Ο χαρακτηρισμός-τίτλος Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO , απονέμεται σε μνημεία, κτίσματα ή τοποθεσίες, τα οποία διακρίνονται παγκοσμίως για την ιστορική, πολιτιστική, καλλιτεχνική ή περιβαλλοντική σημασία τους. Η διαχείρισή τους γίνεται από την επιτροπή παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO η οποία απαρτίζεται από 21 κράτη-εταίρους, εκλεγμένα από τη γενική συνέλευση των κρατών-εταίρων για μια καθορισμένη περίοδο.
Τα μνημεία παγκόσμιας κληρονομιάς οφείλουν να είναι «ιδιάζουσας παγκόσμιας αξίας» και να πληρούν ένα από τα παρακάτω δέκα κριτήρια.
Πολιτιστικά κριτήρια
• I. «να αποτελεί αριστούργημα της ανθρώπινης δημιουργικής διάνοιας».
• II. «να επιδεικνύει σημαντικές ανθρώπινες αξίες για μακρά περίοδο χρόνου ή σε μία πολιτιστική περιοχή του κόσμου, σε εξελίξεις στην αρχιτεκτονική ή την τεχνολογία, τις μνημειακές τέχνες, την πολεοδομία ή τον σχεδιασμό τοπίου».
• III. «να φέρει μια μοναδική ή τουλάχιστον εξαιρετική μαρτυρία για κάποια πολιτισμική παράδοση, ζώντα ή εξαφανισμένο πολιτισμό».
• IV. «να αποτελεί σημαντικό παράδειγμα τύπου κτηρίου, αρχιτεκτονικού ή τεχνολογικού συνόλου ή τοπίου που απεικονίζει σημαντική ή σημαντικές φάσεις της ανθρώπινης ιστορίας»
• V. «να αποτελεί σημαντικό παράδειγμα παραδοσιακής ανθρώπινης εγκατάστασης, χερσαίας ή θαλάσσιας χρήσης, αντιπροσωπευτικής πολιτισμού ή πολιτισμών), ή ανθρώπινης αλληλεπίδρασης με το περιβάλλον, ιδιαίτερα όταν το τελευταίο έχει γίνει ευάλωτο υπό την πίεση ανεπίστροφων αλλαγών».
• VI. «να συνδέεται άμεσα ή διακριτά με γεγονότα ή ζώσες παραδόσεις, με ιδέες ή πίστεις, με καλλιτεχνικά ή λογοτεχνικά έργα εξέχουσας παγκόσμιας σημασίας». (Η Επιτροπή θεωρεί ότι το συγκεκριμένο κριτήριο θα πρέπει να χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με άλλα κριτήρια).
Φυσικά κριτήρια
• VII. «να περιέχει εξαιρετικά φυσικά φαινόμενα ή περιοχές εξαιρετικής φυσικής ομορφιάς και αισθητικής».
• VIII. «να είναι ιδιάζοντα παραδείγματα μειζόνων φάσεων της ιστορίας της Γης του αρχείου της ζωής, σημαντικών εν εξελίξει γεωλογικών διαδικασιών για την ανάπτυξη γεωσχηματισμών ή σημαντικών γεωμορφικών ή φυσιογραφικών χαρακτηριστικών»
• IX. «να είναι ιδιάζοντα παραδείγματα σημαντικών εν εξελίξει οικολογικών και βιολογικών διαδικασιών στην εξέλιξη και ανάπτυξη οικοσυστημάτων χερσαίων, γλυκού ύδατος, παράκτιων και θαλάσσιων οικοσυστημάτων και κοινοτήτων φυτών και ζώων»
• X. «να περιέχει τα σημαντικότερα φυσικά ενδιαιτήματα συντήρησης της βιοποικιλότητας να περιλαμβάνει απειλούμενα είδη παγκόσμιας αξίας από την άποψη της επιστήμης ή της συντήρησης του είδους».
Για να κριθεί η εξαιρετική παγκόσμια αξία του, ένα μνημείο πρέπει να κριθεί και ως προς δύο επιπλέον παράγοντες: την αυθεντικότητα και/η την ακεραιότητά του και, παράλληλα, πρέπει να απολαμβάνει ιδιαίτερης προστασίας και συστημάτων διαχείρισης, ώστε να διασφαλίζεται η προστασία του.
Ο Δήμος Αγίου Νικολάου Λασιθίου στον οποία υπάγεται η Σπιναλόγκα, με την σύμφωνη γνώμη και υποστήριξη της Εφορίας Αρχαιοτήτων Λασιθίου αλλά και συνολικά του υπουργείου Πολιτισμού, αποφάσισε να αιτηθεί την ένταξη της στα Μνημεία Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Unesco.
