“[…]Το φως και τη ιστορία στην Ελλάδα είναι ένα και το ίδιο πράγµα. Με την έννοια ότι σε έσχατη ανάλυση το ένα αναπαράγει το άλλο, το ένα ερµηνεύει και δικαιώνει το άλλο, ακόµη και το κενό που είναι µαύρο, αφού άλλο σκιόφως η χώρα αυτή, µε την ισοτιµία των ηθικών και φυσικών αξιών που προσφέρει , δε συµβαίνει να γνωρίζει…”
Οδυσσέας Ελύτης / “Ανοιχτά Χαρτιά”
Από την έκδοση: “Η Ελλάδα του Ελύτη, Ανθολόγηση-Επιµέλεια Ιουλίτα Ηλιοπούλου, εκδ.ΙΚΑΡΟΣ σελ.26
O ιστορικός χρόνος είναι προσδιορισµένος µε σηµαντικά ιστορικά γεγονότα που διαγράφουν την εθνική ιστορία και διασταυρώνονται µε την παγκόσµια. Για την κατανόηση της έννοιας του ιστορικού χρόνου στη διδακτική µεθοδολογία του προγράµµατος σπουδών της Ιστορίας, σε όλες τις βαθµίδες στην τυπική εκπαίδευση, υπάρχει ο κοµβικός στόχος να αναπτυχθεί η κατανόηση των ιστορικών περιόδων και όχι απλά να συµβεί η αποµνηµόνευση από τους µαθητές. Ένα πολύ βοηθητικό µέσο είναι η ιστορική γραµµή που µπορεί να έχει διάφορα χαρακτηριστικά για την αποτελεσµατικότητα της σπουδής της.
Η οπτικοποίηση της ιστορικής γραµµής αποτελεί ένα πολύ βοηθητικό εργαλείο για την αισθητοποίηση του ιστορικού χρόνου, στην οποία ανατρέχουν εκπαιδευτικοί και µαθητές καθώς µελετούν τα ιστορικά ορόσηµα στο γνωστικό αντικείµενο της ιστορίας. Η χρήση της συντελεί στην συνειδητοποίηση της χρονικής διάρκειας και στην επίγνωση της σχέσης συνέχειας στον ιστορικό χρόνο, ο οποίος δεν κατακερµατίζεται συµβατικά και απόλυτα σε παρελθόν, παρόν και µέλλον. ∆ηλαδή η ιστορική πραγµατικότητα και οι ιστορικοί σταθµοί σε κάθε περίοδο, δεν συντελούνται ακαριαία, αλλά προοδευτικά µε αναγκαίους χρόνους µεταβάσεων.
Μέληµα της σπουδής του γνωστικού αντικειµένου της ιστορίας από εκπαιδευτικούς και µαθητές για την κατανόηση της αλληλουχίας των περιόδων, να µην υπάρχουν στεγανά για την κατανόηση των βαθύτερων αξιών που φώτισαν κάθε ιστορική εποχή Αυτό όµως επιτελείται αν εκτός της θεωρητικής γνώσης, υπάρχει σπουδή και βίωµα επιπλέον σε έναν “µουσειακό τόπο”. Ο συµβατικός χώρος ενός Μουσείου µετατρέπεται σε “µουσειακό τόπο” , σύµφωνα µε τη Νάσια Χουρµουζιάδη Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Μουσειολογίας στο Πανεπιστήµιο Αιγαίου, όταν βιώνεται από τον επισκέπτη, όχι µόνο µέσω των αισθήσεων του, αλλά όταν επιπλέον αποκωδικοποιείται µε την χρήση των προσωπικών και πολιτισµικών εργαλείων του και ο ίδιος του αποδίδει δικές του πρακτικές και νοήµατα…..
