Ως βοτσαλωτό έργο τέχνης

«Σε δηµιούργησα µες σε χαρά και µες σε λύπες:
µε τόσα περιστατικά, µε τόσα πράγµατα
κ’ αισθηµατοποιήθηκες ολόκληρο , για µένα…»
Κων/νος Καβάφης 1

Ένα έργο τέχνης µε φυσικά βότσαλα σε µαύρο και λευκό της δηµιουργού Κωνσταντίνας Μπολιεράκη θα έχει στο νέο µουσειολογικό αφήγηµα του Μουσείου Σχολικής Ζωής ∆ήµου Χανίων, τον ρόλο του πρεσβευτή ενός «ανοιχτού ερωτήµατος» για την τυχαιότητα της διαφύλαξης ή της απώλειας ενός ιστορικού τεκµηρίου στο σύγχρονο κοινωνικό γίγνεσθαι. Η απόδοση της οπτικής ταυτότητας του Οργανισµού Εκδόσεων ∆ιδακτικών Βιβλίων ( ΟΕ∆Β) µε την τέχνη του βοτσαλωτού θα επιδιώξει να ξεδιπλώσει ιστορίες τυχαίας διάσωσης ή απώλειας ενός πολύτιµου ιστορικού τεκµηρίου, αλλά και να ευαισθητοποιήσει τους επισκέπτες για την στάση προστασίας αρχειακού υλικού και µέριµνας για τη συνέχεια της ζωής του, σε ένα νέο σηµασιολογικό πλαίσιο.

Γύρω από το συγκεκριµένο βοτσαλωτό έργο τέχνης θα αναπτυχθεί ένας οπτικός διάλογος από τα οπισθόφυλλα σχολικών βιβλίων διαφορετικών χρονικών περιόδων από τις συλλογές του Μουσείου, προβάλλοντας ταυτόχρονα το ιστορικό των δύο Οργανισµών που είχαν για πάρα πολλά χρόνια την ευθύνη της έκδοσης και διανοµής των εγχειριδίων της τυπικής εκπαίδευσης στη χώρα µας. ∆ηλαδή του Οργανισµού Εκδόσεων Σχολικών Βιβλίων( ΟΕΣΒ) και του Οργανισµού Εκδόσεων ∆ιδακτικών Βιβλίων (ΟΕ∆Β) . Το βοτσαλωτό² της Κων/νας Μπολιεράκη επιπρόσθετα θα ενεργοποιήσει τον προβληµατισµό για τη διαµόρφωση οικολογικής συνείδησης στην σχολική κοινότητα, επαναφέροντας το πολυσυζητηµένο ζήτηµα της επανάχρησης του σχολικού βιβλίου, πολιτική καθιερωµένη εδώ και αρκετά χρόνια στις περισσότερες χώρες της ΕΕ.
Το συγκεκριµένο έργο τέχνης αξιοποιήθηκε δηµιουργικά σε πολλά βιωµατικά εργαστήρια –ερµηνευτικά µονοπάτια του Μουσείου σε οµάδες οικογενειών, εκπαιδευτικών και µαθητών και πλέον θα επιτελεί µια ακόµη κρίσιµη αποστολή στη νέα έκθεση του Μουσείου Σχολικής Ζωής ³.

Σύµφωνα µε τον νέο µουσειολογικό σχεδιασµό⁴ η νέα αφήγηση του Μουσείου θα επιστρατεύσει το εικαστικό λεξιλόγιο και τη δυναµική της σύγχρονης καλλιτεχνικής έκφρασης για να επικοινωνήσει τα διαφορετικά επίπεδα νοηµάτων αντιπροσωπευτικών τεκµηρίων της συλλογής του Μουσείου, ενεργοποιώντας µέσα από ανοιχτά ερωτήµατα πολλαπλές αναγνώσεις, ερµηνείες, συσχετίσεις, συνδέσεις διαφορετικών οµάδων κοινού, δια της τέχνης. To λιτό έργο τέχνης της Μπολιεράκη έτσι θα λειτουργήσει ταυτόχρονα ως πρεσβευτής µιας παραδοσιακής τέχνης της νησιώτικης ελληνικής αρχιτεκτονικής . Τέλος θα είναι και απτικό έκθεµα που θα φέρει υποµνηµατισµό µε γραφή Braille για τους επισκέπτες µε προβλήµατα όρασης, µε την επιστηµονική ευθύνη της Ειδικής Παιδαγωγού Μαρίζας Μαρµατάκη.

