[..] Μετά από την κρίσιµη και καθοριστική αυτή συνειδητοποίηση, όπου το ενδιαφέρον µετατρέπεται σε εµπλοκή και τίποτα δεν είναι ίδιο πια, η µατιά µου αλλιώτεψε. Βρέθηκα να ιχνηλατώ την πεµπτουσία, την ψυχή, ή καλύτερα αυτό που ονοµάζουµε “το Πνεύµα του τόπου…”¹
Μιχάλης Πολυχρονάκης
Η σύγχρονη τέχνη είναι ένα σώµα µε την κοινωνία και τα ζητήµατα που την απασχολούν. Επιπρόσθετα η σύγχρονη καλλιτεχνική έκφραση είναι κοµβικής σηµασίας για την ενίσχυση της πολιτισµικής ορατότητας. Τα νοήµατα δεν κρύβονται στα έργα τέχνης σταθερά και αναλλοίωτα περιµένοντας απλά να τα ανακαλύψουµε, αλλά παράγονται και αναπαράγονται συνεχώς στη συνάντηση µε τα ενσώµατα υποκείµενα που τα δηµιουργούν, δηλαδή, τους καλλιτέχνες και εκείνους που τα υποδέχονται δηλαδή τους θεατές.
Η έκθεση φωτογραφίας του γνωστού και πολύ σηµαντικού καλλιτέχνη φωτογράφου Μιχάλη Πολυχρονάκη “Μετά-Ταµπακαριά: Το Πνεύµα του τόπου” σηµατοδοτεί κάτι βαθύτερο από την επιδιωκόµενη απόλαυση, τη συγκίνηση και το δέος που ενεργοποιούν τα έργα του δηµιουργού στην παρουσίαση τους στη γκαλερί Β. Μυλωνογιάννη. Κυρίαρχη στο εκθεσιακό αφήγηµα η ρήση του Henry David Thoreau που επαναλαµβάνεται διάσπαρτη σε όλους τους χώρους, καθώς εµβυθίζεσαι στις οπτικές δηλωσεις των έργων του δηµιουργού. “∆εν είναι τι κοιτάς που έχει σηµασία. Είναι τι βλέπεις…”
[…] Μέσα από την αναβαπτιστική αυτή επανίδρυση του βλέµµατος ανακύπτει το φανερωσιακό εκείνο περίσσευµα της όρασης που την αναβαθµίζει σε ενόραση, την εξυψώνει σε εποπτεία και την προάγει σε αποκάλυψη…”, επισηµαίνει χαρακτηριστικά ο καλλιτέχνης στο πυκνό του δοκίµιο1, το οποίο προκαλεί θαυµασµό για τη νοηµατική δυναµική του, αλλά και το αξιακό βάθος, το οποίο αποκαλύπτουν οι λέξεις που ο ίδιος επιλέγει για να προλογίσει τη δουλειά του. Είναι απόσταγµα, όπως µου εξοµολογείται, της πολύχρονης µελέτης του για την τέχνη της φωτογραφίας και την πολιτιστική κληρονοµιά της Ελλάδας.
Όταν η ψυχή ενός παθιασµένου και χαρισµατικού δηµιουργού συναντά και συνδιαλέγεται µε το πνεύµα του τόπου, επιστρατεύοντας παράλληλα και την τέχνη του λόγου σκέφτοµαι, είναι σίγουρο ότι γεννιέται το θαύµα της σύνθεσης του ποιητικού πυκνού σε νοήµατα και αισθητικές ποιότητες λόγου µε την ώριµη τέχνη της καλλιτεχνικής του έκφρασης!!!!
Η πρόσφατη έκθεση φωτογραφίας του Μιχάλη Πολυχρονάκη πραγµατώνει ιδεατά και µοναδικά τη δηµιουργική σύζευξη της τέχνης της φωτογραφίας και του αισθητικού λόγου, µε πεδίο σπουδής ένα πολυσυζητηµένο µνηµείο της βιοµηχανικής κληρονοµιάς της πόλης των Χανίων που όµως δυστυχώς απειλείται….
Τα έργα της έκθεσης “Μετα- Ταµπακαριά: Το Πνεύµα του τόπου”, αφουγκράζονται τους ήχους της ζωής στα Ταµπακαριά, και µε λέξεις- χρησµούς µετουσιώνονται σε οπτικές µορφές που µεταφράζονται σε µεγάλα και υψηλά συναισθήµατα… Η συνειδητά παραστατική ταυτότητα- του τοπίου των παλιών βυρσοδεψείων µεταπλάθεται σε χρωµατικές εκλάµψεις δυναµικών γραµµών και πολύχρωµων κηλίδων και χαρτογραφούνται στα κάδρα του δηµιουργού, σε ένα νέο σύµπαν ψυχεδελικό, άυλο, όπου υπόρρητες πλαστικές φόρµες διεκδικούν το µέλλον.
