«Και τι άλλο είναι η τέχνη παρά λεπτομέρειες…»
Κωνσταντίνος Καβάφης
Οι Κοινότητες Μάθησης ορίζονται ως «…σχηματισμοί ανθρώπων που μοιράζονται ένα κοινό στόχο, συνεργάζονται, αντλούν ο ένας από τον άλλον, σέβονται τις διαφορετικές οπτικές, προωθούν ενεργά μαθησιακές ευκαιρίες, δημιουργώντας ένα δραστήριο συνεργατικό περιβάλλον, ενισχύοντας το δυναμικό των μελών, δημιουργώντας νέα γνώση». Αποτελούν μαθησιακά περιβάλλοντα στα οποία οι συμμετέχοντες (μαθητές, εκπαιδευτικοί ή συντονιστές) μπορούν να έρχονται σε επαφή, να επικοινωνούν, να θέτουν στόχους, να συνεργάζονται και να μαθαίνουν»
Με τον όρο “Ψηφιακές Κοινότητες”, ή “On line Κοινότητες”, νοούνται «κοινότητες οι οποίες στηρίζονται στην ψηφιακά διαμεσολαβημένη επικοινωνία. έχουν ψηφιακή υπόσταση – δηλαδή υφίστανται χάρη στην ύπαρξη πληροφορικών δικτύων, δημιουργούνται και λειτουργούν με τις δυνατότητες των ψηφιακών μέσων αναδείξει τον πρωτεύοντα ρόλο της συλλογικότητας. Η συμμετοχή σε κοινότητες δεν είναι μόνο η βάση για τη μάθηση, αλλά και ο ουσιαστικότερος παράγοντας για την παραγωγή νοήματος: η νοηματοδότηση, δηλαδή, της γνώσης, η αξία της και η χρηστικότητά της επαναπροσδιορίζεται συνεχώς για το κάθε μέλος της κοινότητας μέσα ακριβώς από τις διαδικασίες συμμετοχής. τον πρωτεύοντα ρόλο της συλλογικότητας».
Το διαδικτυακό περιβάλλον μπορεί να αναδείξει τον πολύτιμο ρόλο της συλλογικότητας αρκεί να αξιοποιήσει το συγκριτικό πλεονέκτημα των νέων τεχνολογιών συνδυαστικά με την ανάλογη εμψύχωση. Ειδικά σε μια περίοδο κρίσης όπως αυτής του covid 19 οι εμψυχωτικές τεχνικές μπορούν να μετασχηματίσουν απλά και αβίαστα, αλλά πολύ αποτελεσματικά, χωρίς απαραίτητα εξειδικευμένη γνώση ψηφιακών εργαλείων, τις ψηφιακές κοινότητες μάθησης, τις on line κοινότητες πρακτικής, σε ενεργητικές κοινότητες ενδυνάμωσης με την αλληλεπιδραστική έκφραση και δημιουργία δια των τεχνών.
«Εμψυχώνω σημαίνει δίνω ψυχή, ενισχύω το ψυχικό σθένος κάποιου, εμπνέω σε κάποιον θάρρος, αυτοπεποίθηση. Ο εμψυχωτής είναι αυτός που ενθαρρύνει, εμπνέει, δίνει δύναμη, κίνηση και ροή, ενεργοποιεί. Η εμψύχωση ως εκπαιδευτική μέθοδος ή τεχνική, συμπληρώνει τις υπάρχουσες παιδαγωγικές μεθόδους και αρχές. Ειδικότερα, η εμψύχωση µέσω της µουσικής και των τεχνών γενικότερα, έχει τη δύναμη να ανοίξει δρόμους προς την επικοινωνία, την αλληλεπίδραση και την αυτοκατευθυνόμενη μάθηση» (Κοκκίδου, 2014).
