“∆εν υπάρχει ορατό πράγµατι σε όλο τον κόσµο πιο άξιο σαν σύµβολο του Θεού από τον ήλιο που φωτίζει µε ορατή ζωή”1
∆ΑΝΤΗΣ
H υποδοχή του νέου χρόνου και η αποχώρηση του παλιού σηµατοδοτούνται οικουµενικά µε τα καθιερωµένα πλέον πυροτεχνήµατα που στρέφουν το βλέµµα στην εξέδρα του ουρανού σε θεαµατικές χορογραφίες του φωτός Στο ίδρυµα Σταύρος Νιάρχος πλήθος κόσµου µε αυτόν τον τρόπο καλωσόρισε το 2024 µε θεαµατικές συνθέσεις πυροτεχνηµάτων να διαδέχονται η µία την άλλη µπροστά στο κεντρικό κανάλι. Για όσους επέλεξαν όµως να παραµείνουν στον φιλόξενο χώρο η καλοκαιρινή σχεδόν νύχτα µε το ασηµένιο φεγγάρι έκρυβε µια πρωτόγνωρη εµπειρία αλληλεπίδρασης µε ένα πρωτότυπο έργο τέχνης
Στο γνωστό «ΞΕΦΩΤΟ» του Ιδρύµατος Σταύρος Νιάρχος2 το νυχτερινό τοπίο αποκτά µια άλλη ταυτότητα καθώς «πάλλεται µε µε ενέργεια και κίνηση µέσα από τις µεγάλης κλίµακας εγκαταστάσεις τεσσάρων καταξιωµένων ξένων δηµιουργών και µία ελληνική πρόταση, η οποία επιλέχθηκε κατόπιν ανοιχτής πρόσκλησης στο πλαίσιο της ευρύτερης θεµατικής των φωτιστικών εγκαταστάσεων για φέτος µε θέµα Gatherings: συναντήσεις ανθρώπων. Το Κέντρο Πολιτισµού Ίδρυµα Σταύρος Νιάρχος αποτελεί σηµείο συνάντησης ανθρώπων, ιδεών, πολιτισµών. Άνθρωποι κάθε ηλικίας, κάθε φυλής, µακριά από διακρίσεις, συγκεντρώνονται σε όλους του χώρους του, ελεύθερα, χωρίς περιορισµούς, για κάθε περίσταση της ζωής, σε µικρές ή µεγαλύτερες οµάδες και µε αφορµή τις εκδηλώσεις που προσφέρονται στο ΚΠΙΣΝ καθόλη τη διάρκεια της χρονιάς. Τα Χριστούγεννα το Κέντρο Πολιτισµού φοράει τα γιορτινά του, κάθε γωνιά του είναι φωτεινή για να υποδεχθεί αυτές τις συναντήσεις, τις συναθροίσεις, τις συγκεντρώσεις. Το κοινό, σε µικρά ή µεγάλα σύνολα, µε µια µεγάλη εορταστική αφορµή: Gatherings.
Φέτος, ο Χριστουγεννιάτικος Κόσµος του ΚΠΙΣΝ παρουσίασε τα εντυπωσιακά έργα για δηµόσιο χώρο των Vendel & de Wolf, Tom & Lien Dekyvere και VOUW (Justus Bruns and Mingus Vogel), όλα από τον οργανισµό Light Art Collection (Ολλανδία), του Jonas Vorwerk από το WIREFRAME Public Art agency (Καναδάς), καθώς και των Ελλήνων Luminousdreams προσκαλώντας το κοινό στη µαγευτική εµπειρία που σηµατοδότησαν οι συγκεκριµένες φωτιστικές εγκαταστάσεις. 3
Το έργο των Vendel & de Wolf από την Oλλανδία µε τον τίτλο SIGN1 κέρδισε δικαιωµατικά το µεγάλο ενδιαφέρον των περιπατητών οι οποίοι επέλεξαν να µείνουν όχι απλά όρθιοι για µια φωτογραφία και στιγµιαία παρατήρηση αλλά κάθισαν γύρω του µε το φως και την ψευδαίσθηση της φωτιάς να τους χαρίζει µια ανεπανάληπτη ενσώµατη διαδραστική εµπειρία ζωής µε συστατικά το φως και την ευφορία της ψυχής που φέρνει το «ΜΑΖΙ» σε ένα γαλήνιο απόκοσµο φυσικό περιβάλλον.