Ακριβής παρατήρηση και βαθιά γνώση του εαυτού και του κόσµου, βαθιά σχέση οπτικής επικοινωνίας και οικειότητας µε κάθε σπιθαµή του περιβάλλοντος των βυρσοδεψείων, πολλά χρόνια αναζητήσεων αµέτρητες ώρες, όλες τις στιγµές του 24ωρου, ευαισθητοποιηµένη καλλιτεχνική συνείδηση και αυτογνωσία, είναι µερικά από τα εφόδια που ο Μιχάλης Πολυχρονάκης κουβαλά στην εκφραστική του οικοσκευή!!! Και µαζί µε το χάρισµα του επιµεληµένου και διεισδυτικού καλλιτεχνικού βλέµµατος του φακού του, αποζητά σε αυτή του την έκθεση νέα ταξίδια, χωρίς όµως να παραβλέπει την ιστορική παρακαταθήκη. Επίµονος ιχνηλάτης της ονειρικής διάχυσης του χρωµατικού φάσµατος, µοναχικός περιπατητής του µυστηριακού τοπίου που µεταµορφώνεται καθώς το φως διαδέχεται το σκοτάδι και αντίστροφα, ισορροπεί και εναρµονίζει τα φαινοµενικά αντίθετα, διεκδικώντας µέσα από την ύλη που αποσυντίθεται τις πιο δραµατικές, αλλά και συναρπαστικές αφαιρετικές εικόνες!!!!
Τα έργα του, ως τεκµήρια µνήµης και υπόµνησης, αιφνιδιάζουν µε την πλούσια σε αισθητική ένταση διακειµενικότητα τους, που υπονοεί τον ενδότερο πυρήνα της προβληµατικής του καλλιτέχνη και αποκαλύπτεται επίπονα, καθώς ενεργοποιεί πολλά επίπεδα νοηµάτων.
Μια πολύ προσωπική του αφήγηση που στην πρόσληψη της απαιτείται σαφώς η επιτελεστική ενεργοποίηση της δυνητικής πολυχρονικότητας της ύλης, µέσα από ενσώµατες και πολυαισθητηριακές συνδέσεις και αποκρίσεις.
Κάθε ακίνητη εικόνα του, απελευθερώνει µια ιδιαίτερη εκφραστική δυναµική που λειτουργεί ως δοµικό υλικό για τη συγκρότηση µιας ριζικά διαφορετικής οντολογίας, µιας αντίληψης του τοπίου, του χρόνου, της ύλης. Μιας σπουδής του βλέµµατος που δεν εγκλωβίζεται στο παρελθόν, ούτε φετιχοποιεί το παρόν που το στοιχειώνουν υλικά ίχνη, αποτυπώµατα στιγµών, αλλά διαµεσολαβεί, διεγείροντας αισθητικά το θυµικό για να αναδείξει οπτικές δηλώσεις αεί παρούσες που αποζητούν δικαίωση και συνευθύνη στον χωροχρόνο της ιστορικής παρακαταθήκης.
Η εκθεσιακή αφήγηση των φωτογραφικών έργων του Μιχάλη Πολυχρονάκη επιτυγχάνει αβίαστα να προβάλλει το βάθος και την ποιότητα µιας εσωτερικής ζωής που ξεχειλίζει από εκφραστικό πλούτο και µεταµορφώνει µια απλή εικόνα σε ένα αισθητικό γεγονός, συµµαχώντας ιδιότυπα µε το φως και το σκοτάδι, µε το βλέµµα και τη συγκίνηση…
Η έκφραση ενός ψυχισµού που κάνει µορφές και περιεχόµενα να µην πειθαρχούν στην αδράνεια και την επιβεβληµένη στατικότητα, αλλά συγκροτούν φόρµες υπερβατικές µε λυρική χρωµατική διάχυση, οι οποίες οδηγούν µε την αφαιρετική τους αποδόµηση σε έναν κόσµο βαθιά βιωµένης εµπειρίας. Ο δηµιουργός Μιχάλης Πολυχρονάκης είναι φανερό ότι µέσα σε αυτόν οχυρώθηκε και είναι φανερό ότι ποτέ δεν τον εγκατέλειψε, αλλά τον µεταµόρφωσε σε αυτόν του τον αισθητικό διάλογο που προσκαλεί για έναν θαυµαστό ταξίδι της καρδιάς και του νου, σε µια θέαση και απόκριση που εκκινεί τον αναστοχασµό για “ό,τι δε συνέβη ποτέ, γιατί δεν ποθήσαµε αρκετά…” ²
