«Η ζωή µου τραγούδι, το τραγούδι η ζωή
η Ελλάδα σε νότες, η Ελλάδα που ζει
Μαθητές κάθε χρόνο σε καινούργια θρανία
Το τραγούδι που πάει η κρυφή αγωνία…»
Μουσική/Στίχοι: Νικολόπουλος Χρήστος/
Χαψιάδης Λευτέρης1
Η σχολική ζωή αποτελεί κρίσιµο σταθµό στη διαδικασία κοινωνικοποίησης της ζωής του ατόµου και η ποιότητα της έχει καθοριστική σηµασία για την προσωπική και κοινωνική ανάπτυξη των µαθητών κάθε ηλικίας.
Στην εποχή της πανδηµίας δοκιµάστηκε πολλαπλά γιατί η συνθήκη των µέτρων είχε υπαγορεύσει τη διαδικτυακή επαφή για µεγάλα διαστήµατα. Η ψηφιακή, αλλά και η αναλογική εκδοχή της σχολικής ζωής προΰποθέτει πάντα διαρκή ροή θετικών εµπειριών σε όλους τους εµπλεκόµενους. Κυρίως όµως επιµονή και προσπάθεια από τους εκπαιδευτικούς στους σχεδιασµούς και τις επιλογές τους για να µη χαθεί η ανεκτίµητη «ατµόσφαιρα» της τάξης και η γνήσια ανταπόκριση των µαθητών. Και πώς θα συµβεί αυτό αν η τεχνολογία προσδιορίζει συγκεκριµένα δεδοµένα επικοινωνιακών δυνατοτήτων στον ψηφιακό χώρο? Ναι, έτσι είναι, αλλά σε αυτό το σηµείο αναδεικνύεται η ικανότητα του εκπαιδευτικού-εµψυχωτή για τη διευκόλυνση της δηµιουργικής και συνάµα προσωπικής εµπλοκής των παιδιών, νοητικής συγκινησιακής, επικοινωνιακής, µε την πληροφορία.
Αναρίθµητοι σήµερα στο σύγχρονο παιδαγωγικό γίγνεσθαι, οι ψηφιακοί πόροι µε πολλαπλές δυνατότητες διάδρασης, βηµατισµών κατευθυνόµενων και µη. Όµως πάντα έχει σηµασία, όχι µόνο το τι, αλλά και το πώς. Και αυτό προσδίδει αναµφισβήτητα στη διδακτική πράξη τις µοναδικές και προσωποποιηµένες ποιότητες της.
Το εκπαιδευτικό σενάριο «Σχολική ζωή στο χώρο και στο χρόνο» από το ψηφιακό αποθετήριο ΠΡΩΤΕΑΣ δίνει προτάσεις σχεδίων µαθήµατος για 30 διδακτικές ώρες για µαθητές ∆ηµοτικού. ∆ίνει ιδέες για πολλά µονοπάτια ψηφιακών εµπειριών σχολικής ζωής, τα οποία ανάλογα µε το προφίλ εκπαιδευτικού και µαθητών µπορούν να προσαρµοστούν ανάλογα
Τα εργαλεία και οι πηγές- ψηφιακά περιβάλλοντα που αξιοποιούνται είναι τα εξής: Παγκόσµιος ιστός, ηλεκτρονικά λεξικά, βάσεις δεδοµένων, σώµατα κειµένων, διαδικτυακές πύλες, θεµατικοί ιστοχώροι, πρόγραµµα δηµιουργικότητας και φαντασίας, Ιστοεξερεύνηση, ιστολόγια, επεξεργαστής κειµένου, εκπαιδευτικό λογισµικό κλειστού τύπου (ηλεκτρονικό βιβλίο), εκπαιδευτική τηλεόραση, ψηφιακό εκπαιδευτικό παιχνίδι ανοικτού τύπου.
Το σενάριο επιδιώκει να αναδείξει την καθοριστική σηµασία της ποιότητας της σχολικής ζωής για την προσωπική και κοινωνική ανάπτυξη των µαθητών κάθε ηλικίας. Με αφετηρίες από το σχολικό εγχειρίδιο και επιλεγµένα ψηφιακά περιβάλλοντα επιχειρεί να δώσει τη δυνατότητα στους µαθητές:
να εντοπίσουν διαφορές και οµοιότητες στα σχολεία του κόσµου σήµερα,
να συνειδητοποιήσουν την αναγκαιότητα των αλλαγών στην εκπαίδευση µε το πέρασµα του χρόνου, αλλά και τη γόνιµη σύνδεση του παρελθόντος µε το παρόν και το µέλλον της εκπαίδευσης,
δια µέσου κριτικών αναζητήσεων και προσεγγίσεων που βασίζονται στο συγκριτικό πλεονέκτηµα εφαρµογών των ΤΠΕ.
