαρξία. Δεν περιγράφεται, γιατί είναι ένας ου τόπος, ου χρόνος. Την περασμένη εβδομάδα στη συζήτηση με τον γιατρό κατάλαβα ότι διακόπτουμε τις χημειοθεραπείες, δεν είχαν αποτέλεσμα, και ότι δεν υπάρχουν εναλλακτικές.Επομένως η ανυπαρξία είναι αυτό που εκφράζει καλύτερα, που διατυπώνει με μεγαλύτερη ακρίβεια αυτό που έρχεται. Βέβαια όλο το διάστημα, εδώ και έναν χρόνο, μέσα από τη συμπίεση, που διαρκώς μεγαλώνει, τον χρόνο που η κλεψύδρα του αδειάζει, διογκώνεται ο φόβος, που στην αρχή είχε μερικές χαραμάδες, κάποιες ελπίδες, μερικά ίσως πιθανόν, και σιγά σιγά ο φόβος καταλαμβάνει όλον τον υπάρχοντα χρόνο και είναι τόσο απόλυτος που πια δεν φοβάσαι, γιατί δεν υπάρχει μέσα σε αυτό κάτι που να κινείται, να έχει μία ροή.
Το ΕΚΕΒΙ δεν υπάρχει σήμερα ως εθνικός φορέας. vii Στο νέο μουσειολογικό αφήγημα του Μουσείου Σχολικής Ζωής υπάρχουν όμως οι “ΜΠΛΕ ΣΑΚΚΟΙ” που αποτελούν ζωτικό κομμάτι της θεματικής ενότητας “ΜΠΛΕ ΔΙΑΣΤΑΣΗ” με νέες προτάσεις εμψύχωσης και τεκμήρια από το ΕΚΕΒΙ(η περιγραφή τους στον επίσημο ιστότοπο του Μουσείου (https://school-life.gr/portfolio/mple-sakoi/ )
Είναι γεγονός ότι σήμερα στην τυπική εκπαίδευση στη χώρα μας ο άξονας “ ΦΙΛΑΝΑΓΝΩΣΙΑ” δεν στηρίζεται μεθοδικά από κάποιον κρατικό φορέα αυτή τη στιγμή, παρότι οργανώνονται πολλά φεστιβάλ βιβλίου και βιβλιοπαρουσιάσεις. Ευχόμαστε όμως να αποτελέσει προτεραιότητα για την εθνική πολιτική βιβλίου, με πρωταρχικό μέλημα τη γόνιμη σύνδεση της τυπικής εκπαίδευσης με την άτυπη μάθηση !
ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΤΕΡΑ στις διευθύνσεις:
https://www.epohi.gr/article/23938/synenteuxh-me-thn-ypourgo-politismou-kai-athlhtismou-myrsinh-zormpa
https://biblionet.gr/%CF%80%CF%81%CE%BF%CF%83%CF%89%CF%80%CE%BF/?personid=11357
https://school-life.gr/portfolio/mple-sakoi/
*Η Μαρία Α.Δρακάκη είναι Επιμελήτρια του Μουσείου Σχολικής Ζωής με ειδίκευση στην πολιτιστική διαχείριση και πολιτισμική επικοινωνία
