«Χρόνος είναι ό,τι μεσολαβεί και μετατρέπει. Διαιρείται σε στιγμές.
Στιγμή είναι, βέβαια, ένα τίποτε του χρόνου.
Όμως χωράει τ’ αποκορυφώματα…»
Kική Δημουλά, “Ορισμοί”
Όταν καινοτόμες τεχνολογίες υποδέχονται για τη διαδραστική τους επικοινωνία τη εμπνευσμένη οπτική γλώσσα της εικαστικής δημιουργίας, τότε προκύπτει ένα πολυαισθητηριακό έργο τέχνης, υψηλής αισθητικής αξίας, με ταυτόχρονη ευφυή λειτουργικότητα για την αποτελεσματική διάχυση της πληροφορίας
Όταν ο χρόνος ολοκληρώνεται και υποδέχεται τον νέο, προφανώς δεν μπορείς να αντισταθείς σε διεργασίες αναστοχασμού και ενδοσκόπησης και μάλιστα δεν είναι δυνατό να προσπεράσεις αδιάφορα ένα τέτοιο διαδραστικό έργο τέχνης, όταν το συναντάς σε ένα δημόσιο χώρο που σηματοδοτεί το ταξίδι και κυριαρχείται από την αυστηρή διαδοχή της ροής του χρόνου.
Η διάδραση σε αυτή την καλλιτεχνική έκφραση επιτυγχάνεται ιδεατά με απόλυτη εναρμόνιση της εικαστικής έμπνευσης και των δυνατοτήτων των νέων τεχνολογιών, σε μια πολυτροπική εγκατάσταση, προσδίδοντας μια αξιοσημείωτη οπτική ταυτότητα στο χαρακτηριστικό σημείο κίνησης του Αεροδρομίου Χανίων. Ο λόγος για ένα πρωτότυπο έργο τέχνης που δημιουργήθηκε στο πλαίσιο προγράμματος CREATIVE CRETE της Περιφέρειας Κρήτης ως συνάντηση της εικαστικής γλώσσας με τεχνολογίες αιχμής από ομάδα επιστημόνων του ΙΠ-ΙΤΕ και ομάδα καλλιτεχνών.
Το ΙΠ-ΙΤΕ, κορυφαίο ερευνητικό και επιστημονικό ίδρυμα της Κρήτης με έδρα στο Ηράκλειο συμβάλλει στην ανάπτυξη μιας Κοινωνίας της Πληροφορίας αποδεκτής από όλους τους πολίτες, συμπεριλαμβανομένων και των ατόμων με αναπηρία, αναπτύσσοντας τεχνολογίες και εφαρμογές που εξυπηρετούν τον άνθρωπο στην καθημερινή του ζωή και καθιστούν τον υπολογιστή ένα φιλικό εργαλείο, το οποίο σταδιακά ενσωματώνεται στο περιβάλλον αποτελώντας αναπόσπαστο τμήμα του. Το ΙΠ-ΙΤΕ είναι οργανωμένο σε Εργαστήρια, καθένα από τα οποία διεξάγει βασική και εφαρμοσμένη έρευνα, είτε εστιασμένη σε θεματικές περιοχές, ή διαθεματικά με διεπιστημονική προσέγγιση.
Το Εργαστήριο Αλληλεπίδρασης Ανθρώπου Υπολογιστή(HCI), ένα από τα εργαστήρια του ΙΠ-ΙΤΕ πραγματοποιεί κορυφαίες ερευνητικές δραστηριότητες εστιασμένες στη δημιουργία καινοτόμων πλαισίων, μεθόδων, εργαλείων και τεχνικών που υποστηρίζουν το σχεδιασμό και την ανάπτυξη διεπαφών χρήστη για διαδραστικές εφαρμογές και υπηρεσίες προσβάσιμες, χρηστικές και φιλικές σε όλους τους χρήστες στην Κοινωνία της Πληροφορίας, με στόχο την επιτάχυνση του χρόνου ανάπτυξης, μειώνοντας έτσι το κόστος.
