«Πάμε μαζί κι ας μας λιθοβολούν
Κι ας μας φωνάζουν αεροβάτες
Φίλε μου όσοι δεν ένιωσαν ποτέ με τι
Σίδερο με τι πέτρες τι αίμα τι φωτιά
Χτίζουμε ονειρευόμαστε και τραγουδούμε!»1
Ήλιος ο πρώτος, ΧVΙ, 25-29. 1943.
Ποιήματα. Ίκαρος, 2002. 90.
Τα σχήματα στη γεωμετρία είναι λογικά και απόλυτα γιατί αποτελούν νοητικές κατασκευές «Ωστόσο στην οπτική γλώσσα τα σχήματα ανάλογα με τη θέση τους, το μέγεθος, το ύψος και το πλάτος τους, όπως ακριβώς και στην περίπτωση των σχημάτων στη φύση, παρουσιάζουν διαφορετική προσωπικότητα. Η προσωπικότητα τους χαρακτηρίζεται από τις αντιδράσεις που προκαλεί. Είναι δυνατό ένα σχήμα που με την πρώτη ματιά φαντάζει αδιάφορο να διαθέτει έναν απόλυτα συγκεκριμένο χαρακτήρα που να αναγνωρίζεται και να προκαλεί αντιδράσεις σε έναν ευαίσθητο δέκτη. Όλα τα σχήματα δεν ερεθίζουν το ίδιο τη συνείδηση μας και δεν προσελκύουν με τον ίδιο τρόπο το ενδιαφέρον μας. Άλλοτε είναι δυνατά , άλλοτε είναι αμφίβολα και άλλοτε στατικά…. Το ίδιο ισχύει και για τις γραμμές που δεν είναι τίποτα άλλο από τα όρια των σχημάτων.» (ΥΠΕΠΘ-ΥΠΠΟ, 1995)
Ο κύκλος είναι ένα συγκεντρωμένο, τέλειο σχήμα και μεταδίδει ησυχία, κίνηση και αρμονία αλλά και αστάθεια ενίοτε. Έχει επικρατήσει συμβολικά ως το δυναμικό σχήμα της συνάντησης της ομάδας. Η δυναμική σε μια ομάδα αναπτύσσεται σε μικρότερους και μεγαλύτερους κύκλους, για να συναντηθούν τα μέλη στη συνέχεια σε ένα μεγαλύτερο κύκλο, όπου φροντίζουν με την ενθάρρυνση του έμπειρου εξειδικευμένου εμψυχωτή να μην υπάρχουν ούτε οπτικά χάσματα ανάμεσα στα μέλη προκειμένου να αναδειχθεί το κοινό νήμα που ενώνει όλους.
Ο υποψήφιος περιφερειάρχης Κρήτης καταθέτει στα “Χ.ν.” την αυτοδιοικητική του πρόταση
Για την επιστημονική τεκμηρίωση της δυναμικής της ομάδας αλλά και για τις τεχνικές που είναι αναγκαίο να εφαρμοστούν με συνέπεια σε κάθε παιδαγωγικό περιβάλλον και σε όλους τους τύπους εκπαίδευσης, η κ. Μίνα Πολέμη- Τοδούλου, Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια έχει εκπαιδεύσει πάρα πολλές ομάδες εμψυχωτών, εκπαιδευτικών και έχει συγγράψει μοναδικό εκπαιδευτικό υλικό ανεκτίμητης παιδαγωγικής και μεθοδολογικής αξίας, διαχρονικό, για όλους που έχουν τον ρόλο του εκπαιδευτή σε διάφορες ηλικιακές ομάδες. (Μείζον πρόγραμμα Επιμόρφωσης) Στην ανάπτυξη της συστημικής σκέψης και λειτουργίας που προτείνει, το τρίπτυχο άτομο-μικρή ομάδα-ολομέλεια μικρών ομάδων αποτελεί κορμό ( Τοδούλου,2010)
Το ΣΥΝ είναι το κλειδί σε μια ομάδα με παιδαγωγικό πλαίσιο αναφοράς που μπορεί να υπενθυμίζει και να εξισορροπεί στους συμμετέχοντες τις βασικές αρχές επαφής, διαμόρφωσης σχέσης και επικοινωνίας. Ωστόσο επειδή αφορά σε ανθρώπινο δυναμικό, ποτέ η δυναμική της ομάδας δεν παραμένει αναλλοίωτη, έστω και αν αλληλοεπιδρά σε οικείο πλαίσιο και γι’ αυτό χρήζει συνεχούς φροντίδας από τον εμψυχωτή της και όχι μια απλή εφαρμογή βημάτων με αποσπασματικό και διεκπεραιωτικό χαρακτήρα!