1 από 3

Οι εναλλαγές των µαύρων και λευκών φυσικών βοτσάλων κατά την θαυµαστή παραδοσιακή τέχνη της υποµονής στη χώρα µας, σηµατοδοτούν στην εµπνευσµένη εικαστική αναπαράσταση της Μπολιεράκη, µε την καίρια επιλογή του συγκεκριµένου εκφραστικού µέσου στο θέµα του έργου της, ένα φορµαλιστικό έργο σύγχρονης τέχνης .Το έργο µετουσιώνεται στο νέο µουσειολογικό αφήγηµα του Μουσείου Σχολικής Ζωής σε ένα πολυαναφορικό έκθεµα. Η απόδοση της οπτικής ταυτότητας του ιστορικού οργανισµού ΟΕ∆Β είναι ρεαλιστική , αλλά ταυτόχρονα τα διαφορετικά βότσαλα στοιχειοθετούν και µια πολύ δυναµική πλαστική φόρµα. Το αδιαίρετο στοιχείο της ύλης που συνεκτικά στοιχειοθετεί την βοτσαλωτή σύνθεση ,µε τη µαστοριά της δηµιουργού και την έµπειρη ψηφοθέτηση της, επιτυγχάνει µέσα στο τετράγωνο ξύλινο κάδρο του την ακριβή παραστατικότητα , αλλά και τη νοηµατική υπέρβαση. Ο σεβασµός στο ιστορικό λογότυπο που διαιωνίστηκε από γενιά σε γενιά στην ιστορία της εκπαίδευσης µε την χαρακτηριστική µορφή αποκτά νέα εκφραστική λειτουργία Οι ερµηνείες από τους µαθητές των 4 αρχικών γραµµάτων του Οργανισµού, πλάι στην κουκουβάγια που σήµερα µε βάση τη γραµµική της απόδοση συνδέεται και µε άλλο είδος πτηνού από την οικογένεια των γλαύκων , στο πέρασµα του χρόνου είναι διαποτισµένες µε αυτοσαρκασµό, παιδική αφέλεια, αστεϊσµούς σε ανιαρές ώρες της σχολικής ζωής, κατά κύριο λόγο, «εν είδει» σκανδαλιάς.

Η δηµιουργός Κωνσταντίνα Μπολιεράκη µε το έργο τέχνης της τεκµηριώνει υπερβατικά το ιστορικό λογότυπο µε απόλυτο σεβασµό στην πολύτιµη παρακαταθήκη της ιστορικής µνήµης , γιατί όλα τα µέρη του είναι στη θέση τους τοποθετηµένα µε την ακρίβεια ενός ευαισθητοποιηµένου αποδέκτη της υλικής και άυλης εκπαιδευτικής κληρονοµιάς , µε την χαρισµατική καλλιτεχνική της σκευή και µε τη βαθιά σχέση της οικειότητας και της αγάπης της στην παιδαγωγική πράξη που υπηρετεί. Πρόθεση της µε τη ρέουσα ρυθµική κίνηση της διαφορετικότητας των φυσικών βοτσάλων και του θαυµαστού πλουραλισµού του µαυρόασπρου εικαστικού κόσµου τους , να στοιχειοθετήσει µε τις ψηφίδες της ένα νέο «τόπο» ωραίου και αλήθειας, µεταµορφώνοντας το συµβατικό και πεζό , σε νέα αισθητικά ταξίδια, σε νέες εικόνες πρωτογενούς δύναµης. Ως επίµονη ταξιδευτής µε εµπιστοσύνη στην απλότητα του υλικού της, ισορροπεί ιδεατά τη λιτότητα και την ακριβή παραστατικότητα µε την αφαιρετική αποδόµηση για να ανασύρει και να διεκδικήσει από τον χωροχρόνο της σχολικής ζωής τις πιο ατµοσφαιρικές δραµατικές και ευφρόσυνες στιγµές στην µικροϊστορία της εκπαίδευσης.