Ο κ. Κωνσταντίνος Στεφανίδης, Καθηγητής στο Τμήμα Επιστήμης Υπολογιστών του Πανεπιστημίου Κρήτης είναι Ιδρυτής και Επικεφαλής του Εργαστηρίου Αλληλεπίδρασης Ανθρώπου-Υπολογιστή (HCI), καθώς και Ιδρυτής και Επικεφαλής του Προγράμματος Διάχυτης Νοημοσύνης (AmI) του ΙΠ-ΙΤΕ. Ο κ. Στεφανίδης, ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένος επιστήμονας στον ρόλο της τέχνης και στην πολύτιμη σχέση που μπορούν να αναπτύξουν με την τέχνη οι πολίτες όταν αυτή συμπορεύεται με το συγκριτικό πλεονέκτημα των νέων τεχνολογιών, επισημαίνει για τα έργα του εργαστηρίου HCI
«[…]Τα τελευταία χρόνια έχουμε διευρύνει τις δραστηριότητές μας, και έχουμε εντάξει στις διεπιστημονικές μας ομάδες, άτομα με έφεση και ενεργή δραστηριότητα και παρουσία στον κλάδο των εικαστικών τεχνών. Στόχος μας είναι, μέσω του συνδυασμού των εικαστικών τεχνών με την τεχνολογία, να δημιουργήσουμε μία νέα μορφή συστημάτων τα οποία θα αποτελούν ταυτόχρονα, καινοτόμα διαδραστικά συστήματα, αλλά και έργα τέχνης υψηλής αισθητικής. Μέσω του συνδυασμού αυτού, ευελπιστούμε να παρέχουμε στον πολίτη νέες, καινοτόμες και αισθητικά άρτιες κιναισθητικές εμπειρίες που να απευθύνονται στο σύνολο των αισθήσεών του.
Οι τεχνολογίες αιχμής, το κατεξοχήν αντικείμενο έρευνας και ανάπτυξης του Ινστιτούτου Πληροφορικής του ΙΤΕ, συνδιαλέγονται με τις εικαστικές τέχνες. Στην περίπτωση αυτή, οι υπολογιστές όχι μόνο ενσωματώνονται στο περιβάλλον, ώστε να υπηρετούν τον άνθρωπο χωρίς να προβάλλονται οι ίδιοι, αλλά επιπλέον, προκειμένου να ενταχθούν σε χώρους που αναδεικνύουν τον πολιτισμό, πρέπει να στέκονται διακριτικά και επάξια ανάμεσα στα έργα τέχνης, προσφέροντας ένα νέο κανάλι επικοινωνίας και διάδρασης του κοινού με την τέχνη.»