Άραγε πόσα ΣΥΝ είναι απαραίτητα, όπου «κύκλος = ομάδα»?
Σύμφωνα πάντα με τη συστημική θεώρηση και στο πλαίσιο μιας εκπαιδευτικής δραστηριότητας που σχεδιάζουμε, λαμβάνουμε υπόψη τα εξής: Οι φράσεις που τεκμηριώνουν τα ΣΥΝ παρακάτω, αυτούσιες από τις αρχές της συστημικής θεώρησης από την κ. Μ. Τοδούλου-Πολέμη( 2010):
ΣΥΝάντηση
«Οι ανθρώπινες μονάδες που συναντώνται προσεγγίζονται ως οργανωμένες ολότητες με την προοπτική της επίτευξης στόχων ολόπλευρης ανάπτυξης- εξέλιξης»
ΣΥΝδεση
«Σημασία στο λειτουργικό “ανήκειν” και στο “συνδέεσθαι”. Ο J Dewey μιλούσε για “ανάπτυξη ικανοτήτων, συνδεδεμένη ζωή και επικοινωνούμενη εμπειρία”.Το σχολείο καλείται να ενισχύσει τη σύνδεση της εμπειρίας των παιδιών από τη μια χρονιά στην επόμενη, αλλά και των διαφορετικών γνωστικών αντικειμένων»
ΣΥΝαλλαγή
«Μέριμνα για την καλλιέργεια «υποδοχέων της αλλαγής» Πρόβλεψη χρόνου και χώρου για την υποδοχή της αλλαγής, την επεξεργασία του καινούριου και ως προς την ύλη και ως προς την διαδικασία»
ΣΥΝεργασία
«Διαχείριση της παρέκκλισης και της διαφοράς. Ένα σύστημα με ανεπτυγμένη θεωρία αλλαγής αντιμετωπίζει την παρέκκλιση ως σηματοδότη κάποιας δυσλειτουργίας που χρειάζεται να αντιμετωπίσει ή κάποιας νέας αντίληψης προς την οποία χρειάζεται να μετακινηθεί διευρύνοντας το πεδίο του» για αποτελεσματικότερη συνεργασία .
ΣΥ(Ν-Μ) πλοκή
« Η συμπλοκότητα δεν αντιμετωπίζεται με γραμμικές αντιλήψεις. Η πολυπαραγοντική προσέγγιση σε όλα τα φαινόμενα και η κατανόηση της κυκλικής αιτιότητας θα πρέπει να ενσωματωθεί σε όλα τα αντικείμενα της μάθησης».
ΣΥΝαντίληψη
«Η στάση απέναντι στο λάθος όταν πρόκειται για την πορεία ανάπτυξης ατόμου ή ομάδας, χρειάζεται μετακίνηση από το να θεωρείται πηγή επίκρισης, στο να αξιοποιείται ως χρήσιμη πληροφορία για τον επαναπροσδιορισμό πορείας, εστίας, ρυθμού κ.λ.π»
ΣΥΝαπόφαση
«Τα ζωντανά συστήματα παράγουν τον εαυτό τους Το περιβάλλον μάθησης ετεροπροσδιορίζεται από παράγοντες εκτός τάξης. Με αυτή την έννοια η αρχή της αυτοποίησης των ζωντανών συστημάτων παραβιάζεται. Η εκπαιδευτική διαδικασία χρειάζεται επομένως να ενσωματώνει χρόνο για τη διαμόρφωση της προσωπικής θέσης»
ΣΥΝθεση
Ο χρόνος για αναστοχασμό έχει εκλείψει στη σύγχρονη κοινωνία μέσα στους γρήγορους ρυθμούς και στα πολλά ερεθίσματα.Το να κλείνει λειτουργικά μια εμπειρία και να μη μένει στον αέρα είναι απαραίτητη προϋπόθεση και παρέχει μια καλή βάση για το ξεκίνημα του επόμενου κύκλου της διεργασίας της ομάδας.