Καλάµια µπαµπού επενδυµένα µε ταινία αλουµινίου, υψώνονται στον ουρανό, σαν να τα φυσά ο αέρας, και µετασχηµατίζονται σε µία συστάδα από πύρινες γλώσσες που εκπέµπουν φως και σηµατοδοτούν την φωτιά. Το φως, όπως αναβοσβήνει ρυθµικά, µοιάζει να πηγάζει από την γη και να ανεβαίνει προς τα πάνω, διαχέοντας µία λάµψη στην νυχτερινή ατµόσφαιρα. Οι ράβδοι, ποµποί φωτός και δέκτες ταυτόχρονα, στέλνουν τις φωτεινές τους φλόγες προς τον ουρανό, εκφράζοντας τη διττή σηµασία της φωτιάς, τόσο ως δύναµη καταστροφής όσο και αναγέννησης.
Με τη φωτιά ο άνθρωπος δηµιουργεί- κάνει την άµµο γυαλί και το αλεύρι ψωµί.- αλλά και καταστρέφει. Η εγκατάσταση επιδιώκει να αναπαράξει το δέος που προκαλεί αυτό το θαυµαστό στοιχείο της φύσης και να ενεργοποιήσει την σηµασία της φωτιάς ως αρχέτυπο, ως δύναµη που ζεσταίνει αλλά και που εξαφανίζει, ως φως αλλά και ως σκοτάδι. Η φωτιά αφυπνίζει τις αισθήσεις και δηµιουργεί µία µετέωρη ψυχολογική συνθήκη, κατά την οποία ο θεατής καλείται να επιλέξει ανάµεσα στην καταστροφή και το νέο ξεκίνηµα. Το “Sign” σηµατοδοτεί αυτό το σηµείο εκκίνησης προς τους δύο διαφορετικούς δρόµους.
H ζωοδότρα µήτρα εκτοξεύει µε αρµονικές διασταυρώσεις πύρινες γλώσσες προς τα ουράνια αγκαλιάζει παρηγορεί και κάνει από την ατοµική µοίρα να ξαναγεννηθεί η συλλογικότητα ∆ηµιουργεί µορφές που κινούνται στο σκοτάδι µε την πίστη στην αδιαπραγµάτευτη αλήθεια της ζωής. Ο φυσικός χώρος εξαϋλώνεται µε το φως του φεγγαριού που και αυτό υποχωρεί για να τονιστεί εντονότερα το βαθύτερο ψυχικό τοπίο, η εσωτερικευµένη ψυχική ενέργεια των µορφών, η καθολικότητα της εµπειρίας. Αστράφτει το εσωτερικό φως του ανθρώπινου βλέµµατος, καθώς καρφώνεται στο αέναο παιχνίδισµα των φωτεινών γραµµών.
Η κατάκτηση της φωτιάς όπως αποδίδεται στη µοναδική αυτή εικαστική εγκατάσταση αποδίδει εύστοχα την ταχύτητα του φωτός που δεν προλαβαίνει το µάτι να αδρανοποιήσει . Το µοναδικό νυχτερινό τοπίο υποβάλλει τους αποδέκτες του σε ενεργοποίηση συνειρµών που συνδέονται µε το αρχέτυπο της Θεάς ΕΣΤΙΑΣ. Η Εστία ως η φωτιά στο κέντρο του σπιτιού, ως αρχέτυπο µε τον σύµβολο της τον κύκλο έδινε µια πνευµατική αίσθηση ζεστασιάς που ευλογούσε και ένωνε τους ανθρώπους. Οι αξίες της ταυτίζονταν µε την αυτοσυγκέντρωση, τη συναισθηµατική ισορροπία, την ύπαρξη ενός εσωτερικού ιερού που χάριζε γαλήνη πληρότητα και έτρεφε την ψυχή βοηθώντας τα πρόσωπα να εστιάσουν στα µικρά και καθηµερινά και να νιώθουν ευπρόσδεκτοι.1
Το έργο τέχνης των δυο Ολλανδών δηµιουργών είναι φανερά εµπνευσµένο από τη σπουδή τους στα αρχετυπικά στοιχεία που συνδέονται µε το πυρ. To πυρ και το νερό πρωταρχικά κοσµικά στοιχεία, οι δυο µεγάλες αρχές του σύµπαντος που βρίσκονται σε σύγκρουση, διεκδικούν διαχρονικά την ζωτική αφετηρία έµπνευσης στον κόσµο ως στοιχεία εξαγνισµού, µεταµόρφωσης, ανανέωσης της ζωής και της ενέργειας. Ο ιερός σπινθήρας στα θυµιάµατα, στο ταπεινό πήλινο αγγείο, στις λαµπάδες στα τάµατα… Το φως της φωτιάς τα διαπερνά όλα για να τα καταστρέψει, αλλά και στο πλαίσιο µιας σκληρής διεργασίας µε τον εαυτό ως ηλεκτροσόκ που οδηγεί στην απελευθέρωση από το τραύµα,, την εµµονή, την εξάρτηση… Φωτιά ως ζωτική δύναµη που ρυθµίζεται από την µια ιερή τελετουργία που φωτίζει το εσωτερικό, δίνει λάµψη για νέους βηµατισµούς,καίει αναστολές, φοβίες και µε τη δύναµη της αποφασιστικότητας πυροδοτεί απόπειρες νέων ενεργειών.