Η ψηφιακή κοινότητα ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΖΩΗΣ _ΜΕΝΟΥΜΕ ΣΠΙΤΙ_ΒΛΕΠΟΥΜΕ ΑΛΛΙΩΣ δημιουργήθηκε τον Μάρτιο του2020 με αρχικό στόχο να επικοινωνήσει μια συλλεκτική ημερολογιακή έκδοση του Μουσείου Σχολικής Ζωής Δήμου Χανίων που λόγω της πανδημίας δεν στάθηκε εφικτό να συνομιλήσει βιωματικά με τους αποδέκτες της, όπως αρχικά είχε προγραμματιστεί. Το συγκεκριμένο ημερολόγιο σχεδιάστηκε από τον Σύλλογο Φίλων του Μουσείου, με αφορμή το έτος ΜΕΛΙΝΑ ΜΕΡΚΟΥΡΗ προκειμένου να αναδείξει με τη μορφή του, εκτός της χρηστικότητας του και την παιδαγωγική του πρόθεση για εμψύχωση δραστηριοτήτων τέχνης σε διάφορες ομάδες κοινού. Αποτελείται από 38 κάρτες που οι 12 αναδεικνύουν τις παγκόσμιες ημέρες, ενώ οι υπόλοιπες προβάλλουν έναν πρωτότυπο φωτογραφικό διάλογο των τεκμηρίων του Μουσείου με στοιχεία του εκπαιδευτικό υλικού του εθνικού προγράμματος «ΜΕΛΙΝΑ: Εκπαίδευση και Πολιτισμός», το οποίο φιλοξενείται σε απόλυτη πληρότητα στο Μουσείο.
Το Μουσείο αποφάσισε να επαναπροσδιορίσει τη σχέση του με το κοινό του μέσα από την πρόκληση των νέων δεδομένων-μέτρων αναπροσαρμόζοντας την επικοινωνιακή του ιδέα με μια ομάδα στο f/b δημόσια. Η συγκεκριμένη ψηφιακή κοινότητα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αποτέλεσε έτσι ιδιαίτερη επικοινωνιακή έκπληξη για το κοινό του Μουσείου Σχολικής Ζωής Δήμου Χανίων το έτος 2020, γιατί πέτυχε την αυθόρμητη συμμετοχική έκφραση και επικοινωνία, αλλά και την αντισταθμιστική ενεργοποίηση της δημιουργικότητας των μελών της κατά τη διάρκεια όλων των φάσεων του εγκλεισμού.
Ο αριθμός των μελών της από το ξεκίνημα της κάθε βδομάδα σημείωνε θεαματική αύξηση και σήμερα ξεπερνά τους 1400. Οι αφετηρίες έμπνευσης που αξιοποιήθηκαν στην εμψυχωτική διαδικασία, εκκινούσαν από θέματα της συλλογής του εκπαιδευτικού υλικού «ΜΕΛΙΝΑ» και διαμορφώνονταν σε αποστολές που τα μέλη της ομάδας αναλάμβαναν να υλοποιήσουν με πρωτότυπη καλλιτεχνική έκφραση ξεδιπλώνοντας την «ανατρεπτική τους δημιουργικότητα». Οι θεματικές αφετηρίες προσδιορίζονταν με λέξεις -κλειδιά που πλαισίωναν εικόνα λόγο ή κινούμενη εικόνα και ενδεικτικά ήταν οι εξής: ΒΑΣΙΚΑ ΧΡΩΜΑΤΑ ΛΕΥΚΟ, ΜΕΛΙΝΑ ΜΕΡΚΟΥΡΗ ΕΛΛΑΔΑ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ, ΠΥΞΙΔΑ ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΟΝ ΧΩΡΟ, ΒΛΕΜΜΑ ΜΕ ΜΑΣΚΑ, ΝΤΟΠΙΟΛΑΛΙΑ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΝΕΟΚΛΑΣΤΙΚΙΣΜΟΣ_ ΜΙΑ ΠΟΛΗ ΜΙΑ ΕΠΟΧΗ ΘΕΑΤΡΙΚΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ, ΛΑΪΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ, ΤΕΧΝΗ_ ΠΑΡΑΔΟΣΗ, ΑΥΤΟΣΧΕΔΙΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ, ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ, ΧΩΡΟΣ ΧΩΡΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ, Ο ΗΧΟΣ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ, ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΠΟΛΗ, ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ
Η ιδέα της συγκεκριμένης ψηφιακής κοινότητας βασίστηκε στη φιλοσοφία του καταλυτικού ρόλου της τέχνης ως ερμηνευτικού μέσου , ως μέσου έκφρασης και επικοινωνίας σε μια διαδικασία εμψύχωσης, όπως τεκμηριώθηκε παραπάνω. Η εμψύχωση από το Μουσείο Σχολικής Ζωής εστιάζει στη μάθηση που συντελείται με απόλαυση, ενώ κινητήρια δύναμη της δημιουργικής έκφρασης, είναι το συναίσθημα και το προσωπικό νόημα που ανιχνεύει και αποδίδει ο αποδέκτης σε κάθε έργο τέχνης ή ευρύτερα σε οποιοδήποτε αγαθό του πολιτισμού.