Σε αυτή τη διδακτική πρόταση, όποια µέρη της και αν επιλέξουµε, είναι σηµαντικό να µην ξεχνάµε τη θεωρία της ροής ή της βέλτιστης εµπειρίας ( Νικονάνου, 2015) «Κατά τον Ρώσο καθηγητή ψυχολογίας Csikszentmihalyi (1995) η µάθηση βρίσκεται σε άµεση συνάρτηση µε τις καταστάσεις εκείνες στις οποίες το άτοµο προκαλείται για να κάνει κάτι πέρα από τη συνηθισµένη εµπειρία του και τις ικανότητες του. Το άτοµο επενδύει την ψυχική του ενέργεια σε µια δραστηριότητα και παραµένει προσηλωµένο σε αυτήν αν αυτή του δίνει µια ποιοτική εµπειρία. Όταν το άτοµο εµπλακεί σε µια δηµιουργική δραστηριότητα η οποία έχει καθαρούς στόχους και κανόνες θα αναπτύξει ένα αυθεντικό ενδιαφέρον για αυτήν και κατά συνέπεια θα βιώσει µια κατάσταση , µεταφορικά παρόµοια µε τη ροή ενός δυνατού ρεύµατος, θα βρεθεί σε µια κατάσταση ροής. Η ροή σχετίζεται µε τη θετική κατάσταση του πνεύµατος κατά την οποία το άτοµο είναι απολύτως συγκεντρωµένο σε αυτό που κάνει, χάνει την αίσθηση του χρόνου, δεν νιώθει κόπωση και πάνω από όλα ψυχαγωγείται. Προκειµένου η κατάσταση «ροής» να διατηρηθεί το άτοµο πρέπει διαρκώς να ανανεώνει το ενδιαφέρον του ώστε να µη νιώσει ανία ή ενόχληση από µια δραστηριότητα Η αρχική πρόκληση µπορεί να είναι µια δραστηριότητα η οποία προκαλεί ένα προσωπικό ενδιαφέρον και κατά συνέπεια του προσφέρει ευκαιρίες για συµµετοχή (αισθητική, διανοητική, συναισθηµατική). Για να εξακολουθήσει ο αποδέκτης µαθητής να συµµετέχει θα πρέπει η ενασχόλησή του µε τη δραστηριότητα να έχει διαρκώς αυξανόµενα επίπεδα δυσκολίας τα οποία θα διαχειριστεί επιστρατεύοντας τις δεξιότητες του. Αν λοιπόν η δραστηριότητα τον ανταµείβει εσωτερικά θα διατηρήσει την «κατάσταση ροής» και ως αποτέλεσµα θα επιτευχθεί η διανοητική και συναισθηµατική ανάπτυξη» όπως αναφέρεται στο (Νικονάνου, 2015).
Το ενδιαφέρον µπορεί να ανανεώνεται µε τη δύναµη των τεχνών και στην ψηφιακή εµπειρία (η οποία προφανώς δεν υποκαθιστά το βίωµα της σχολικής ζωής στο πραγµατικό τοπίο). Κάθε µορφής τέχνη λειτουργεί ως αποτελεσµατικό ερµηνευτικό παιδαγωγικό µέσο γιατί ισχυροποιεί το µήνυµα, εµπλουτίζοντας το µε χρώµα, ήχο, κίνηση, µέτρο, ρυθµό, λάµψη…
Η σύνθεση της ψηφιακή εµπειρίας της σχολικής ζωής στην παρούσα εναρκτήρια περίοδο µπορεί να έχει «ταξίδι στο χώρο και στο χρόνο» και µε τη σκέψη… Όµως το ταξίδι αυτό ας επενδύει µε τη σκέψη στη έννοια «του ανήκειν εν τόπω και χρόνω» όχι στεγνά και τετριµµένα, µε «παγωµένες» και «άδειες» κινούµενες εικόνες. Το απόσπασµα από τη φιλοσοφία του προγράµµατος «ΜΕΛΙΝΑ: Εκπαίδευση και Πολιτισµός» συµπυκνώνει πολύ εύγλωττα το «ταξίδι χωρίς εµπόδια στο χώρο, στο χρόνο και στη σκέψη» στο σχολείο για τη «έννοια του ανήκειν και της προοπτικής του».