ΣΥΝεξέλιξη
«Τα διαφορετικά επίπεδα στα οποία και η εκπαιδευτική ομάδα εντάσσεται, αναπτύσσουν ισόμορφες διαδικασίες και συν εξελίσσονται. Για να συνεργαστούν τα παιδιά μεταξύ τους και να αναπτύξουν διάλογο, θα πρέπει να μπουν στην αντίστοιχη πρόκληση οι δάσκαλοι μεταξύ τους, τα διοικητικά στελέχη, οι γονείς».
Ο υποψήφιος περιφερειακός σύμβουλος Σπύρος Μπαλαντίνος μιλά για την ανάγκη διασύνδεσης πρωτογενούς τομέα – επιχειρηματικότητας
Τα ΣΥΝ είναι επίπονα και προφανώς αναδύονται αναγκαία επιπλέον και άλλα, καθώς η διεργασία των ομάδων είναι δυναμική. Προφανώς το κείμενο δεν επιχειρεί να τα εξαντλήσει, αλλά να δώσει απλά ερεθίσματα για ατομική αναζήτηση των συμμετεχόντων σε μια ομάδα στη σχετική επιστημονική βιβλιογραφία και επίσης να υπενθυμίσει ένα ακόμη ΣΥΝ που διαμεσολαβεί και που χωρίς αυτό προφανώς οι κύκλοι έχουν ίσως έχουν «βάρος»: ΕνΣΥΝαίσθηση !!!!
Επειδή αυτές τις μέρες περισσότερο από ποτέ άλλοτε γίνεται κατάχρηση της λέξης «ομάδα»…
*Η Μαρία Δρακάκη είναι Επιμελήτρια του Μουσείου Σχολικής Ζωής Δήμου Χανίων, Παιδαγωγός, Εκπαιδεύτρια Ενηλίκων
Email politismos.drakaki@gmail.com
Πηγές έργων Kandinsky
http://www.snhell.gr/references/quotes/writer.asp?id=108
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ –ΠΗΓΕΣ
• ΥΠΕΠΘ-ΥΠΠΟ (1995) , Η ματιά των εικαστικών, Πρόγραμμα ΜΕΛΙΝΑ:Εκπαίδευση και Πολιτισμός, Εκπαιδευτικό πακέτο για τα ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ, Βιβλίο για τον Δάσκαλο, Συλλογή Μουσείου Σχολικής Ζωής Δήμου Χανίων
• Τοδούλου. (2010). “Συστημική Παιδεία Μετάλογος, Συστημική Εταιρεία Βορείου Ελλάδος, Τεύχος 18.”
Μείζον Πρόγραμμα Επιμόρφωσης, (2012) Βασικό Επιμορφωτικό Υλικό-Τόμος Δ’ Θέματα αξιοποίησης της ομάδας στη σχολική τάξη , Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, διαθέσιμο στο
www.epimorfosi.edu.gr
Οι φωτογραφίες των έργων τέχνης που πλαισιώνουν το κείμενο προέρχονται από την ομάδα f/b Wassily Kandinsky
Αναλυτικότερα εδώ: https://www.facebook.com/groups/wassily.kandinsky
1. https://akma.gr/aia/epistimoniki-omada/mina-polemi-todoulou/
2. www.epimorfosi.edu.gr 3. www.epimorfosi.edu.gr