Το πεδίο νοήματος σε κάθε θεματική αποστολή, βρισκόταν σε μια διαρκή ρευστότητα με τη διαδικασία της εμψύχωσης να ενθαρρύνει τους συμμετέχοντες να λειτουργούν οι ίδιοι, ως ενεργοί δημιουργοί νοήματος. Με αυτό τον στόχο οι συμμετέχοντες στην ομάδα αναλάμβαναν τον ρόλο μιας ήπιας εκφραστικής δύναμης, διαμοιραζόμενης με προσωπική δημιουργία και ανεξάντλητους βαθμούς ελευθερίας.
Το όλο σκεπτικό στηρίχθηκε στην καίρια διευρυμένη σημασία της πολιτισμικής αγωγής που το πρόγραμμα «ΜΕΛΙΝΑ» προσδιόρισε στις αρχές της φιλοσοφίας του πριν 25 χρόνια για την αυθεντική επαφή του ανθρώπου με την τέχνη: «Η πολιτισμική αγωγή επικεντρώνεται περισσότερο στον “ουσία φιλότεχνο” Και δι’ αυτού, πιθανόν στον “εν δυνάμει καλλιτέχνη” Αποφεύγει τα πρέπει , που ακόμα και η βίωση της πολιτισμικής πραγματικότητας επιβάλλει όταν αυτά δεν έχουν τη δύναμη να ερεθίσουν το συναίσθημα. Κι ακόμα γνωρίζει πολύ καλά πως ο φιλότεχνος άνθρωπος ίσως και να μην είναι καθόλου συνειδητοποιημένος γι’ αυτό το χαρακτηριστικό του. Βιώνει το πολιτισμικό αγαθό ως καθημερινή πνοή, ως καθημερινό τρόπο έκφρασης και ζωής.
Στην καθημερινότητα του είναι ένας ευαίσθητος δέκτης του ωραίου και του ενδιαφέροντος, επιζητεί τη συγκίνηση και την ανιχνεύει παντού γύρω του, πέρα από τις τεχνοτροπίες και φόρμες. Η στάση αυτή είναι προϊόν γνώσης, αλλά κυρίως βαθύτατης εμπειρίας συγκινήσεων, απόσταγμα προσωπικής δημιουργίας, καταστάλαγμα συνειδητοποιημένων κωδίκων επικοινωνίας με το ευρύτερο περιβάλλον»( Παΐζης, 2002)
Η συνεχής εμπνευσμένη ανταπόκριση και τα αιτήματα νέων μελών εξέπεμψαν την αναγκαιότητα της συνέχειας της συγκεκριμένης ψηφιακής κοινότητας και την τρέχουσα χρονιά με νέες εμψυχώσεις. To 2021 έτσι η ψηφιακή κοινότητα μετονομάστηκε σε ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΖΩΗΣ_ΒΛΕΠΟΥΜΕ ΑΛΛΙΩΣ (χωρίς το ΜΕΝΟΥΜΕ_ΣΠΙΤΙ)
Οι εμψυχώσεις συντελούνται με αδιάκοπο ρυθμό στην ομάδα με επιλογές αναρτήσεων νέων φίλων και άλλων δημιουργικών κοινοτήτων έκφρασης που ξεχωρίζουν για τα δυνατά τους μηνύματα και τις αισθητικές τους ποιότητες. Πολλά σχολεία, μέσω των εκπαιδευτικών τους, επίσης εμπνεύστηκαν και εμπνέονται από την ψηφιακή κοινότητα του Μουσείου και την «ατμόσφαιρά» της και υιοθέτησαν αντίστοιχες πρακτικές εμψύχωσης με έμφαση στην οπτική γλώσσα των εικαστικών τεχνών.