Αυτό το ταξίδι «[…] δεν αποτελεί απλώς στάδιο στη διαδικασία της κοινωνικοποίησης του παιδιού και του εφήβου, αλλά πορεία ζωής, πορεία αναγνώρισης, οριοθέτησης και επαναπροσδιορισµού, πορεία και ταυτόχρονα πυρήνας συνοχής, της ταυτότητας του ατόµου.[…]Η ανακάλυψη της καθηµερινής έρευνας στην τάξη που θέτει σε εγρήγορση όλες τις δηµιουργικές και τις εκφραστικές δυνάµεις των παιδιών µε χρώµα κίνηση, ήχο, επειδή ερεθίζει τη φαντασία τους, καλλιεργεί την κριτική τους σκέψη, σµιλεύει τη διαίσθηση[…] Γιατί η έννοια «του ανήκειν και της προοπτικής του» εγγράφονται ανεξίτηλα στη µυρωδιά και στον ήχο της βροχής, στο βαρύ περπάτηµα στο χώµα, στα σπασµένα κεραµικά, στα αγάλµατα και στις παλιές εικόνες, στον ήχο του ανέµου και του κουπιού, στο µέτρο και στο χρώµα της φλογέρας. Στην πέτρα. Στο διαφορετικό , αλλά πάντα στο ίδιο. Στο «ένα» και στο «όλοι» Κι όποτε ανοίγουν –και ας µην ανοίγουν συχνά-αυτά τα ιδιόµορφα πανιά και χαθούν οι τοίχοι του χρόνου και της αίθουσας, όταν ως µοναχικός και ανεπανάληπτος περιηγητής µε ολότελα αγνούς και διψασµένους συντρόφους ψάχνεις την επιστροφή στην πατρίδα αναζητώντας πάνω απ’ όλα τον άνθρωπο που προσµένει, όταν αδιαφορήσεις για την ώρα και τη στιγµή και νιώσεις τη φωνή σου να γίνεται των άλλων η φωνή, τότε ξέρεις πολύ καλά το πού ανήκεις. Τότε νιώθεις υπαρκτό και τον τόπο και τον πολιτισµό του. Τότε η κληρονοµιά σου, η συλλογική κληρονοµιά δεν αποπνέει θάνατο και χτες, δεν είναι αβάσταχτη. Είναι δικιά σου υπαρκτή σηµερινή ταυτότητα. ∆εν είναι υποχρέωση , ασφάλεια ή διάκριση. Είναι πηγή και έµπνευση. Είναι ενότητα και πάθος.[…] Αυτή η µοναδική και προσωπική πορεία στο χθες και στο αύριο προσδιορίζει το πώς ο καθένας µας αντιλαµβάνεται και αξιολογεί τις έννοιες πολιτιστική κληρονοµιά και πολιτιστική ανάπτυξη –τις βασικές συνιστώσες του πολιτισµού» στην καθηµερινότητα του. Είναι τελικά το απόσταγµα της πολύµορφης πολύτροπης και διαχρονικής µετάβασης του καθενός µας από την έννοια του «ώρα και του είµαι» σε εκείνη του «προέρχεσθαι και ανήκειν» και στην προοπτική του…» ( Παΐζης, 2002) ΚΑΛΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΚΑΙ ΑΚΑ∆ΗΜΑΪΚΗ ΧΡΟΝΙΑ λοιπόν µε ταξίδια συναρπαστικά στον χώρο και στον χρόνο!
1. https://kithara.to/stixoi/MjgxNDg3OTg3/zoi-mou-tragoudi-makedonas-kostas-lyrics
*Τα ζωγραφικά έργα που πλαισιώνουν το άρθρο είναι της δηµιουργού Κατερίνας Γεωργαντά. https://www.facebook.com/katerina.georganda?locale=el_GR
Έργα της µε µολύβι και πενάκι θα εκτεθούν σύντοµα στη µόνιµη έκθεση του Μουσείου Σχολικής Ζωής ∆ήµου Χανίων « ΣΑΝ ΕΡΩΤΗΜΑ ΑΝΟΙΧΤΟ…» που θα ανοίξει προσεχώς στην έδρα του Μουσείου. ( Νεροκούρου Χανίων www.school-life.gr
Η υποψήφια περιφερειακή σύµβουλος µε τον συνδυασµό “Η Κρήτη µας αλλιώς” µε επικεφαλής τον Σπύρο ∆ανέλλη παρουσιάζει τις θέσεις της εν όψει των αυτοδιοικητικών εκλογών
Βιβλιογραφία –Πηγές
Ψηφιακό αποθετήριο ΠΡΩΤΕΑΣ του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας, Σενάριο «Σχολική ζωή στο χώρο και στο χρόνο», ∆ηµιουργός Μ.Α.∆ρακάκη διαθέσιµο στο http://proteas.greek-language.gr/scenario.html?sid=1539
Ιστοεξερεύνηση: Το σχολείο στο χώρο και στο χρόνο http://zunal.com/process.php?w=161325 (βλ. και φάκελο συνοδευτικού υλικού, υποφάκελος «Ιστοεξερεύνηση»)
Νικονάνου Ν., (2015) επιµέλεια, Μουσειακή Μάθηση και εµπειρία στον 21ο αιώνα Εκπαιδευτικές θεωρίες και µουσειακή µάθηση, σελ. 38 διαθέσιµο στο https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/gr
Παίζης Ν.(2002) στο Κόκκινος Γ& Αλεξάκη Ε. επιµέλεια . «∆ιεπιστηµονικές Προσεγγίσεις στη µουσειακή αγωγή», «Ταξιδεύοντας στο χρόνο µε το πρόγραµµα «ΜΕΛΙΝΑ» Η αξία της πολιτισµικής αγωγής», σελ.239-243, εκδ. ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ, Συλλογή εκπαιδευτικού υλικού προγράµµατος «ΜΕΛΙΝΑ», Μουσείο Σχολικής Ζωής ∆ήµου Χανίων