Για τον λόγο αυτό ενισχυτικά σε σχέση με όλα τα σπουδαία βήματα που έχουν γίνει επί σειρά ετών για την υποψηφιότητα, ανέθεσε στον συνθέτη Νίκο Ξυδάκη και τον τακτικότατο συνεργάτη του ποιητή, στιχουργό και μεταφραστή Διονύση Καψάλη την δημιουργία ενός πρωτότυπου μουσικού έργου με θέμα και περιεχόμενο του το «νησί των λεπρών».
Για να αποδώσουν φόρο τιμής στη Σπιναλόγκα, ο ποιητής αυτού του μουσικού-ποιητικού έργου, αξιοποίησε «τον ζωντανό, δημώδη λόγο του μεγάλου κρητικού ποιήματος ‘’Απόκοπος’’ του Μπεγαρδή (16ος αιώνας) όπου περιγράφεται η ονειρική κάθοδος στον άλλο κόσμο, συνδυάζοντας το με στοιχεία από τον Ορφέα και Ευρυδίκη και από την αυτοβιογραφία του Επαμεινώνδα Ρεμουντάκη , μια μεγάλη φυσιογνωμία που σφράγισε με τη ζωή και την δράση του τον αγώνα των χανσενικών, από το 1936 όταν έφτασε στη Σπιναλόγκα και προσπάθησε να οργανώσει αυτό τον χώρο, όπου δοκιμάστηκε η ανθρώπινη αντοχή» είπε ο κ. Διονύσης Καψάλης, σε συνέντευξη Τύπου. Όμως, εκτός από την φθορά, την ασθένεια, τον θάνατο, στο έργο κυριαρχεί και η αγάπη είπε ο Νίκος Ξυδάκης« η ανάγκη της ομορφιάς να κυριαρχεί πίσω από τον ζόφο των σημαδεμένων προσώπων και η ελπίδα ότι θα υπερβούν τον πόνο». Για την προετοιμασία του μουσικού έργου, ο σκηνοθέτης κ. Πάνος Καρκανεβάτος επιστράτευσε την κάμερα του και γύρισε ντοκιμαντέρ, με κινηματογραφικά πλάνα που προκαλούν ατόφια συγκίνηση βγαλμένα από τον ερειπωμένο οικισμό της Σπιναλόγκα, με τον Βασίλη Σκουλά -αφηγητή του Απόκοπου σ’ αυτή τη μουσική «κάθοδο στον ‘Αδη». Η αφήγηση εναλλάσσεται με λυρικά και οργανικά ιντερμέδια με τραγούδια από τον Θοδωρή Βουτσικάκη και τη σοπράνο Μυρσίνη Μαργαρίτη. Στη συναυλία συμπράττει η Ορχήστρα Σύγχρονης Μουσικής της ΕΡΤ. Όσο για τον Δήμο Αγ. Νικολάου το στοίχημα είναι μεγάλο αφού « η προσπάθεια ένταξης της Σπιναλόγκας στα Μνημεία Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Unesco έχει ξεκινήσει από το 2007 υπό την εποπτεία και καθοδήγηση της νομαρχίας και του Τεχνικού Επιμελητηρίου Λασιθίου. Τον Αύγουστο δέχεται 3.500 επισκέπτες καθημερινά και κάποιοι απο αυτούς είναι παιδιά λεπρών τα οποία ζούσαν στο νησί έως έξι ετών και στη συνέχεια εδίνοντο για υιοθεσία στο εξωτερικό, κυρίως στη Σουηδία» είπε μεταξύ άλλων ο Δήμαρχος Αγ. Νικολάου κ. Αντώνης Ζερβός. Η Γενική Γραμματέας του υπουργείου Πολιτισμού κ. Μαρία Βλαζάκη μιλώντας στην συνέντευξη τύπου, ανέφερε ενδιαφέροντα στοιχεία για το νησί, που η ιστορία του μετρά αιώνες: «Η Σπιναλόγκα, ως κορυφαίος τουριστικός προορισμός είναι από τους πρώτους σε έσοδα αρχαιολογικούς χώρους στην Ελλάδα και ο δεύτερος, μετά την Κνωσσό, σε επισκεψιμότητα στην Κρήτη.Θα είναι η πρώτη φορά που θα ενταχθεί μνημείο της Κρήτης στην Παγκόσμια Πολιτιστική Κληρονομιά της Ουνέσκο. Σε μια τέτοια περίπτωση, η ένταξη της Σπιναλόγκας θ’ ΄αποτελέσει ασφαλές κριτήριο για τη σειριακή εγγραφή των μινωικών ανακτόρων.Το υπουργείο Πολιτισμού συνεχίζει την έρευνα, αποτύπωση και τεκμηρίωση του χώρου και τη συντήρηση των επιμέρους μνημείων, ώστε να αποδίδονται όλο και περισότερα στο κοινό.
