«Έλληνας σηµαίνει να αισθάνεσαι και να αντιδράς κατά έναν ορισµένο τρόπο, τίποτε άλλο»
Οδυσσέας Ελύτης / “Ανοιχτά Χαρτιά”1
Η ∆ιεθνής Ηµέρα Μουσείων η οποία καθιερώθηκε το 1977 από το ∆ιεθνές Συµβούλιο Μουσείων (ICOM) και στην Ελλάδα το 1984 από το νεοσύστατο τότε ελληνικό τµήµα και είναι ένας εξελισσόµενος θεσµός που έχει συµβάλει καθοριστικά στη σχέση των Μουσείων µε το διαφοροποιηµένο κοινό τους, αλλά και στις συνδέσεις και συνέργειες µεταξύ των Μουσείων σε εθνικό και παγκόσµιο επίπεδο.
Ο κεντρικός θεµατικός άξονας που ορίζεται κάθε χρόνο ανατροφοδοτεί δηµιουργικά τις ανοικτές δράσεις που σχεδιάζονται και προσφέρονται για τη µέρα αυτή από τα Μουσεία . Η πορεία της παγκόσµιας ηµέρας Μουσείων όµως επιπλέον έχει δείξει καθώς ενεργοποιείται µε συνέπεια και έµπνευση από το ∆ιεθνές Συµβούλιο Μουσείων και τα εθνικά τµήµατα του ότι έχει συµβάλει καθοριστικά στην ανάπτυξη καινοτόµων πρακτικών και γόνιµων συνεργειών στα µουσειακά περιβάλλοντα καθώς αποτελεί ένα κίνητρο – πρόκληση και ένα δυναµικό έναυσµα για τους πολιτιστικούς οργανισµούς για σχεδιασµό, µοίρασµα, ιχνηλάτηση, συνάντηση, συµµετοχή, έκφραση. Η ελεύθερη είσοδος επεκτείνεται συνήθως ακολουθώντας τη χρονική διάρκεια των εορταστικών δράσεων, τις οποίες απολαµβάνουν εξίσου τόσο η ανθρώπινη δύναµη των Μουσείων όσο και οι επισκέπτες . Όλοι ανταποκρίνονται µε ενδιαφέρον και ενθουσιασµό σε αυτή την ατµοσφαιρική ζύµωση και την ανοικτή πολυαισθητηριακή εµπειρία που ανοίγει ορίζοντες για συµµετοχικό διάλογο, στάσεις ευαισθητοποίησης και συνειδητοποίησης µε όρους αµοιβαιότητας στους εµπλεκόµενους στο πεδίο του πολιτισµού και της εκπαίδευσης .
Όπως επισηµαίνει η κ. Τέτη Χατζηνικολάου, Επίτιµη ∆ιευθύντρια του ΥΠΠΟ καιΠρόεδρος του Ελληνικού Τµήµατος του ICOM2
«Στόχος της καθιέρωσης της ∆ιεθνούς Ηµέρας Μουσείων ήταν το άνοιγµα των µουσείων στην κοινωνία και η ανάδειξη του κοινωνικού τους ρόλου. Το µήνυµα «τα µουσεία να γίνουν φορείς πολιτιστικών ανταλλαγών για την ενίσχυση της µόρφωσης, για την προώθηση της αµοιβαίας κατανόησης, για την ειρήνη και τη συνεργασία ανάµεσα στους λαούς», πρωτοποριακό για την εποχή του, παραµένει πάντα επίκαιρο. Ο ετήσιος εορτασµός συνέβαλε στην εξωστρέφεια των µουσείων µέσα από ποικίλες δράσεις που είχαν στόχο την ένταξη των µουσείων στην καθηµερινή ζωή. Όλη αυτή η κινητοποίηση οδήγησε στη σταδιακή αλλαγή νοοτροπίας ως προς τον χαρακτήρα των µουσειακών οργανισµών. Παράλληλα, η διεύρυνση της έννοιας της πολιτιστικής κληρονοµιάς οδήγησε στη δηµιουργία πολλών νέων θεµατικών µουσείων που αφορούσαν τόσο στοιχεία του υλικού πολιτισµού όσο και κοινωνικά ζητήµατα ή ιστορικά γεγονότα που είχαν παραµείνει στο περιθώριο της επίσηµης ιστορίας. Θα µπορούσαµε να υποστηρίξουµε ότι σήµερα έχουµε ένα καινούργιο µουσειακό τοπίο»
Σύµφωνα µε το ICOM, «ο φετινός εορτασµός της ∆ιεθνούς Ηµέρα Μουσείων προώθησε την αντίληψη για έναν κόσµο βιώσιµο, µε ενσυναίσθηση και χωρίς αποκλεισµούς», εστιάζοντας σε συγκεκριµένους Στόχους Βιώσιµης Ανάπτυξης του ΟΗΕ, µεταξύ των οποίων η ποιοτική εκπαίδευση για όλους και η ενθάρρυνση της καινοτοµίας µέσω της έρευνας”
Το ∆Σ του Ελληνικού Τµήµατος του ICOM, εκτιµώντας ιδιαίτερα το επιστηµονικό και το εκπαιδευτικό έργο που επιτελεί το Μουσείο Νεότερου Ελληνικού Πολιτισµού, αποφάσισε να είναι τιµώµενο µουσείο για το 20243.Το Μουσείο Νεότερου Ελληνικού Πολιτισµού4, που πρόσφατα εγκαινίασε τη νέα µόνιµη έκθεσή του στο Μοναστηράκι, συµµετείχε στον φετινό εορτασµό της ∆ιεθνούς Ηµέρας Μουσείων του ICOM µε θέµα «Μουσεία για την εκπαίδευση και την έρευνα» ως τιµώµενο ελληνικό Μουσείο.Στο πλαίσιο αυτό το Μουσείο οργάνωσε ποικίλες εκδηλώσεις για το κοινό από τις 13 έως 18 Μαΐου 2024, που στόχευσαν σε µια ολοκληρωµένη µουσειακή εµπειρία εκπαίδευσης, έρευνας και ψυχαγωγίας .