Οι πρωταγωνιστές των περιόδων της ιστορίας που σηµάδεψαν τον χρόνο µε γεγονότα και δράσεις, µπορεί να συνδιαλέγονται ουσιαστικά σε κάθε στιγµή της ζωής του ανθρώπου και κάθε ηλικία, µπορεί να συγκινείται µε απροσδόκητους δηµοκρατικούς διαλόγους στο παρόν µε την αιχµή του ιστορικού αναστοχασµού του σήµερα µε φορά προς το µέλλον …
Το Μουσείο Σχολικής Ζωής στην επανεκκίνηση του στο νέο µουσειολογικό του αφήγηµα, στη ενότητα “ΑΣΠΡΟΜΑΥΡΑ ΤΑΞΙ∆ΙΑ”επιχειρεί, πάντα ∆ΙΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ σε παιδαγωγικό πλαίσιο αναφοράς και συστρατεύοντας τις βασικές αρχές µιας µουσειακής αναπαράστασης, έναν “άχρονο ιστορικό χρόνο”, όπου το κοινό θα επιλέξει να συνδεθεί και να ερµηνεύσει µια ιδιότυπη συνάντηση ιστορικών µορφών και τεκµηρίων µέσω της λογοτεχνίας
Η επιλογή της αναπαράστασης των µορφών στα µολυβένια πορτραίτα θέτει σε διάλογο προς πολλές κατευθύνσεις και µε πολλές οπτικές, τη διαχρονική σχέση παιδαγωγού και παιδαγωγούµενου σε έναν διαφορετικό ιστορικό χωροχρόνο.εντός του µουσειακού τόπου, όπου πρωταγωνιστεί το λευκό και το µαύρο, το φως και το σκοτάδι, τα ξύλινα θρανία και απλά αντικείµενα της καθηµερινής σχολικής πράξης, “[…]Ρυθµίζουν τον χρόνο, αλλά δεν αντιδικούν µε τα ιστορικά προηγούµενα µονάχα ενεργοποιούν το δέος και τη δυνατότητα της πνευµατικής καταγραφής της αξιακής παρακαταθήκης .
Επανασυστήνονται και µετουσιώνονται σε διαχρονικά εικαστικά σηµεία. […] Οι εκτυπώσεις των πορτραίτων από µολύβι σπουδαίων µορφών της παιδείας και του πολιτισµού σε αέρινα υφάσµατα υποµνηµατίζουν στον χώρο δραµατικά την αίσθηση της απουσίας µε την έκδηλη όµως άυλη παρουσία, κρίσιµη για τo παρόν του “µουσειακού τόπου” που βιώνεται …
Τα “µολυβένια πορτραίτα”, εικαστικές αναπαραστάσεις του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη, της µικρής Μελίνας (Μερκούρη), της Έλλης Αλεξίου και του Αλέξανδρου ∆ελµούζου που δηµιούργησε η ζωγράφος Κατερίνα Γεωργαντά τυπώθηκαν σε λευκό αέρινο πανί “ως αεί παρόντες”H επιµελητική πρόταση προσκαλεί το κοινό να ενεργοποιήσει το δικό του διάλογο µε καθένα ξεχωριστά ή µε όλους µαζί και να συνεισφέρει συµµετοχικά στην ανάγνωση και νοηµατοδότηση του εκθεσιακού αφηγήµατος, χωρίς τα στεγανά του συµβατικού χρόνου…
Η Επιλογή της Χάρτας του Ρήγα Βελεστινλή µε τα κρυµµένα µηνύµατα και σύµβολα της στον ένα κύριο µαύρο τοίχο, σπάνιο ανάτυπο του Ιδρύµατος Μείζονος Ελληνισµού
συνοµιλεί µε δύο µοναδικά για τα χαρακτηριστικά τους ιστορικά τεκµήρια µε τον απέναντι µαύρο τοίχο-καµβά που ξεχειλίζει από φωτεινά πρόσωπα µαθητών από διαφορετικές χρονικές περιόδους. Το ένα είναι, το οπτικό ντοκουµέντο “ Το Κρυφό σχολειό” δίπτυχο επιχρωµατισµένων φωτογραφιών από το 1/θέσιο ∆ηµοτικό Σχολείο Λίµνης Κυδωνίας µε χρονολογία 25 Μαρτίου 1946 και τον υποµνηµατισµό “Γερµανός και Κρητικοπούλα ( διασκευή του θεατρικού έργου συµβατή µε τον ιστορικό χρόνο 1946 και για αυτό αντί για “Τούρκος και Ελληνοπούλα” που είναι οι κλασικά πρωταγωνιστές της σχολικής γιορτής οι ρόλοι αλλάζουν σε Γερµανός και Κρητικοπούλα)
Και αντίστοιχα στην ίδια προστατευµένη µε πλέξι γκλας παρουσίαση η έκδοση του ∆ηµοδιδασκάλου Φίλιππου Κολοβού από τη ∆ιδασκαλική Οµοσπονδία Ελλάδος το 1952 µε τίτλο “ΤΟ ΚΡΥΦΟ ΣΧΟΛΕΙΟ. Πατριωτική Γιορτή για την 25η Μαρτίου 1952” µε την επισήµανση στο εξώφυλλο “Το προϊόν των εισιτηρίων της γιορτής θα διατεθή υπέρ των γκρεµισµένων διδακτηρίων της πατρίδος µας” και τη ρήση του Πλάτωνα “Της παιδεύσεως της ψυχής ούτε ανθρώποις ούτε Θεοίς, τη αληθεία τιµιώτερον ούτε έστιν, ούτε ποτ’ έσται”
Στους πλαϊνούς τοίχους µοναδικά ασπρόµαυρα στιγµιότυπα από σπάνιες φωτογραφίες της ιστορίας της εκπαίδευσης .Φωτογραφίες που φέρουν τον χρόνο ως µάρτυρα των αξιών των αντιλήψεων των συµπεριφορών της σχολικής κοινότητας και τεκµηριώνουν την ιστορική συνέχεια.