Η σύνθετη διακειµενικότητα των φωτογραφικών κάδρων του καλλιτέχνη, η χορογραφία της σκέψης που πυροδοτείται από κάθε έργο του, αφού το καθένα πραγµατώνει µε τελειότητα ένα σκεπτικό επίπονο στη σύλληψη του, αλλά και ποιητικό ταυτόχρονα, η εσωτερίκευση του χρόνου, η ψυχή στα ίχνη της πρώτης ύλης και των µέσων, ο χώρος που γίνεται σηµείο επαφής, σώµα, συνείδηση, καθιστούν το καλλιτεχνικό έργο του Μιχάλη Πολυχρονάκη µια αναντικατάστατη τεκµηρίωση για την προοπτική της διαφύλαξης του πνεύµατος του τόπου στα Ταµπακαριά που δεν είναι υπόθεση µόνο της τοπικής κοινωνίας… Το απαράµιλλο σύµπλεγµα του αισθητικού λόγου και της χαρισµατικής φωτογραφικής έκφρασης του δεν αλλοιώνει το αυθεντικό και το άµεσο, µονάχα φωτίζει και υπερασπίζεται την ιερή τελετουργία της κατεργασίας µε τον ανθρώπινο µόχθο, των δερµάτων, σε ένα χαρισµατικό λειτουργικό φυσικό τοπίο, µε την ασπίδα της επιτέλεσης των τεχνών, µέσω µιας διυποκειµενικής εµπειρίας, όπου όλοι οι συµµετέχοντες, αναστοχάζονται, αλληλεπιδρούν, προσδοκούν, βλέπουν, συµµετέχουν…
Η συγκεκριµένη φωτογραφική έκθεση του Μιχάλη Πολυχρονάκη είναι αδιαµφισβήτητα ο πιο αποτελεσµατικός πρεσβευτής για να ταξιδέψει και για να αφυπνίσει το βλέµµα και πολλών άλλων ανθρώπων… Για να µη χαθεί στον βωµό του εκσυγχρονισµού και της οικονοµικής ανάπτυξης το “πνεύµα του τόπου” των Ταµπακαριών που όλοι περπατάµε, αλλά “το οράν και το θεάσθαι” κάθε ατόµου, έχει διαφορετικό κίνητρο για τον καθένα ….
Η βιοµηχανική κληρονοµιά είναι ένα ευαίσθητο ζήτηµα πολιτιστικής διαχείρισης στο παγκόσµιο κοινωνικό γίγνεσθαι που προϋποθέτει την διασφάλιση της ισορροπίας ανάµεσα στην προστασία, αλλά και τη βιωσιµότητα! Και τα δύο αυτά, φυσικά, δεν είναι αντίρροπα.
[…] Τα Ταµπακαριά αντιστέκονται στις “επιβουλές”, παραµένοντας ερµητικά και απρόσιτα, στα βέβηλα, κυριαρχικά και αρπακτικά βλέµµατα. Εδώ ή προσέρχεσαι επιδεκτικός ή διέρχεσαι ανεπίδεκτος. Πλησιάζοντας τα (µόνο) ρεπορταζιακά, τεκµηριωτικά ή αναµνηστικά , ως “άλλο ένα” και όχι ως “ένα Άλλο” θέµα, χάνουµε το µεγάλο στοίχηµα µε το χρόνο, που δεν είναι ταξίδι “µέσα” του, αλλά µια (αδιάρκεστη) στιγµή “έξω”από αυτόν. (Πολυχρονάκης, 2024 , ο. π.)
Είθε να µην είναι το “εσώψυχο” βλέµµα του Μιχάλη Πολυχρονάκη το τελευταίο.
* Και στο δοκίµιο του δηµιουργού Μιχάλη Πολυχρονάκη µαζί µε το δικό µου µεγάλο ευχαριστώ για την ανεκτίµητη εµπειρία της θέασης και της νοηµατοδότησης του εκθεσιακού του αφηγήµατος στον χώρο τέχνης B. Mυλωνογιάννη, εκείνη τη βροχερή µέρα του Γενάρη.
* Η Μαρία Α. ∆ρακάκη είναι Επιµελήτρια του Μουσείου Σχολικής Ζωής ∆ήµου Χανίων µε ειδίκευση στην πολιτισµική επικοινωνία και την πολιτιστική διαχείριση
*Οι φωτογραφίες είναι ερασιτεχνικές λήψεις της γράφουσας για τις ανάγκες του αφιερώµατος.
1. Από το ∆οκίµιο µε τίτλο “Μετα-Ταµπακαριά: Το πνεύµα του τόπου” το οποίο εκδόθηκε σε 100 αντίτυπα µε την ευκαιρία της οµώνυµης έκθεσης του Μιχάλη Πολυχρονάκη που πραγµατοοποιήθηκε τον Ιανουάριο του 2024 στην αίθουσα Τέχνης “Β. Μυλωνογιάννη” στα Χανιά, σελ. 3
2. Από το ∆οκίµιο, ό. π. σελ.8
3. Μουσείο Καζαντζάκη, https://www.kazantzaki.gr/gr/home