Όλα τα στοιχεία του βοτσαλωτού έργου της Μπολιεράκη µε την εναλλαγή του µαύρου και λευκού, σηµειωτικά στη νέα έκθεση του Μουσείου, υπονοούν µια αέναη µονοµαχία δηµιουργού και αποδεκτών, ανάµεσα στον ρεαλισµό και την πληρότητα της νοηµατικής υπέρβασης ,ανάµεσα στην σιωπηλή εγκαρτέρηση και τη χαρά της σπουδής, ανάµεσα στην υποµονή της ρουτίνας της σχολικής πράξης και τη συγκίνηση της δηµιουργικότητας, σε κάθε γνωστικό αντικείµενο, όταν τα µαθήµατα γίνεται ταξίδια συναρπαστικά… δια της τέχνης. Όταν το υλικό του έργου τέχνης , γίνεται άυλο µε την πρωτότυπη ,πολύσηµη, συµβολή του επικοινωνιακού κώδικα των τεχνών.
Η καλλιτέχνης απευθύνει «ένα ερώτηµα ανοιχτό» στις γενιές των µαθητών και εκπαιδευτικών που αντιστάθηκαν ,αντιστέκονται και θα αντιστέκονται στη µονοτονία της σχολικής πράξης, αντιπαραθέτοντας η ίδια, την εσωτερικότητα του µαγευτικού κόσµου των βοτσάλων, όταν λούζονται από το φως του ήλιου, από την αρµύρα του θαλασσινού νερού… Επιδίωξη της να αντισταθεί µε την παλλόµενη έκφραση της και µε τους συµβολισµούς του έργου της, ήπια, αλλά αποτελεσµατικά, σε κάθε οµοιογένεια που απειλεί την ελευθερία, την αυτονοµία, τον σεβασµό στην αξία του διαφορετικού.

Ένα βότσαλο που χάθηκε, ένα βότσαλο που συλλέχτηκε σε µια στιγµή έµπνευσης, ένα βότσαλο που χαράχτηκε ή πληγώθηκε από τη συνεχή τριβή, παραλληλίζεται µε ένα βιβλίο που σηµαδεύτηκε από απόγνωση, από θυµό, από φόβο, από αντίδραση ή πετάχτηκε ως άχρηστο στα σκουπίδια µε αυτοσυνειδησία , άρνηση ή και παρόρµηση… Χρόνια τώρα τα τεκµήρια των µουσειακών ή προσωπικών συλλογών λόγω «τυχαιότητας» καταστρέφονται ή αντίστοιχα σώζονται για να αποκτήσουν µια νέα ζωή…. Το Μουσείο Σχολικής Ζωής ∆ήµου Χανίων έχει πολλές ιστορίες «τυχαιότητας» να αφηγηθεί όπως και κάθε Μουσείο, άλλωστε…
Η µοναδικότητα που φέρει όµως κάθε ίχνος της ανθρώπινης δράσης, σε κάθε βιβλίο , σε αντικείµενα χρηστικά ή µη , σε έργα υλικά ή άυλα, αντιστέκεται στην «τυχαιότητα» « σαν ερώτηµα ανοιχτό» στο πέρασµα του χρόνου, φωλιασµένο αγιάτρευτα πάντα ανάµεσα στην επίγνωση και την ελπίδα, στην άσκηση και την ευαισθητοποιηµένη απόκριση κάθε προσώπου. Για να αναπαραστήσει ξανά έναν κόσµο σε νέα συµφραζόµενα, όχι όπως είναι, αλλά µονάχα όπως θα µπορούσε να είναι.