Ενδιαφέρον παράδειγμα συνδεδεμένου σχολείου, το ΕΕΕΕΚ Χανίων, το Εργαστήριο Ειδικής Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης, το οποίο ανέπτυξε το δημιουργικό έναυσμα των εμψυχώσεων και ενθάρρυνε τους μαθητές του να εκφραστούν ελεύθερα από τις υπάρχουσες αναρτημένες φωτογραφίες των μελών της ομάδας. Έτσι διαμορφώθηκε στην κοινότητα ένα ντόμινο συμμετοχικής έκφρασης και δημιουργίας. Επιπλέον η προσεκτικά αναπτυσσόμενη δικτύωση της ομάδας επιτρέπει συστηματικά και ευρηματικά να πραγματοποιούνται επιλεγμένες κοινοποιήσεις από διεθνείς κοινότητες τέχνης και χώρους πολιτισμικής αναφοράς της χώρας μας και του κόσμου Έτσι τα μέλη έχουν τη δυνατότητα να «συνδέονται» και να απολαμβάνουν έργα τέχνης και τεκμήρια της πολιτιστικής κληρονομιάς από όλο τον πλανήτη, χωρίς αγωνία για την εξειδικευμένη γνώση, αλλά ΜΟΝΟ ΜΕ ΤΟ ΚΙΝΗΤΡΟ ΤΗΣ ΣΥΓΚΙΝΗΣΗΣ, ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗΣ ΝΟΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ, ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΟΠΟΙΗΜΕΝΗΣ ΣΥΝΔΕΣΗΣ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ.
Το δώρο μιας δυναμικής και ενεργητικής ομάδας που συνδέθηκε μέσα από το μοίρασμα έκφρασης στο f/b ΔΙΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ήταν ανέλπιστο στη συνθήκη ενός κορεσμένου και αβέβαιου ψηφιακού τοπίου. Είναι ανεκτίμητό τελικά συναίσθημα να εισπράττει ένα Μουσείο μετά από τόσο χρόνο «επιβεβλημένης αδράνειας» το αβίαστο ενδιαφέρον και τη συνειδητοποιημένη συμμετοχή όλο και περισσότερων μελών στην κοινότητα του. Αυτό είναι το στοιχείο-πρόκληση που δίνει τελικά αμοιβαία ανεξάντλητη έμπνευση και δύναμη για την περαιτέρω ανάπτυξη της:
Η «επικοινωνούμενη αισθητική εμπειρία», η οποία αξιοποιεί ευρηματικά το συγκριτικό πλεονέκτημα των νέων τεχνολογιών και θέτει ισότιμα όλους τους συμμετέχοντες ως πρωταγωνιστές δυναμικών διαλόγων «δια της τέχνης» καθιστώντας τους ταυτόχρονα δημιουργούς και ερμηνευτές …
Αναλυτικότερα στις διευθύνσεις:
https://www.facebook.com/groups/256063345527792
* Οι φωτογραφίες που πλαισιώνουν το κείμενο αποτελούν ενδεικτικές συνθέσεις των καλλιτεχνικών ανταποκρίσεων των μελών της ομάδας στις θεματικές αποστολές
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ –ΠΗΓΕΣ
Κοκκίδου, Μ. (& Ελάτε να Παίξουµε) (2014). Η Εµψύχωση στη Διδασκαλία-Μάθηση. Το σχολείο της χαράς και της καρδιάς. Αθήνα: Fagottobooks
Παίζης , Ν.(2002), «Ταξιδεύοντας στο χρόνο με το πρόγραμμα ΜΕΛΙΝΑ. Η αξία της πολιτισμικής αγωγής» στο Κόκκινος Γ-Αλεξάκη Ε., Διεπιστημονικές προσεγγίσεις στη Μουσειακή Αγωγή, σελ. 239-243, εκδ. ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ
