Μισώ οτιδήποτε δεν είναι τέλεια αμοιβαίο.
Λόρδος Βύρων, 1788-1824, Βρετανός ποιητής
Σε ένα παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον η ψηφιοποίηση των πολιτισμικών πόρων αποτελεί αναγκαιότητα προκειμένου οι πολιτιστικοί οργανισμοί να εναρμονίσουν τις λειτουργίες τους στα νέα δεδομένα. Οι νέες τεχνολογίες διαμορφώνουν νέα μέσα για τη δυναμική στήριξη των λειτουργιών τους, όπως είναι η τεκμηρίωση των αντικειμένων των συλλογών , η διαχείριση τους, η ερμηνεία και παρουσίασή τους στο κοινό, η εκπαίδευση, η επικοινωνία, η προώθηση της πληροφορίας της ταυτότητας των δράσεων τους.
Η καθιέρωση του ψηφιακού τοπίου στο πολιτισμικό πεδίο μετέβαλε ριζικά το πραγματικό τοπίο δημιουργώντας νέες ανάγκες και οράματα στα μουσειακά περιβάλλοντα και ευρύτερα στον τομέα του πολιτισμού και των τεχνών. Η ολοένα αυξανόμενη χρήση του διαδικτύου διαμορφώνει ένα νέο μοντέλο πολιτισμικής επικοινωνίας και ταυτόχρονα οι δυνατότητες των τεχνολογικών επικοινωνίας και πληροφορίας χτίζουν νέου τύπου μουσειακές εμπειρίες σε διάφορες ομάδες κοινού αλλά και νέους τύπους μουσείων.
Κάτω από αυτές τις συνθήκες και δεδομένων των συναφών εξελίξεων στο χώρο των μουσείων πραγματοποιήθηκε στη Βασιλική Βιβλιοθήκη της Δανίας στο Emdrup της Κοπεγχάγης, στη Σχολή Εκπαίδευσης της Δανίας (DPU) και στη Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Aarhus, στις 3-5 Ιουλίου 2019 το 18ο Διεθνές Συμπόσιο των Σχολικών Μουσείων με θέμα : « Προκλήσεις για τα σχολικά μουσεία και την ιστορία της εκπαίδευσης σε μια εποχή παγκοσμιοποίησης και ψηφιοποίησης»
Σκοπός του 18ου συμποσίου είναι να επικεντρωθεί στις προκλήσεις για τη διατήρηση, επικοινωνία και συνεργασία με σχολικά μουσεία, εκπαιδευτικές συλλογές και ερευνητικά κέντρα ιστορίας της εκπαίδευσης στην εποχή της παγκοσμιοποίησης και ψηφιοποίησης.. Πώς προστατεύουμε καλύτερα το ψηφιοποιημένο υλικό; Πώς μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τις υπάρχουσες ψηφιακές πλατφόρμες για να ενισχύσουμε τις συλλογές μας; Γιατί και πώς μοιραζόμαστε τις ψηφιοποιημένες συλλογές μας με τον κόσμο. Πώς μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ψηφιακές πτυχές στις φυσικές εκθέσεις; Ποιες ιστορίες μπορούμε να πούμε σε μια εποχή της παγκοσμιοποίησης; Επιπλέον, ποιες είναι οι ψηφιακές δυνατότητες κατά την έρευνα; Αυτά ήταν μερικά από τα θεματικά πεδία που προσεγγίστηκαν ..
Στο Συμπόσιο έλαβαν μέρος εκτός από εκπροσώπους Μουσείων Εκπαίδευσης από τη Γερμανία, Γαλλία , Ιταλία, Ολλανδία, Σλοβενία, Ελλάδα, Ουκρανία, Δανία, Εσθονία, Νορβηγία, Σλοβακία, Ιρλανδία και διακεκριμένοι ομιλητές οι οποίοι επικεντρώθηκαν σε θέματα Ανοικτής Ψηφιακής Πολιτιστικής Κληρονομιάς και ψηφιακού εγγραμματισμού, καθώς και αξιοποίησης ψηφιακών μέσων στην ερμηνευτική πολιτική των μουσείων, παρουσιάζοντας διεθνείς πρακτικές που εφαρμόστηκαν επιτυχώς.
Τα Μουσεία Ιστορίας της Εκπαίδευσης και τα Σχολικά Μουσεία αποτελούν έναν ιδιαίτερο τύπο θεματικών μουσείων με κύρια αποστολή (ανεξάρτητα από την ποικιλία στις ονομασίες τους ανά την Ευρώπη και τον κόσμο) να συνδέονται με την εκπαιδευτική και σχολική κληρονομιά, υλική και άυλη με στόχο τη διατήρηση της , τη διαφύλαξη της , την αξιοποίησή της και την παρουσίασή της στο κοινό.
Μια μικρή ιστορική αναδρομή σηματοδοτεί τη διαδρομή και τον χαρακτήρα τους στην Ευρώπη από τον 19ο αι. έως σήμερα:
«… Η διαφύλαξη της εκπαιδευτικής πολιτιστικής κληρονομιάς πραγματοποιείται από τα Μουσεία Εκπαίδευσης και Σχολικά Μουσεία τον 19ο αιώνα που εμφανίζονται στην Ευρώπη και αποτελούν τάση αυτή την περίοδο. Ο τύπος αυτών των μουσείων έχει λίγο μελετηθεί εξαιτίας της πτώσης και της παρακμής τους πριν τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η περίοδος από το 1918 έως το 1960 είναι περίοδος αδράνειας και πτώσης για τα περισσότερα Μουσεία αυτού του τύπου εξαιτίας των δύο παγκοσμίων πολέμων .Η δεκαετία του ’80 σηματοδοτείται από μια νέα γενιά μουσείων, τα οποία συχνά φέρουν το ίδιο όνομα ,| «Μουσείο-Σχολείο» αλλά σε ένα πλαίσιο διαφορετικό εντελώς, το οποίο οριοθετείται από την αναθεώρηση του εκπαιδευτικού συστήματος του 19ου αιώνα.
Αυτά τα νέα μουσεία δεν διεκδικούν μια απευθείας σύνδεση με τα παιδαγωγικά μουσεία του άλλοτε , αλλά ούτε την αποποιούνται. Ο στόχος τους είναι διαφορετικός. Επιδιώκουν να σώσουν για να διατηρήσουν και να γνωστοποιήσουν τα ίχνη ενός σχολικού κόσμου που εξαφανίζεται. Με το θέλγητρο της μνήμης – ως έννοιας με κομβική σημασία- καθώς και οι ποικίλες ανατροπές που κατά τη διάρκεια του εικοστού αιώνα προσέθεσαν μεγαλύτερο βάθος σε όλο το πεδίο της επικράτειάς της διαπερνούν τα ερευνητικά ενδιαφέροντα της σύγχρονης πολιτισμικής θεώρησης που αναφέρεται συχνά στην έννοια αυτή, πολλοί ιδιώτες-συλλέκτες προχωρούν στη δημιουργία “μουσείων”, βιβλιοθηκών και αρχείων «επειδή διασώζουν και παραδίδουν στο μέλλον τις ένυλες και άυλες διαστάσεις της»*. Αυτή η δημιουργικότητα συνεχίζεται και για τις δύο επόμενες δεκαετίες από το 1980 συνυφασμένη με την αναγκαιότητα να βρεθεί ένα μέλλον για τις συλλογές που έχουν συλλεχθεί από ιδιώτες ή συλλόγους. Αυτό το κίνημα υποστηρίζεται από το αυξανόμενο ενδιαφέρον ερευνητών και πανεπιστημιακών εξειδικευμένων στην ιστορία της εκπαίδευσης.
Στο πλαίσιο της διαδρομής τους που συμπίπτει χρονικά με έναν αιώνα, τα σύγχρονα Μουσεία Εκπαίδευσης έχουν μαζέψει σημαντικό αριθμό συλλογών που μαρτυρούν περισσότερο την ιστορία της διδασκαλίας,, παρά της εκπαίδευσης. Το δημοτικό σχολείο από το 1880 έως το 1950 κατέχει βασική θέση καθώς για μεγάλο διάστημα υπήρξε η υποχρεωτική σχολική εκπαίδευση Το υλικό που έχει διασωθεί επικεντρώνεται κυρίως σε αρχεία, μαθητικές εργασίες, χειρόγραφα, διδακτικό υλικό. Οπτικοακουστικό υλικό , ακουστικό υλικό , ταινίες , έπιπλα , ρούχα . Οι καμπάνιες που έγιναν κυρίως τη δεκαετία του ’70 επέτρεψαν να διασωθούν και απλά ταπεινά αντικείμενα της σχολικής ζωής. Το 2000 και εντεύθεν η μεγάλη αναζήτηση για τη συλλογή υλικού διακόπτεται γιατί κυριαρχεί ο στόχος της καλύτερης διαχείρισης του υπάρχοντος υλικού.
Τα μουσεία εκπαίδευσης στην Ευρώπη σήμερα ακολουθούν παραδοσιακές τακτικές αξιοποίησης του υλικού τους. Οργανώνουν εκθέσεις, παράγουν εκδόσεις και οργανώνουν πολιτιστικές δραστηριότητες. Η ιδιαιτερότητα τους είναι ότι δίνουν έμφαση στην έρευνα και στις εκδόσεις. Οι εκδηλώσεις τους έχουν κυρίως ιστορικό και εκπαιδευτικό χαρακτήρα γεγονός που σηματοδοτεί ότι βασικό τους κοινό είναι το σχολικό. Το μουσειακό πλαίσιο δεν είναι καλά ορισμένο και ετερόκλητο. Για το λόγο αυτό είναι δύσκολο να προσδιοριστεί απόλυτα μια συγκεκριμένη τυπολογία Σχολικών Μουσείων σήμερα που να καλύπτει όλες τις υπάρχουσες περιπτώσεις.»*
Στο πρόσφατο διεθνές συνέδριο των Σχολικών Μουσείων που πραγματοποιείται κάθε δύο χρόνια σε μια διαφορετική χώρα, η Ελλάδα εκπροσωπήθηκε από δύο Μουσεία Εκπαίδευσης με έδρα την Κρήτη και συγκεκριμένα τα Χανιά και το Ρέθυμνο, δηλαδή το Μουσείο Σχολικής Ζωής Δήμου Χανίων και το Μουσείο Παιδείας του Πανεπιστημίου Κρήτης.
Εκπροσωπώντας το Μουσείο Σχολικής Ζωής Δήμου Χανίων η γράφουσα επέλεξε να παρουσιάσει εκπαιδευτικό ψηφιακό σενάριο από το εθνικό αποθετήριο ΠΡΩΤΕΑΣ του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας που συνδέει την τυπική με την άτυπη μάθηση και αξιοποιεί ψηφιακές εφαρμογές από το Μουσείο Σχολικής Ζωής και άλλα Μουσεία της χώρας μας συνδέοντας τα δημιουργικά με το μάθημα της Γλώσσας της Γ΄ Δημοτικού. Ενώ την εισήγηση του Μουσείου Παιδείας του Πανεπιστημίου Κρήτης έκανε από την ομάδα των εισηγητών κ.κ. Καλογιαννάκη Π.. κ. Ελευθεράκη Θ. ο κ. Κώστας Καρράς, Αναπληρωτής Καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης . Η εισήγηση του επικεντρώθηκε σε έργο ψηφιοποίησης των συλλογών του Μουσείου Παιδείας του Πανεπιστημίου το οποίο βρίσκεται σε εξέλιξη.
Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι στη συζήτηση που σφράγισε το 18ο Συμπόσιο των Μουσείων Εκπαίδευσης προσκλήθηκαν από την Επιστημονική Επιτροπή και τους συνέδρους, οι εκπρόσωποι της Ελλάδας τιμής ένεκεν να αναλάβουν την επόμενη διοργάνωση μετά από δύο χρόνια στην Κρήτη. Έτσι διαμορφώθηκε μια νέα πρόκληση συνεργειών και σε εθνικό επίπεδο στο πεδίο των Σχολικών Μουσείων της χώρας μας που αναμένεται εφόσον υλοποιηθεί να ενδυναμώσει σε μεγάλο βαθμό το πολιτισμικό τοπίο της Κρήτης και της Ελλάδας με άξονα την ανάδειξη και τη διαφύλαξη της εκπαιδευτικής πολιτιστικής κληρονομιάς. Αρκεί η υλοποίηση να μην παρεμποδιστεί από στερεότυπα και προκαταλήψεις στείρου ανταγωνισμού. Ζητούμενο η διαδρομή μέχρι το επόμενο συνέδριο το 2021 να μεταγγίσει μηνύματα αποδοχής του πολιτισμικού πλουραλισμού που σηματοδοτείται στη σύγχρονη πραγματικότητα από τη διεπιστημονικότητα και από μια συστημική προσέγγιση των Μουσείων Εκπαίδευσης που θα διέπεται από στρατηγικό σχεδιασμό με ενιαίες αρχές πολιτιστικής διαχείρισης στο πλαίσιο ενός επιστημονικού δικτύου το πιθανότερο ….
*Η ιστορική αναδρομή για τα Μουσεία Εκπαίδευσης στην Ευρώπη προέρχεται από την έκδοση στα αγγλικά Maria Drakaki, (2014) “The museums of education as fields of cultural management: Comparative analysis in the greek area , LAMBERT editions
Αναλυτικότερα στις διευθύνσεις :
https://skolehistorie.au.dk/netvaerk/18th-symposium-for-school-museums-and-history-of-education-collections/
http://proteas.greek-language.gr/scenario.html?sid=1539
https://kemeiede.org/%CE%BC%CE%BF%CF%85%CF%83%CE%B5%CE%AF%CE%BF-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%B5%CE%BA%CF%80%CE%B1%CE%AF%CE%B4%CE%B5%CF%85%CF%83%CE%B7%CF%82
