«Όταν λέμε θάνατο δεν εννοούμε μόνο το φυσικό, αλλά και όλες τις μορφές κοινωνικού θανάτου. Η καταπίεση, η σκλαβιά, οι επιθυμίες που δεν εκπληρώνονται, όλα αυτά είναι μια καθημερινή εκτέλεση, ένας θάνατος. Κι όσο θα υπάρχει ο θάνατος, θα υπάρχει και η αντίσταση στο θάνατο…»
Γιάννης Ρίτσος
Η αντίσταση σε κάθε μορφή θανάτου εξωτερικεύεται και με ήπιους τρόπους δύναμης ,όχι μόνο με βία.. Στη βιωμένη ιστορία , παγκόσμια, εθνική, τοπική, διαφόρων τύπων σπαράγματα, μεταγγίζουν στις επόμενες γενιές συγκλονιστικά μηνύματα ψυχικού σθένους προσώπων που σημάδεψαν ιστορικά γεγονότα Τα μνημεία κάθε περιοχής συγκροτούν τους θεματοφύλακες των τεκμηρίων αυτών αρκεί να μην μένουν νεκρά και απολιθωμένα στις συνειδήσεις των ανθρώπων.
Για να μη συμβαίνει αυτό είναι απαραίτητο να ενσωματώνονται ως πολιτισμικό κεφάλαιο στη σύγχρονη ζωή και να είναι προστατευμένα, αλλά και προσβάσιμα ταυτόχρονα. Η έννοια της προσβασιμότητας είναι διττή. Δεν επικεντρώνεται μόνο στην ασφαλή τους περιήγηση από τους επισκέπτες, αλλά κυρίως στη διαμεσολάβηση της ιστορικής τους ταυτότητας σε όλους τους αποδέκτες ανεξαίρετα και ισότιμα με πρακτικές ερμηνείας και εμψύχωσης.
Ένας από τους σημαντικότερους στόχους όσον αφορά τη διαφύλαξη της πολιτιστικής κληρονομιάς, ως σημαντικού στοιχείου συλλογικής ταυτότητας και ιστορικής μνήμης, είναι η ευαισθητοποίηση των νέων . Εκπαιδευτικοί και μαθητές με υπευθυνότητα και μεράκι πάντα, προστατεύουν συχνά και επικοινωνούν ιστορικά μνημεία μέσα από ανεξάντλητους δημιουργικούς τρόπους. Ωστόσο αυτό δεν αρκεί αν δεν συνδυάζεται με μια στοχευόμενη κεντρική και περιφερειακή πολιτική για τον πολιτισμό.
Το Φρούριο Ιτζεδίν είναι ένα μνημείο στο Καλάμι Χανίων που στέκεται σιωπηλό στη στρατηγική του θέση και όχι προσβάσιμο, εκτός μιας μέρας του χρόνου, αν και κουβαλά μια σπουδαία ιστορία ως οχυρό, αλλά και έναν δραματικό ρόλο ως χώρος φυλάκισης πολιτικών κρατουμένων. Τόπος βασανιστηρίων τότε, τόπος περισυλλογής και μνήμης σήμερα, οι βαριές πόρτες, τα απαραβίαστα κάγκελα, τα στενά και σκοτεινά κελιά απεικονίζουν τα όσα υπέστησαν εκατοντάδες ανθρώπινες ψυχές στον χώρο του. Χρονολογίες, πρόσωπα και γεγονότα, χαραγμένα στις πέτρες αυτού του ιστορικού οχυρού μαρτυρούν την ύπαρξη ανθρώπων που πίσω από τη σιδερένια του πόρτα προσπαθούσαν να παραμείνουν ζωντανοί «μ’ένα καρφί…»
Συγκλονίζει η γραφή της εκπαιδευτικού Πληροφορικής κ. Ειρήνης Καλαϊτζάκη που υπηρετεί στο Λαμπράκειο Γυμνάσιο Βάμου καθώς αναφέρεται στο πιο τραγικό κομμάτι της ζωής του μνημείου, στην περίοδο που είχε τη λειτουργία φυλάκισης πολιτικών και ποινικών κρατουμένων:
«….Μ’ ένα καρφί θαρρείς και ξεκλήριζαν όλη την απονιά του κόσμου. Έσκαβαν την πέτρα πιθαμή προς πιθαμή και προσπαθούσαν να ξεχρεώσουν τα γραμμάτια της ζωή τους. Δεν ήταν λίγες οι φορές που η πέτρα αδυνατούσε να σηκώσει το βάρος της παρηγοριάς και ο χρόνος σαν επίδοξος κλέφτης, αγωνιζόταν να ξεθωριάσει τη μνήμη. Κάθε γράμμα και μια επίκληση στο Θείο, κάθε χρονολογία και μια υπόσχεση. Κι όλα μαζί η πεθυμιά για τη μάνα, την κόρη, την κυρά. Καθώς ο χρόνος όρθωνε ανάστημα και έβγαζε περιπαικτικά τη γλώσσα, άφηναν με ανυπέρβλητη επιδεξιότητα το χνάρι τους πάνω στην αφιλόξενη πέτρα. Σαν κάποιος να τους αμφισβητούσε την ίδια τους την ύπαρξη. Κι όταν το τέλος πλησίαζε, ο τοίχος γινόταν εξομολογητάρι και τα γράμματα νότες μιας ψαλμουδιάς απόκοσμης. Μέχρι και σήμερα που το μνημείο παραμένει κλειστό, έχει διασωθεί μεγάλος αριθμός χαραγμάτων τόσο στους τοίχους της εσωτερικής αυλής και των κελιών της απομόνωσης όσο και στις πλάκες της ταράτσας του κτηρίου. Συγκλονίζουν τα “αποτυπώματα” των μελλοθανάτων στα λευκά κελιά της τελευταίας νύχτας πριν την εκτέλεση. Μια αγωνιώδης προσπάθεια ν’ αφήσουν το δικό τους μήνυμα ζωής, λίγες ώρες πριν μια σφαίρα τούς την αφαιρέσει, στον χώρο του σημερινού νεκροταφείου του Καλαμίου. Και όταν πια ήταν νεκροί, οι συγκρατούμενοι επέστρεφαν στο χάραγμα δηλώνοντας με τον τρόπο τους τον σκληρό θάνατο….»
Οι μαθητές που μόλις αποφοίτησαν από το Λαμπράκειο Γυμνάσιο Βάμου Μανώλης Τσιτσιρίδης, Μανώλης Φραγκιαδάκης και Κατερίνα Χαιρετάκη με συντονίστρια και εμψυχώτρια την κ. Ειρήνη Καλαϊτζάκη και με τη συνεχή υποστήριξη της Διευθύντριας του σχολείου κ Γκαγκαδέλη Αικατερίνης, με αφορμή τον Διαγωνισμό Μαθητικής Δημιουργίας για τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση «Η ιστορία σου, είναι ιστορία της πόλης σου» που συνδιοργανώθηκε την τρέχουσα σχολική χρονιά από το ΕΚΟΜΕ Α.Ε, την Εκπαιδευτική Ραδιοτηλεόραση του ΥΠ.Π.Ε.Θ, το Γενικό Συμβούλιο Βιβλιοθηκών και το Τμήμα Αρχειονομίας, Βιβλιοθηκονομίας και Μουσειολογίας του Ιονίου Πανεπιστημίου, μελέτησαν συστηματικά ως ιστορικοί ερευνητές την ιστορία του μνημείου, φωτογράφησαν σπάνια τεκμήρια στην επίσκεψη τους στον χώρο πολιτισμικής αναφοράς και δημιούργησαν ένα μοναδικό ντοκιμαντέρ. Η οπτικοακουστική τους δημιουργία μπορεί τελικά να μην βραβεύτηκε, αλλά αποτελεί μια σπουδαία παρακαταθήκη ψηφιακής προβολής και μια άκρως ενδιαφέρουσα πολύτιμη δευτερογενή ιστορική πηγή.
Αξίζει να σημειωθεί ότι οι μαθητές συνεχίζοντας τη σχολική τους διαδρομή στο Λύκειο είναι έτοιμοι να μεταλαμπαδεύσουν τη δυναμική του μνημείου στην ευρύτερη κοινότητα, και καταθέτουν ιδέες για την περεταίρω διερεύνηση των ιστορικών του τεκμηρίων που κινδυνεύουν να αλλοιωθούν από τη φθορά του χρόνου και την έλλειψη συντήρησης. Οι μαθητές αποφασισμένοι δηλώνουν ότι είναι έτοιμοι κάθε στιγμή να επικοινωνήσουν με όποια αρχή ή φορέα θελήσει να υποστηρίξει το έργο της ερμηνείας του μνημείου στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο.