Την εικαστική επιμέλεια του διαδραστικού συστήματος-έργου τέχνης, είχε ο επιτυχημένος εικαστικός δημιουργός κ. Μανώλης Αποστολάκης. Ο καλλιτέχνης συνεργάζεται με το συγκεκριμένο εργαστήριο του ΙΤΕ πολλά χρόνια και αγαπά τα έργα μεγάλης κλίμακας στον δημόσιο χώρο που αιφνιδιάζουν αισθητικά το κοινό και καλλιεργούν αβίαστα την συγκινησιακή πρόσληψη της τέχνης. Ο ίδιος αναφέρει για το συγκεκριμένο έργο :
«[…]Για το έργο στο αεροδρόμιο των Χανίων, η έμπνευση ήρθε από τα βάθη της θάλασσας… Ο μηχανισμός των Αντικυθήρων με μάγεψε… Η γοητεία του αντικειμένου ως αντικείμενο. Ο βυθός που το διαφύλαξε για 2000 χρόνια. Οι άνθρωποι που δέθηκαν μαζί του. Ο δύτης που το πρωτοείδε και το σεβάστηκε. Ο συντηρητής, ο αρχαιολόγος, ο επιστήμονας. Ο ανώνυμος – διάσημος δημιουργός – επιστήμονας που υπερέβη την εποχή του, ο σύγχρονος επιστήμονας που ανακάλυψε ξανά τη γνώση του πρώτου ή των πρώτων, ο ναυαγός που είδε το καράβι να χάνεται και ίσως ο ναυτικός που υπήρξε χρήστης του. Τέλος, ο χρόνος που διατήρησε το μυστήριο, στην εποχή μας που η επιστήμη απαιτεί όλα να τα ερμηνεύει. Σήμερα αυτός ο εκπληκτικής ευφυΐας αναλογικός υπολογιστής, σχεδιασμένος για να υπολογίζει τις κινήσεις των ουρανίων σωμάτων, έρχεται να δώσει έμπνευση σε ένα σύγχρονο εικαστικό έργο, καθώς και σε μια σειρά από άλλα έργα που εντάσσουν τη διάδραση με σύγχρονα υπολογιστικά μέσα σε σημαντικά εικαστικά εργαλεία. Σχεδιάστηκε ένα έργο διαστάσεων 7 επί 1,5 περίπου μέτρων με βασική ύλη το μέταλλο. Μικτή ύλη. Μέταλλα, ξύλο, μάρμαρο, μονάδες υπολογιστών και κυκλώματα. Plexiglas, φωτισμός led, λογισμικό, κολλήσεις, χαράξεις, οξειδώσεις, μηχανισμοί – γρανάζια – μηχανές, διαδραστική κίνηση μηχανισμών και φωτός. Το φως βάφει, το φως ζωντανεύει, το φως παράγει εικόνα, η εικόνα αλλάζει. ΄Ενα γλυπτό, μια κατασκευή, γεμίζει το χώρο ζωή. Ένα γλυπτό, μια κατασκευή, γεμίζει το χώρο, ζωντανεύει κι ο θεατής εντάσσεται στο έργο…»
Συνομιλώντας κι εγώ με το πολυμήχανο έργο στο Αεροδρόμιο Χανίων κάθε φορά που ταξιδεύω, δίνω μια διαφορετική νοηματοδότηση καθώς εντάσσομαι και εγώ στη διεργασία πρόσληψης του. Πρόσφατα στο σφράγισμα του 2021, λειτούργησε ως ιχνηλάτης της μνήμης, καταγραφέας του άρρητου και της εσωτερικής ενόρασης. Με υπέβαλε σε μια διεργασία συνειρμών, υπενθυμίζοντας τα γραναζια του χρόνου,τις βιωμένες στιγμές του χωροχρονου , φωτεινες,πολύχρωμες, αλλα και σκοτεινές, αχρωμες, καθώς ο κύβος με τις ενθυμήσεις χαραξεις της ζωής κινείται σταθερα και…κανονιστικά !!!! Μια διαδρομή κατανόησης και συμφιλίωσης με τη φθορά όπου ο χρόνος γεφυρώνει βιώματα και συναισθήματα, επιθυμίες και πράξεις, και συγκροτεί ένα ιδιότυπο ημερολόγιο αιφνίδιων συναντήσεων με νίκες και ήττες, ρήξεις και επιλογές «Χρόνος δεσμώτης και χρόνος λυόμενος» κατά τον Οδυσσέα Ελύτη με συμβάσεις, αλλά και χρόνος άχρονος, ελεύθερος που σε λύνει…..
