«Ο σιωπηλός βαθύς βυθός και επάνω η αψεγάδιαστη επιφάνεια…»
Ανδρέας Εμπειρίκος
Το θέμα της συμπερίληψης στην εκπαίδευση, στον πολιτισμό, στην κοινότητα, είναι πολυσυζητημένο στη χώρα μας. Αλλά όχι με την οπτική της στάσης και της πρακτικής στις ανθρώπινες σχέσεις και στην καθημερινότητα, με την ευαισθητοποιημένη απόκριση σε κάθε κώδικα.
Κάθε μέσο μεταδίδει κώδικες μέσα από διαφορετικά κανάλια. Και σε κάθε κώδικα αποδίδουμε ένα νόημα «Ως είδος, οι άνθρωποι, μοιάζει να εμπνεόμαστε από την επιθυμία σημασιοδότησης (δηλαδή απόδοσης νοημάτων): πάνω απ’ όλα είμαστε σίγουρα Homo significans – σημασιοδότες». Η επικοινωνία πραγματώνεται δια μέσου ενός κοινού συστήματος συμβόλων και δεν ορίζεται αποτελεσματική επικοινωνία μονάχα η γλωσσική Η εικόνα,ο χώρος, η γλώσσα του σώματος, αλλά και κάθε μορφής τέχνη, μεταδίδουν πολλαπλούς κώδικες. Η επικοινωνία είναι κρίσιμη για να δημιουργηθεί η σχέση και το νόημα του κώδικα.
Η έννοια της συμπερίληψης είναι πρωτίστως κοινωνική και χαρακτηρίζεται από το σχεσιοδυναμικό επικοινωνιακό της αποτύπωμα. Συμπερίληψη λοιπόν συντελείται όταν υπάρχει στάση σεβασμού στη διαφορετικότητα που εκδηλώνεται με όλων των ειδών τους κώδικες, συμβατικούς και αντισυμβατικούς, φανερούς ή άδηλους. Η γνήσια στάση σεβασμού στη διαφορετικότητα δεν ζυγίζει τις δόσεις αμοιβαιότητας ή απόκρισης με τον ίδιο πανομοιότυπο κώδικα Χαρακτηρίζεται από την συμπληρωματικότητα με τους κώδικες που ο καθένας επιλέγει. Οι εκφράσεις του συμπεριληπτικού πλαισίου συν-κινούνται, δεν αντιδικούν. Η γνήσια συμπερίληψη απηχεί την τομή της αλληλοσήμανσης, της αλληλοπεριχώρησης, της αλληλοβοήθειας, σε μια δυάδα (αρχικά) που επιθυμεί να επικοινωνήσει.
Η εικαστική έκθεση «ΑΠΟΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗ» των ζωγράφων Αντώνη Αλιβρούβα και Μαρίας Κοκκίνη που εγκαινιάζεται στο Μεγάλο Αρσενάλι το Σάββατο 18 Φεβρουαρίου με την επιστημονική ευθύνη του Μουσείου Σχολικής Ζωής στο πλαίσιο διοργάνωσης του Δήμου Χανίων και της ΚΕΠΠΕΔΗΧ ΚΑΜ, σε συνδιοργάνωση με την Περιφέρεια Κρήτης και την ΠΕ Χανίων, θα σηματοδοτήσει την έναρξη της υλοποίησης της επικοινωνιακής παρέμβασης «ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΗ ΔΥΟ» του Μουσείου.
Το εγχείρημα «ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΗ ΔΥΟ» αποτελεί ενότητα βραχύχρονων εικαστικών εκθέσεων σε χώρους εκτός του Μουσείου, οι οποίες θα επιχειρήσουν να τεκμηριώσουν στην κοινότητα την αξία της συμπερίληψης, θέτοντας τη διαφορετικότητα σε διάλογο δια της τέχνης, προβάλλοντας την ως πολιτισμικό πλουραλισμό.
Η ιδέα προέρχεται από το project «Προϋποθεση 2» που υλοποιήθηκε το 2022 με την έκδοση του ημερολογίου του Μουσείου Σχολικής Ζωής «ΔΙΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ 2022» εμπνευσμένο από τα αριθμητικά σύμβολα του προηγούμενου έτους. Σκοπός να ενεργοποιήσει το δομικό συστατικό δημιουργίας της δυναμικής μιας ομάδας, τη δυάδα, με τη δημιουργική επικοινωνιακή σύνδεση τους, μέσω άλλων εκφραστικών μέσων, πέρα από τον γραπτό λόγο, με αρχικό «καμβά» το ημερολόγιο. Η απόκριση του κοινού ανέδειξε ενδοιασμούς στον εναλλακτικό διάλογο ΔΙΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ δύο προσώπων που είχαν την επιλογή μάλιστα χωρίς να παρεμβάλλονται «εμπόδια» να επιλέξουν ελεύθερα τη δυάδα τους. Αρκεί να μπορέσουν να αλληλοεπιδράσουν εικαστικά στις σελίδες του ημερολογίου και να δώσουν τα δικά τους μηνύματα από στιγμές της καθημερινότητας τους με πρωτότυπους επικοινωνιακούς κώδικες.
Η ενότητα των εικαστικών εκθέσεων στο εγχείρημα «ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΗ ΔΥΟ» θέτει ως πρωταρχικό μέλημα το βίωμα της συμπερίληψης από το κοινό, αλλά και από όλους τους συμμετέχοντες επιμελητές, δημιουργούς, εμπλεκόμενους. Επιπλέον θα επιδιώξει να εισάγει ένα νέο μοντέλο επιμελητικής πρακτικής που δίνει έμφαση όχι μόνο στην τεκμηρίωση των έργων, αλλά και στο δικαίωμα του κοινού για συγκινησιακή εμπλοκή, προσωπικές συσχετίσεις από τους συμμετέχοντες, πολλαπλές αναγνώσεις και ερμηνείες των αγαθών του πολιτισμού, στο πλαίσιο ΟΜΑΔΑΣ.
Σκοπός κομβικός επιπλέον, με αυτή την πρόταση επιμελητικής πρακτικής, η καθιέρωση της συμπερίληψης στον πολιτισμό στην πράξη, μέσα από την εκπαίδευση «δια της τέχνης». Απαραίτητη προϋπόθεση, δύο ατομικές εκθέσεις να συναντώνται στον ίδιο χώρο με ισότιμους όρους πολλαπλών αναγνώσεων και ερμηνείας από το κοινό. Επιπρόσθετα η συνάντηση των δύο καλλιτεχνών απαραίτητα συντελείται με ισότιμους όρους επικοινωνιακής αμοιβαιότητας, διάδρασης τεκμηρίωσης στο εκθεσιακό αφήγημα, από δύο επιμελητές που προέρχονται από διαφορετικά επιστημονικά πεδία ( ιστορία της τέχνης , πολιτισμική επικοινωνία παιδαγωγική του οπτικού πολιτισμού ))
Στην έκθεση «ΑΠΟΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗ» που θα εγκαινιαστεί στο Μεγάλο Αρσενάλι το Σάββατο 18 Φεβρουαρίου, ο ένας από τους δύο δημιουργούς είναι στο φάσμα του αυτισμού. «Τα άτομα με αυτισμό είναι συχνά εξαιρετικοί οπτικοί στοχαστές και πολλοί αναφέρουν ότι «σκέφτονται με εικόνες». Η έκφραση των συναισθημάτων και των ιδεών μέσα από τις εικόνες, είναι πολύ φυσικό για αυτούς τους ανθρώπους και μπορεί να είναι μια ευπρόσδεκτη ανακούφιση από το καθημερινό τους αγώνα να χρησιμοποιήσουν αποτελεσματικά τις λέξεις».
Ο επιμελητής Γιώργος Ορφανίδης γράφει στο δίπτυχο της έκθεσης […] «Ο σημειολόγος και καθηγητής στη Μπολόνια Umberto Eco, σε μια εκ των διαλέξεων που έδωσε πριν χρόνια στο Λούβρο (Vertiges de la liste, Musée du Louvre – Paris, Novembre, 2009), δήλωσε ότι: «μια εικόνα, αν πρόκειται για γλυπτό, ορίζεται εντός χώρου, ενώ εάν πρόκειται για πίνακα, τότε ορίζεται από την κορνίζα του. Αδιαμφισβήτητα, όμως, μία τέτοια άποψη –σκόπιμα– αφήνει ανοιχτό το περιθώριο για περαιτέρω σημειωτική ανάλυση της έννοιας του χώρου στα εικαστικά απότοκα οποιασδήποτε περιόδου, όπως συμβαίνει για παράδειγμα με τα έργα της Μαρίας Κοκκίνη & του Αντώνη Αλιβρούβα. Εδώ, τα σχήματα αλλά και ιδέες πίσω από αυτά δημιουργούν αλλεπάλληλους-τεμαχισμένους χώρους, εγκιβωτισμένες ιστορίες, μικρά κολλάζ σαν άλλα συμπληρωματικά μανιφέστα για την αξία του κυβισμού στη νεοελληνική τέχνη όπως αυτή ζυμώνεται μέρα με τη μέρα στο σήμερα…»
Το κοινό στην έκθεση θα προσκληθεί να αποκωδικοποιήσει τα έργα των δύο δημιουργών και να αναδείξει κοινούς συμβολικούς και ιδεολογικούς άξονες, αλλά και κοινά αξιακά και μορφικά στοιχεία μέσα από δωρεάν συμμετοχή σε βιωματικά εργαστήρια που σχεδίασε και θα εμψυχώσει η επιμελήτρια του Μουσείου Σχολικής Ζωής Μαρία Δρακάκη Η επιμελήτρια του Μουσείου Σχολικής Ζωής γράφει στον δίγλωσσο κατάλογο της έκθεσης:
[…] «H έκθεση «Αποκωδικοποίηση» επιχειρεί να αναδείξει τις διευρυμένες δυνατότητες αποκωδικοποίησης των εικαστικών έργων στο σύγχρονο πολιτισμικό γίγνεσθαι. Με το διττό δικαίωμα στους δημιουργούς και τους αποδέκτες των έργων τέχνης, της ελευθερίας επιλογών των σημειωτικών πόρων στο εικαστικό συμβάν κατά τη δημιουργία και την πρόσληψη των πολιτισμικών αγαθών. Ώστε, όλοι να συμμετέχουν ισότιμα με δημιουργικότητα, χωρίς στεγανά και αντιληπτικά στερεότυπα. Η ζωγράφος Μαρία Κοκκίνη ενσωματώνει ευρηματικά τον δημοφιλή QRC στα ζωγραφικά έργα της συνδέοντας τις οπτικές δηλώσεις της με την ποίηση. Αποκαλύπτει γέφυρες ανάμεσα στις τροπικότητες δύο διαφορετικών μορφών τέχνης της ζωγραφικής και της ποίησης. Επιπλέον προτρέπει το κοινό να αναζητήσει αντίστοιχες γέφυρες ανάμεσα στους δυο δημιουργούς που συν-διαμορφώνουν το εκθεσιακό εικαστικό αφήγημα. Στη ζωγραφική της επιφάνεια, συνθέτει μοναδικά γραμμές, σχήματα και χρώματα, αναδεικνύοντας διαχρονικές αξίες και κοινωνικά μηνύματα.
Ο ζωγράφος Αντώνης Αλιβρούβας επιλέγει αφηρημένες φόρμες και μορφές ανθρωποκεντρικές που εστιάζουν στα χαρακτηριστικά του προσώπου, τις οποίες εντείνει η δεξιοτεχνία του στο χρώμα και στην αλάνθαστη κίνηση της γραμμής, προκειμένου να στοιχειοθετήσει τους οπτικούς του κώδικες. Συνεπώς, με τη χρωματική και γραμμική του συγκλονιστική αμεσότητα προσκαλεί τους αποδέκτες των έργων του να επιστρατεύσουν συναίσθημα, εμπειρία, και φαντασία προκειμένου μαζί του να αποκαταστήσουν την ιδεατή συνέχεια που έχει νόημα για εκείνους, ανάμεσα στο δικό του ορατό και το αόρατο, ανάμεσα στο δικό του βίωμα και στο δικό του όνειρο, όπως αμφότερα φιλοξενούνται στον καμβά του»
Σας προσκαλούμε να μας τιμήσετε με την παρουσία σας και την ενεργητική συμμετοχή σας σε όλη τη διάρκεια της έκθεσης. Η προϋπόθεση της βιωσιμότητας του εγχειρήματος του Μουσείου Σχολικής Ζωής είναι η δική σας ελεύθερη και γνήσια απόκριση.
Αναλυτικότερα στις διευθύνσεις :
https://school-life.gr/
https://www.chania-culture.gr/
http://www.typography-museum.
i. http://visual-memory.co.uk/daniel/Documents/S4B/greek/sem02.html
ii. (βιωματικά εργαστήρια για όλες τις ομάδες κοινού που αποτελούν τα ην προστιθέμενη αξία του ΜΣΖ και ονομάζονται «ερμηνευτικά μονοπάτια» βλ. ιστοσελίδα του Μουσείου Σχολικής Ζωής https://school-life.gr/ )
iii. Επιμέλεια Έκθεσης: Δρακάκη Μαρία ( Παιδαγωγός, Εκπαιδεύτρια Ενηλίκων με ειδίκευση στην Πολιτισμική Επικοινωνία) και Γιώργος Ορφανίδης ( Ιστορικός Τέχνης, Αρχαιολόγος
iv. Eco, U. (2009). Vertigine della lista. Milano: Bompiani, p. 37-38.
v. βλ. το άρθρο της επιμελήτριας του Μουσείου Σχολικής Ζωής του Δήμου Χανίων, Μαρίας Δρακάκη «Ως γεωμετρική ισορροπία στη ζωγραφική», δημοσιευμένο στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα, 9/12/2020, διαθέσιμο στο: https://www.haniotika-nea.gr/os-geometriki-isorropia-sti-zografiki/).
vi. Βλ. αναλυτικότερα για το Εγχείρημα ΠΡΟΥΠΟΘΕΣΗ ΔΥΟ του Μουσείου Σχολικής Ζωής Δήμου Χανίων για τους δημιουργούς, τους διοργανωτές και όλους όσοι στήριξαν την παρέμβαση, τους οποίους ευχαριστούμε θερμά, στον δίγλωσσο κατάλογο της έκθεσης που εκδόθηκε με την αποκλειστική υποστήριξη του Μουσείου Τυπογραφίας με πρωτοβουλία του ιδρυτή του κ. Γιάννη Γαρεδάκη