Πώς διαλογίζεται κανείς άραγε µε το λευκό και το µαύρο πάνω στην ελευθερία και την αλήθεια; Η κρυφά παλλόµενη αταραξία των ψηφίδων στο βοτσαλωτό έργο τέχνης της Μπολιεράκη αβίαστα σε οδηγεί στο βάθος της ψυχικής τάξης, ικανής και αναγκαίας για µεγάλους αναστοχασµούς.
Η διχρωµία του λευκού και του µαύρου ορίζει λιτά και καίρια τη δραµατική ένταση σε στιγµές κρίσιµων ανθρώπινων επιλογών. Μια συµπαγής πέτρινη οικεία µορφή ανασύρει και διαχέει στιγµιότυπα, µνήµες, σιωπές καθώς ξετυλίγει το κουβάρι της ψυχής και του µυαλού και το οδηγεί στα ταπεινά και τα µεγάλα της «σπουδής της ζωής»… Μετουσιώνεται έτσι µε τη συγκλονιστική της απλότητα η βοτσαλωτή δηµιουργία σε µαρτυρία ευρύτερα της ζωής, όχι απλά της σχολικής… ∆ρα ως αφετηρία που ενεργοποιεί πλήθος αρχετυπικών ερωτηµάτων τα οποία θέτει ο άνθρωπος για το παρόν και το µέλλον, στο µέτρο του βάθους και της ποιότητας της στάσης ανθρωπισµού που χαρακτηρίζει τον καθένα µας προσωπικά και συλλογικά.

1. Ψυχοπαίδης Γ. (2021),» Εις τον καιρόν. Πρόσωπα της τέχνης»εκδ. Κέδρος σ.44.
2. «Με τη λέξη «βοτσαλωτό» εννοούµε το είδος αυτό της τέχνης που κορυφώθηκε τον 19ο αιώνα στο χώρο, κυρίως του Αιγαίου, δηµιουργώντας έργα που χαρακτηρίζονται σαν µοναδικά στολίδια της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής. Ξεκινούν από τα Μινωικά χρόνια, διαπερνούν την Ελληνιστική περίοδο σαν εκλεκτά ψηφιδωτά, ξενιτεύονται όταν υποδουλώνεται ο τόπος και επανέρχονται σε συνθήκες ανοικοδόµησης και ελευθερίας στο χώρο που γεννήθηκαν και λάµπρυναν , το ΑΙΓΑΙΟ…» ( Λουκιανός, , 2012) Το συγκεκριµένο έργο τέχνης δωρήθηκε από την εικαστικό δηµιουργό Μπολιεράκη Κωνσταντίνα το 2017 στο Μουσείο, µε αφορµή την οµαδική έκθεση σύγχρονης τέχνης που είχε πραγµατοποιήσει το Μουσείο στο Γυαλί Τζαµισί, µε την επιµέλεια των Γιάννη Μαρκαντωνάκη και Αντώνη Βλαβογιλάκη και µε τίτλο «∆ιάλογοι τέχνης» .
3. . Η νέα έκθεση του Μουσείου θα φέρει τον τίτλο «ΣΑΝ ΕΡΩΤΗΜΑ ΑΝΟΙΧΤΟ…» και ετοιµάζεται µε πολλή φροντίδα για να σηµατοδοτήσει µια νέα εποχή για το Μουσείο και τον τόπο . Υλοποιείται µε την αποκλειστική υποστήριξη – ευθύνη της ΚΕΠΠΕ∆ΗΧ ΚΑΜ και του ∆ήµου Χανίων
4. Ιδέα-σχεδιασµός-επιµέλεια Μαρία Α.∆ρακάκη

Αναλυτικότερα στον επίσηµο ιστότοπο του Μουσείου Σχολικής Ζωής ∆ήµου Χανίων www.school-life.gr
Περισσότερα για τη δηµιουργό Κωνσταντίνα Μπολιεράκη στις διευθύνσεις: https://konstantina-bolieraki.com/
http://dl110.madgik.di.uoa.gr/kallitexniko-geraka/welcome

• Η Μαρία Α. ∆ρακάκη είναι Επιµελήτρια του Μουσείου Σχολικής Ζωής ∆ήµου Χανίων , Παιδαγωγός, Εκπαιδεύτρια Ενηλίκων