Ο χρόνος στο συγκεκριμένο έργο τέχνης, σκέφτομαι, όπου συντελείται μια ισορροπημένη συνάντηση εικαστικής γλώσσας και τεχνολογιών αιχμής ,λειτουργεί ως ένας άλλος κώδικας , που δεν πειθαρχεί υποχρεωτικά σε συμφωνίες, γέφυρες… Απαλείφει μαγικά την σύγκρουση ανάμεσα στον μετρούμενο και συμβατικό χρόνο και τον ελεύθερο από δεσμεύσεις συμβολικό χρόνο, ανατρέποντας στερεότυπα, εμπόδια ασφυκτικές μετρήσεις, και περιχαρακωμένα στεγανά πλαίσια Η τέχνη και η τεχνολογία συνομιλούν σε μια διαδικασία (ανα)μέτρησης, αλλά και διαμαρτυρίας. Υποβάλλουν στους αποδέκτες του έργου ένα παιχνίδι χαρτογράφησης εμπειριών, οι οποίες αλλάζουν μορφή, σχήμα, χρώμα, καθώς μονομαχούν στο επίγειο και ουράνιο τοπίο…
Το συγκεκριμένο καλλιτεχνικό έργο στον χώρο υποδοχής του Αεροδρομίου με απόλυτη επιτυχία επιτελεί τον πολλαπλό ρόλο του της αέναης κίνησης των στιγμών του ταξιδιού της ζωής, σκέφτομαι… Μπορεί να ανατρέπει προθέσεις, και να αποδέχεται διαθέσεις, μπορεί να αιφνιδιάζει και να αιχμαλωτίζει το ενδιαφέρον της αναζήτησης του νέου, αλλά και να φωταγωγεί με νόημα διαστήματα θαυμαστής απελευθέρωσης, λύτρωσης έμπνευσης…Μπορεί να σου αποκαλύπτει νέα χρώματα σε κλειστά σχήματα, αλλά και ταυτόχρονα λυτρωτικά καταφέρνει να μετουσιώνει, ασφυκτικά στιγμιότυπα οδύνης, σιωπής, απώλειας, σε πολύτιμα διαστήματα συσπείρωσης, υπέρβασης και ανασύνταξης δυνάμεων .
«Ποιος θα νοιαστεί και ποιος θα παίξει, χρονοποιός ας είναι η λέξη,γιατί τα χρόνια τρέχουν χύμα,κι εμείς τους δίνουμε ένα σχήμα», έχει τραγουδήσει ο Δ. Σαββόπουλος.
Καλή χρονιά λοιπόν με εναύσματα από ένα εικαστικό έργο που μαζί με την έξυπνη τεχνολογία αναπαριστά τον χρόνο να παίζει ελεύθερα και αμέριμνα σαν παιδί , όπως χαρακτηριστικά λέει ο σπουδαίος Παιδαγωγός Λάκης Κουρετζής. Καλή χρονιά με την ευχή ο χρόνος να παίζει πάντα έτσι επιδέξια, ώστε να προκύπτει ένα αέναο δημιουργικό γίγνεσθαι, ατόφιο, απαλλαγμένο από κακέκτυπα και επίπλαστες συμβάσεις, πλούσιο σε έμπνευση και διαφάνεια ,με αρμονία και ευγενή άμιλλα ακόμη και σε φαινομενικά ανταγωνιστικά πεδία, όπως η επιστήμη και η τέχνη!!!
ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΤΕΡΑ ΣΤΙΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΕΙΣ
http://www.antikythera-mechanism.gr/el/project/overview
https://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/anthology/mythology/browse.html?text_id=110
Ως διάλογος εικαστικών τεχνών και τεχνολογιών διάχυτης νοημοσύνης
Για το ΙΠ-ΙΤΕ : https://www.ics.forth.gr/index-gr.html
Για τα έργα του Εργαστηρίου αλληλεπίδρασης ανθρώπου υπολογιστή (HCI): https://www.ics.forth.gr/hci/ami-projects?lang=el
Για το πρόγραμμα διάχυτης νοημοσύνης: https://www.ics.forth.gr
Για τον εικαστικό δημιουργό Μανώλη Αποστολάκη διαβάστε εδώ https://www.alfa3.gr/apostolakis/