Όσοι αδράξαµε την ευκαιρία να το γνωρίσουµε και να βιώσουµε τις πρωτότυπες εκθεσιακές αφηγήσεις , µέσω των ξεναγήσεων από τις υπεύθυνες αρχαιολόγους, µείναµε εντυπωσιασµένοι από τις πλούσιες συλλογές του και τα ξεχωριστά τεκµήρια που αποκαλύπτονται µε πρωτότυπα ερµηνευτικά µέσα. Είναι φανερό ότι η οµάδα του µουσειολογικού και µουσειογραφικού σχεδιασµού, έχει εργαστεί σκληρά και ευρηµατικά, λαµβάνοντας υπόψη όλες τις παραµέτρους ενός σύγχρονου πολιτιστικού οργανισµού που έχει τη δύσκολη αποστολή να φωτίσει πτυχές του νεώτερου ελληνικού πολιτισµού από τον 19ο αιώνα µέχρι σήµερα, µε µια συστάδα κτηρίων σε µια δηµοφιλή γειτονιά της Αθήνας, στην καρδιά του ιστορικού κέντρου στο Μοναστηράκι
Είναι φανερό ότι το έχει πετύχει γιατί κάθε λεπτοµέρεια, κάθε θεµατική ενότητα, κάθε τεκµήριο στον νέο “µουσειακό τόπο” έχει τη σφραγίδα µιας επιµελητικής πρακτικής που ακτινοβολεί παιδαγωγική πρόθεση, υψηλή αισθητική,απλότητα και γνησιότητα ταυτόχρονα, ιδεατή ισορροπία ανάµεσα στην ιστορική πληροφορία και “τις πολιτισµικές προϋποθέσεις και την κοινωνική λειτουργία του ΙΣΤΟΡΕΙΝ”5
Το Μουσείο αναδεικνύει τη σπανιότητα των τεκµηρίων του και τις συναρπαστικές λεπτοµέρειες που την πιστοποιούν µέσα από µια θαυµαστή αµεσότητα µε το κοινό. Οι νέες τεχνολογίες επιστρατεύονται ευρηµατικά στη διαδροµή του νεότερου ελληνικού πολιτισµού για να ταξιδέψουν µε την προστιθέµενη αξία τους , τους αποδέκτες κάθε ηλικίας , παρά τη διαφορετικότητα τους, ως πρόσωπα και κοινωνικές οµάδες γενικά και ειδικότερα ως δρώντα ιστορικά υποκείµενα που συναντώνται και συµπορεύονται µε τους πρωταγωνιστές των θεµατικών ενοτήτων του Μουσείου. Η εκθεσιακή αφήγηση είναι διαδραστική και αυτό συντελείται µε πολλούς τρόπους γιατί το µουσειολογικό αφήγηµα είναι φανερό ότι επικεντρώνει το ενδιαφέρον στα διαφορετικά υποκείµενα που συγκροτούν το κοινό του Μουσείου µε σκοπό τη διευκόλυνση της σύνθεσης διαφορετικών εικόνων, αναγνώσεων, ερµηνειών, µε βάση τα ξεχωριστά ενδιαφέροντα και πολλαπλά ερωτήµατα που φέρουν µαζί τους στις επισκέψεις τους διαφορετικές οµάδες κοινού.
Τα µουσειακά αντικείµενα των συλλογών του Μουσείου Νεότερου Ελληνικού Πολιτισµού θέτουν τις προϋποθέσεις για τη δόµηση πολλαπλών διαφορετικών αφηγηµάτων στο παρόν. Το Μουσείο αυτοδίκαια επιλέχτηκε ως τιµώµενο ελληνικό µουσείο, γιατί όχι µονάχα λόγω της ιδιαίτερης πολυδιάστατης αρχιτεκτονικής του ταυτότητας αξιοποίησε αυτό του το χαρακτηριστικό-αδυναµία ίσωςγια κάποιους, ώστε να διαµορφώσει πολυδύναµους εκθεσιακούς χώρους και κανάλια διοχέτευσης πολύπλευρης πληροφορίας. Έτσι παραπέµπει µε συνεχείς οπτικούς αιφνιδιασµούς σε πολλαπλές εναλλακτικές γνώσεις, αναγνώσεις και αναπαραστάσεις, καταρρίπτοντας κάθε έννοια µονολιθικής πραγµατικότητας και προσέγγισης στον νεώτερο πολιτισµό και αντανακλώντας ταυτόχρονα άπειρα πολύτιµα διαφορετικά αφηγήµατα . Κάθε αποδέκτης, κάθε χρήστης του χώρου διαµορφώνει τη δική του εκδοχή , χωρίς να εγκλωβίζεται στην γραµµικότητα του ιστορικού χρόνου, σύµφωνα µε τις προσωπικές του συσχετίσεις και νοηµατοδοτήσεις στο παρόν.
Οι επισκέπτες προσλαµβάνουν µια ελευθερία σκέψης, πρόσληψης, άρθρωσης νέων σηµασιοδοτήσεων της νεώτερης ελληνικής πολιτιστικής κληρονοµιάς, δικαίωµα που τους εκχωρείται, καθώς βιώνουν στην αλληλεπίδραση τους µε το εκθεσιακό αφήγηµα του Μουσείου, ότι φέρουν εξελισσόµενες διαφορετικές ταυτότητες και όχι µια πάγια στεγανή εθνική ταυτότητα. “Η ιστορία ταυτίζεται µε την πρόοδο την κινητικότητα . Το παρελθόν κρίνεται από το αν οδηγεί στο επιθυµητό παρόν. Η ιστορία δηλαδή γράφεται και κρίνεται µε ερωτήµατα που εκκινούν από τις προσδοκίες µας.”( Λιάκος, 2007)
Το φετινό τιµώµενο ελληνικό Μουσείο µε αφορµή την παγκόσµια ηµέρα Μουσείων, κερδίζει δικαιωµατικά το στοίχηµα “του ανήκειν και της προοπτικής” της νεώτερης υλικής και άυλης πολιτιστικής κληρονοµιάς , γιατί µέσα στον πραγµατικό µουσειακό χώρο του η οµάδα έργου του συνέθεσε εκπληκτικά ιστορίες που µας αφορούν και µας εµπλέκουν νοητικά, σωµατικά συναισθηµατικά µε την παρουσίαση των διασυνδέσεων της υλικότητας των αντικειµένων µε το κοινωνικό της πλαίσιο. Σε µια γειτονιά που η συστάδα των κτισµάτων της συνδέθηκε µε µια δυναµική ιστορική αφήγηση, όχι µόνο µέσω των αντικείµενων των συλλογών του, αλλά µε τον θαυµαστό πλούτο του συνόλου του κοινωνικού και πολιτισµικού της πλαισίου, µε γραπτές εικονικές και προφορικές µαρτυρίες, καθώς και στοιχεία που αφορούν στην κίνηση, στη φυσική δράση, στην καθηµερινότητα και τις συναισθηµατικές αντιδράσεις των προσώπων.
Συγχαρητήρια θερµά στην οµάδα έργου του Μουσείου!
Αναλυτικότερα δείτε εδώ στον επίσηµο ιστότοπο του τιµώµενου ελληνικού Μουσείου:
https://www.mnep.gr/gr/selides-ektos-menou/omada-ergou-melt/
https://www.mnep.gr/gr/selides-ektos-menou/omada-ergou-melt/
https://www.mnep.gr/gr/to-mouseio/nea/diethnis-imera-mouseion-2024-%E2%80%93-timomeno-mouseio/
https://icom-greece.mini.icom.museum/wp-content/uploads/sites/38/2024/04/IMD_2024_Program_WEB2.pdf
1. Η ΕΛΛΑ∆Α ΤΟΥ ΕΛΥΤΗ, Ανθολόγηση -Επιµέλεια : Ιουλίτα Ηλιοπούλου, εκδ. Ικαρος
2. https://icom-greece.mini.icom.museum/
5. Λιάκος , Α. (2007). Πώς το παρελθόν γίνεται ιστορία? Πόλις, Αθήνα
*H Μαρία Α. ∆ρακάκη είναι Επιµελήτρια του Μουσείου Σχολικής Ζωής ∆ήµου Χανίων µε ειδίκευση στην Πολιτιστική ∆ιαχείριση και Πολιτισµική Επικοινωνία και µέλος του ελληνικού τµήµατος του ICOM
•Οι φωτογραφίες είναι ερασιτεχνικες λήψεις από κινητό