Η παρουσίαση του μουσικού έργου πραγματοποιήθηκε στις 18 Ιουλίου στη Σπιναλόγκα με εξαιρετική επιτυχία και με πλήθος κόσμου να διεκδικεί την συμμετοχή του στο κορυφαίο πολιτισμικό γεγονός. Ωστόσο λόγω ιδιαίτερων συνθηκών δεν ήταν δυνατή η ικανοποίηση όλων των επιθυμιών του κοινού.Ο Αντιδήμαρχος Πολιτισμού Αγίου Νικολάου κ. Χάρης Αλεξάκης απαντώντας σε σχετικές μας ερωτήσεις για το εγχείρημα μεταξύ άλλων δήλωσε τα εξής : «Νιώθω τυχερός και ευγνώμων πραγματικά γιατί συνεργάστηκα τόσο αρμονικά με όλους όσοι ενεπλάκησαν στο τιτάνιο αυτό εγχείρημα. Είναι πολλοί και δεν επιχειρώ να τους απαριθμήσω αναλυτικά γιατί σίγουρα κάποιον θα παραλείψω. Το νησί δεν διαθέτει ρεύμα νερό και άλλες υποδομές. Κατά συνέπεια στήθηκε μια ολόκληρη εκστρατεία μεταφοράς του κοινού από τον Σύλλογο Σαμαρείτες και τον Σύλλογο Ιδιωτικών Σκαφών Ελούντας και Πλάκας προκειμένου να υλοποιηθεί η παρουσίαση του μουσικού έργου και να γίνει η διαμόρφωση του υπέροχου έμψυχου σκηνικού που πλαισίωσε την απόδοση του πρωτότυπου έργου. Περίπου 600 θεατές συμμετείχαν στην ακρόαση, αλλά είχαμε μεριμνήσει ώστε να υπάρχουν δύο γιγαντοοθόνες στη Λίμνη και Ελούντα ώστε να το παρακολουθήσουν και όλοι όσοι δεν μπόρεσαν να μετακινηθούν στο νησί για τους αυτονόητους λόγους που είχε προβάλλει η Εφορεία Αρχαιοτήτων. Είμαστε ικανοποιημένοι γιατί όλα πήγαν καλά και πραγματοποιήθηκαν με ασφάλεια Παρακολουθούμε βήμα βήμα την εξέλιξη της διαδικασίας του εγχειρήματος,. Τον Σεπτέμβριο ολοκληρώνεται η πλήρης υποβολή του φακέλου και έως τον Ιανουάριο του 2019 θα γνωρίζουμε αν τελικά ενταχθεί. Εύχομαι και το μουσικό έργο πραγματικά να γίνει ο πρεσβευτής της προσπάθειας και να εκπληρώσει τους στόχους για τους οποίους δημιουργήθηκε….»
Αξίζει να σημειωθεί ότι τόσο ο Δήμος Αγ. Νικολάου , όσο και η Περιφέρεια Κρήτης με τον Αντιπεριφερειάρχη κ. Μιχελογιάννη Δημήτρη να εργάζεται συστηματικά επί του θέματος είχαν και έχουν απολύτως ταυτόσημες θέσεις, για τον τρόπο διαχείρισης των ζητημάτων που σχετίζονται με την Σπιναλόγκα. Οι συνέργειες αυτές όλων των φορέων όπως περιγράφονται επιγραμματικά στο άρθρο έχουν φέρει και ευχόμαστε ότι θα φέρουν το επιθυμητό αποτέλεσμα που θα τιμήσει την Κρήτη..
*Ευχαριστώ θερμά τον κ. Αλεξάκη για την εμπιστοσύνη της παραχώρησης της συνέντευξης καθώς και για την αποστολή του πολύτιμου φωτογραφικού υλικού που πλαισιώνει το άρθρο.
**Ιδιαίτερες ευχαριστίες επίσης στη Διευθύντρια του 4ο Δημοτικού Σχολείου Αγ. Νικολάου κ. Καφφετζάκη Πόπη για την γέφυρα που δημιούργησε με τον Δήμο Αγίου Νικολάου προκειμένου να αποτυπωθεί όσο το δυνατόν πληρέστερα το εγχείρημα της υποψηφιότητας της ερμηνείας του πρωτότυπου μουσικού έργου.
Αναλυτικότερα στις διευθύνσεις :
http://www.dimosagn.gr/
http://www.elculture.gr/blog/
https://www.cretalive.gr/…/apokopos-h-spinalogka-spena-monadiko-ergo-gia-th-spina…
www.avgi.gr/article/10812/8999328/o-apokopos-ste-spinalonka
https://el.wikipedia.org/wiki