«Το κάστρο, μaς θυμίζει το οχυρό αυτό σημείο που δε θα θέλαμε ποτέ να παραδώσουμε, το στερνό καταφύγιο της συνείδησης, της αξιοπρέπειας και της αντρείας…» έλεγε ο μεγάλος Νίκος Καζαντζάκης και με τούτα τα λόγια ξεκινάμε ένα σύντομο ταξίδι με τη μηχανή του χρόνου και με όχημα τις λέξεις που χαράχτηκαν σε πέτρες, σ’ ένα από τα τρία φρουριακά συγκροτήματα του κόλπου της Σούδας, εκείνο του Ιτζεδίν στο ύψωμα του χωριού Καλάμι. Λόγω της γεωφυσικής του θέσης, το μεγαλύτερο φυσικό λιμάνι της Μεσογείου, εκείνο της Σούδας, αποτέλεσε και αποτελεί σημείο στρατηγικής σημασίας. Ζωντανοί μάρτυρες της μακραίωνης ιστορίας του, τα απομεινάρια παλαιότερων χρόνων. Λειτούργησε σαν πόλος έλξης για πολλούς λαούς, από την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα. Σε διαφορετικές ιστορικές περιόδους, έστησαν ένα σύμπλεγμα τριών, στη σειρά, φρουρίων (Ιτζεδίν, Κουλές Απτέρας, οχύρωση νησίδας Σούδας), που αποτελεί ένα σπάνιο, για τα παγκόσμια χρονικά, γεγονός….»
«Ήταν πραγματικά μια μεγάλη πρόκληση, κυρίως για τους μαθητές, να ξεφυλλίσουν τις σελίδες της ιστορίας του και με τους δύο ρόλους του και να φέρουν στο φως άγνωστες πτυχές της για τους περισσότερους. Καθώς το θέμα της ταινίας θα έπρεπε να ήταν πρωτότυπο αποφασίστηκε από κοινού να παρουσιαστούν τα σκαλίσματα και τα γραφήματα των φυλακισμένων…» επισημαίνει η κ. Καλαϊτζάκη.
Οι μαθητές Μανώλης Τσιτσιρίδης, Μανώλης Φραγκιαδάκης και Κατερίνα Χαιρετάκη μιλούν για την εμπειρία της επίσκεψης τους στον χώρο φανερά συγκινημένοι :
«Επισκεφτήκαμε το Φρούριο την ημέρα του Αγίου Ελευθερίου, μοναδική μέρα που είναι ανοιχτό για το κοινό . Η κ. Καλαϊτζάκη ήταν μαζί μας και μας καθοδηγούσε αφήνοντας μας όμως να κάνουμε και τις δικές μας ανακαλύψεις. Έτσι μαθαίναμε χωρίς να καταλαβαίνουμε. Γινόμασταν όλο και πιο καλή ομάδα. Ο τρόπος έκφρασης ποινικών και πολιτικών κρατουμένων πάνω στην πέτρα και ο πόθος τους να αφήσουν το στίγμα τους σ’ έναν τόπο όπου οι άνεμοι τον μαστιγώνουν ολοχρονίς και ο καυτός λίβας της άνοιξης έκανε ακόμα πιο βασανιστική την ύπαρξή τους, μας προκάλεσε δυνατά ρίγη συγκίνησης. Κάθε σκάλισμα κι ένα ταξίδι, στο παρελθόν του πόνου και της νέμεσης. Ένα μήνυμα που πέταξε στο μέλλον σαν χνάρι ζωής, ταράσσοντας την ηρεμία της ηθικής και της τάξης – της δήθεν ή της ουσιαστικής – όλων εκείνων που βρίσκονταν έξω από τα τείχη. Κι εμείς μαθητές του παρόντος και του μέλλοντος αποτυπώνουμε και μνημονεύουμε. Κόντρα στην αιώνια πάλη της θύμησης και της λησμονιάς…»
Αναλυτικότερα στις διευθύνσεις :
http://gymvamouchan.blogspot.com/
http://www.edutv.gr/
http://flix.gr/news/ekome-istoria-tis-polis.html
http://gymvamouchan.blogspot.com/p/blog-page.html
https://drive.google.com/file/d/171979H9KOxRnEi0_T0IbqLyAWtibwllZ/view?fbclid=IwAR1fgrBSCnA_yvqUiyPEgjACfAxqTPNUfXUQOGflaeUOdUotkL-LI-AjUIU