Η φωτιά χρειάζεται ένα σηµείο στήριξης και όλες οι κινήσεις της είναι κατακόρυφες. Σπίθες υπονοούν τον καταιγισµό ιδεών και ο ατέρµονος χορών των φωτεινών ροών προς τα πάνω την πρόθεση και προοπτική ανόδου σε µεγαλύτερα ύψη αν η ανθρώπινη πνευµατικότητα καλλιεργείται και αναζωπυρώνεται από τη συλλογική στάση, από τις συναντήσεις που στοχεύουν στο µοίρασµα.
Η φωτιστική εγκατάσταση Signal των Vendel & de Wolf κατάφερε το ουτοπικό να φαντάζει αυτονόητο . Αν οι καλλιτέχνες από µια γωνία παρακολουθούσαν τις αντιδράσεις των περιπατητών επισκεπτών θα ένιωθαν ευτυχία για τη συνεχή ενθουσιώδη και δηµιουργική διάδραση των ανυποψίαστων περιπατητών επισκεπτών που επέλεξαν ελεύθερα να καθίσουν χωρίς καµία προτροπή γύρω από τη φωτιά, χωρίς αναστολές εκείνη τη νύχτα και να συζητήσουν χωρίς τον φόβο να καούν!!!
∆ιευρυµένη αισθητική εµπειρία που εντάθηκε στο “ ΞΕΦΩΤΟ” του ΚΠΙΣΝ από την πλησµονή της νέας χρονιάς, την χορογραφία των φωτεινών ροών και την απόκοσµη παρουσία των ελαιόδεντρων που φάνταζαν εξαϋλωµένα µε το ασηµένια λάµψη του φεγγαριού να υποκλίνεται ταπεινά στη µεγαλόπρεπη συσπείρωση της φωτιάς. ∆ιττό µήνυµα αφύπνισης για οικολογική δράση, ενεργοποίηση, σήµα εκκίνησης ,σινιάλο αλλαγής ,δύναµη διαµόρφωσης!!!!!
Οι φωτογραφίες είναι ερασιτεχνικές λήψεις της γράφουσας
*Η Μαρία Α. ∆ρακάκη είναι Επιµελήτρια του Μουσείου Σχολικής Ζωής ∆ήµου Χανίων µε ειδίκευση στην Πολιτιστική ∆ιαχείριση και Πολιτισµική Επικοινωνία, Παιδαγωγός, Εκπαιδεύτρια Ενηλίκων
Αναλυτικότερα στις διευθύνσεις και στους υπερσυνδέσµους των υποσηµειώσεων:
Κέντρο Πολιτισµού Ι∆ΡΥΜΑ ΣΤΑΥΡΟΣ ΝΙΑΡΧΟΣ
https://www.snfcc.org/kpisn/gnoriste-to-kpisn
ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ
1 https://www.omorfizoi.gr/fotia-stoicheio-exagnismoy-choroy-anthropoy
2 https://www.snfcc.org/ekdiloseis/festival-fotistikon-egkatastaseon-sto-parko-stayros-niarhos/14916
3 ό.παραπάνω Ανακαλύψτε το Φεστιβάλ Φωτιστικών Εγκαταστάσεων µέσα από τη γιορτινή ξενάγηση Christmas Gatherings Tour!
4 O Paul Vendel (1964) και η Sandra de Wolf (1966) συνδηµιουργούν από τα φοιτητικά τους χρόνια στην Ακαδηµία Gerrit Rietveld στο Άµστερνταµ. Το έργο τους αποτελείται κυρίως από εγκαταστάσεις σε ηµιυπαίθριους ή ανοιχτούς δηµόσιους χώρους και είναι συνήθως σχεδιασµένες ειδικά για αυτούς. Οι καλλιτέχνες προτιµούν αναγνωρίσιµα και υπάρχοντα υλικά ή αντικείµενα και θέλουν η δουλειά τους να απευθύνεται και στο ευρύτερο κοινό
5 Για τις ποιότητες του αρχέτυπου της Εστίας διαβάστε εδώ: https://artherapy.center/