Η σιωπή στον µουσειακό τόπο είναι απόλυτα σεβαστή, αλλά και η κριτική σκέψη του κοινού που θα επαναφέρει στο παρόν προβληµατισµούς ,κοινωνικούς λόγους, πολλαπλές ερµηνείες και αναγνώσεις, χωρίς εθνικιστικές εξάρσεις, αλλά µε σεβασµό στον άλλο, στον διαφορετικό µε την προσωπική ψιθυριστή αυθεντική συνοµιλία µε την εθνική πολιτιστική κληρονοµιά και την παγκόσµια µε όχηµα την ελληνική και παγκόσµια λογοτεχνία. Ποιος δεν θα θελήσει να συνεισφέρει ατοµικά σε αυτή την µουσειακή αναπαράσταση ιστορικής συνέχειας ? Όλες οι µορφές τέχνης στον µαύρο και λευκό µουσειακό τόπο του Μουσείου Σχολικής Ζωής ∆ήµου Χανίων συνδιαλέγονται ελεύθερα σε µια ατµόσφαιρα που παίζει µε το φως και το σκοτάδι και µε την ποιητική µιας αισθητικής παιδαγωγικής πρόθεσης που επιδιώκει να ενεργοποιήσει την πολιτισµική µνήµη ως σχέση συνέχειας στον ιστορικό χρόνο. Με την ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη να κρατά πρώτος τη σκυτάλη και να την παραδίδει ελεύθερα σε άλλον λογοτέχνη , σε άλλον δηµιουργό…:
Από την ίδια έκδοση του αποσπάσµατος της εισαγωγής ο σπουδαίος ποιητής εκµυστηρεύεται:
[…] Η Ελλάδα έχω καταλήξει από καιρό ς’ αυτό το συµπέρασµα είναι µια συγκεκριµένη αίσθηση-θα άξιζε να βρεθεί γι’ αυτήν ένα γραµµικό σύµβολο που η ανάλυση της, η εύρεση των αντιστοιχιών της σε όλους τους τοµείς, αναπαράγει αυτόµατα και σε κάθε στιγµή την ιστορία της , τη φύση, τη φυσιογνωµία της …” Πρώτα η Ποίηση , “Με ανοιχτά χαρτιά”)
*Η Μαρία Α. ∆ρακάκη είναι Επιµελήτρια του Μουσείου Σχολικής Ζωής ∆ήµου Χανίων, Παιδαγωγός, Εκπαιδεύτρια ενηλίκων
Αναλυτικότερα για την ταυτότητα της νέας έκθεσης του Μουσείου Σχολικής Ζωής στον επίσηµο ιστότοπο του και στην δίγλωσση έκδοση της Περιφερειακής Ενότητας Χανίων που είναι σε εξέλιξη.
1 Η µουσειοσκευή του Ιδρύµατος Ερευνών και Μελετών ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ µε τον τίτλο “Μετά φιλικωτάτων αισθηµάτων….Ελευθέριος Βενιζέλος ” εµπεριέχει ως εργαλείο κλειδί για τη σπουδή της προσωπικότητας του Ελευθερίου Βενιζέλου µια πολύ πρωτότυπη και διαδραστική ιστορική γραµµή βλ. https://www.venizelos-foundation.gr/el/mouseioskeui/ ( συγγραφική οµάδα Ανδρεάδου Χ. ∆ρακάκη Μ. Μαρκουλάκη Ρ. Μανωλάκης Κ)
2 Νάσια Χουρµουζιάδη https://humanremainsmuseums.gr/speakers_archive/nassia-chourmouziadi/
3 Βλ ερµηνευτικά µονοπάτια στον ιστότοπο του Μουσείου Σχολικής Ζωής https://school-life.gr/category/ermhneytika-monopatia/
4 Βλ σχετικό άρθρο της γράφουσας η οποία επιµελείται την έκθεση και έχει την ευθύνη του µουσειολογικής και µουσειογραφικής µελέτης της έκθεσης στο link
https://www.haniotika-nea.gr/os-molyvenia-portraita/
5 “Η Ελλάδα του Ελύτη, Ανθολόγηση-Επιµέλεια Ιουλίτα Ηλιοπούλου, εκδ.ΙΚΑΡΟΣ σελ.19
