Οστεοαρθρίτιδα: Γιατί δεν πρέπει να σας ακινητοποιεί ο πόνος

Η οστεοαρθρίτιδα είναι κάτι που σχεδόν όλοι οι άνθρωποι μπορούν να αναμένουν ότι θα εκδηλώσουν με το πέρασμα του χρόνου. Ήδη πάσχουν από αυτήν περισσότεροι από ένας στους δέκα Έλληνες και ο αριθμός τους αναμένεται να αυξηθεί σημαντικά τις προσεχείς δεκαετίες.
Η πιο συχνή θέση ανάπτυξή της είναι το γόνατο. Υπολογίζεται ότι το 3,6% των ενηλίκων σε όλο τον κόσμο (πάνω από 250 εκατομμύρια άνθρωποι) πάσχουν από οστεοαρθρίτιδα στο γόνατο, ενώ από οστεοαρθρίτιδα στο ισχίο πάσχει το περίπου 1% των ενηλίκων.
Αν και η συχνότητα της οστεοαρθρίτιδας αυξάνεται με την ηλικία, αυτό δεν σημαίνει ότι την εκδηλώνουν μόνο ηλικιωμένοι. Με την εξάπλωση της παχυσαρκίας ολοένα περισσότεροι 30άρηδες ή και 20άρηδες παρουσιάζουν αρθριτικές βλάβες, ιδιαίτερα στα γόνατά τους, και κάποιοι αναγκάζονται να υποβληθούν σε εγχείρηση (αρθροπλαστική γόνατος) για να αντικαταστήσουν την φθαρμένη άρθρωση.
Πριν γίνει αυτό, όμως, οι αρθριτικές βλάβες έχουν μειώσει σημαντικά την ποιότητα ζωής τους. «Η οστεοαρθρίτιδα εξ ορισμού είναι μία κατάσταση που προκαλεί φλεγμονή και πόνο στις αρθρώσεις, και σχεδόν μοιραία οι πάσχοντες περιορίζουν την κινητικότητά τους για να μην πονάνε», λέει ο φυσικοθεραπευτής-χειροθεραπευτής Γιώργος Κακαβάς, από το Fysiotek Sports and Spine Lab (www.fysiotek.gr). «Η ακινησία, όμως, είναι ό,τι χειρότερο για τις αρθρώσεις, διότι αποδυναμώνει τους μυς και τους συνδέσμους με συνέπεια να αδυνατούν να συγκρατήσουν τα οστά στη θέση τους και να εντείνεται ο πόνος και η δυσκαμψία».
Το κλειδί, λέει ο ειδικός, είναι να βρει ο ασθενής την χρυσή τομή ώστε να εξακολουθήσει να κινείται, χωρίς να υποφέρει. «Πρέπει να βρει ένα υποκατάστατο των δραστηριοτήτων τις οποίες περιορίζει ο πόνος της αρθρίτιδας», εξηγεί. «Δεν μπορεί να φροντίσει πια τον κήπο; Δεν μπορεί να κάνει τζόκινγκ; Δεν μπορεί να ανέβει στην καρέκλα όταν κάνει γενική καθαριότητα στο σπίτι; Ας πάει για περπάτημα, ας μάθει κολύμπι, ας κάνει δουλειές στο σπίτι χωρίς να ανεβαίνει σε καρέκλα».
Και συνεχίζει: «Οι ασθενείς ωφελούνται ακόμα και από απλές αλλαγές, όπως το να βάλουν την καφετιέρα μακριά από το τραπέζι για να σηκώνονται να πάρουν καφέ ή το να πετάξουν το τηλεχειριστήριο για να σηκώνονται να αλλάζουν κανάλι στην τηλεόραση. Αυτό που δεν πρέπει να κάνουν είναι να ακινητοποιηθούν διότι, όσο μεγαλώνουμε, αν δεν κινούμαστε όσο περισσότερο μπορούμε, σύντομα δεν θα μπορούμε να κινηθούμε καθόλου».
Την άποψη αυτή επιβεβαιώνουν πολλές επιστημονικές μελέτες. Σε μία από αυτές, που δημοσιεύθηκε το 2015 στο επιστημονικό περιοδικό Arthritis Care & Research, συμμετείχαν 1.168 άνδρες και γυναίκες, ηλικίας 49 έως 83 ετών, που είχαν οστεοαρθρίτιδα στα γόνατα. Οι εθελοντές αυτοί εφοδιάστηκαν με μετρητές βημάτων και υποβλήθηκαν σε δύο τεστ κινητικότητας (ταχύτητα βάδισης και έγερσης από μία καρέκλα). Όπως διαπίστωσαν οι επιστήμονες, οι ασθενείς περνούσαν κατά μέσο όρο τα δύο τρίτα της ημέρας τους καθισμένοι. Όσο λιγότερο δραστήριοι ήταν, τόσο πιο αργά βάδιζαν και τόσο πιο πολύ δυσκολεύονταν να σηκωθούν από την καρέκλα.
Μία άλλη μελέτη που δημοσιεύθηκε την ίδια χρονιά στο επιστημονικό περιοδικό American Journal of Public Health, κατέληξε στο συμπέρασμα πως όσο περισσότερο χρόνο περνούν καθισμένοι οι ασθενείς με αρθρίτιδα, τόσο μεγαλύτερη είναι η απώλεια της λειτουργικότητάς τους σε διάστημα δύο ετών.
Τα καλά νέα είναι ότι ποτέ δεν είναι αργά για να αρχίσει ένας ασθενής να κινείται. Μελέτη σε 2.000 ηλικιωμένους που δημοσιεύθηκε το 2011 στο επιστημονικό περιοδικό Arthritis & Rheumatology, έδειξε πως όσοι ηλικιωμένοι με οστεοαρθρίτιδα στα γόνατα γυμνάζονταν συστηματικά, ήσαν πιο λειτουργικοί και είχαν λιγότερη αναπηρία από τους συνομηλίκους τους που απέφευγαν την άσκηση για να μην πονάνε. Οι δραστήριοι εθελοντές της μελέτης αφιέρωναν τουλάχιστον 150 λεπτά την εβδομάδα σε δραστηριότητες όπως το περπάτημα με όσο πιο γρήγορο βήμα μπορούσαν.
«Η αυξημένη κινητικότητα μπορεί να επιβραδύνει τη λειτουργική φθορά που επιφέρει η γήρανση», λέει ο κ. Κακαβάς. «Οποιαδήποτε δραστηριότητα είναι καλύτερη από την ακινησία, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει ότι ο ασθενής θα κάνει ασκήσεις των ποδιών και των χεριών του καθισμένος στην καρέκλα του».
Πώς μπορεί, όμως, να ξαναγίνει κινητικός ένας άνθρωπος που βασανίζεται από τους πόνους της οστεοαρθρίτιδας; «Η φυσικοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει ουσιαστικά σε αυτό», απαντά ο κ. Κακαβάς. «Μπορεί να συμβάλλει σημαντικά στη μείωση του πόνου, της διόγκωσης και της δυσκαμψίας των πονεμένων αρθρώσεων στα πόδια. Μπορεί επίσης να διευκολύνει τη βάδιση, την έγερση από μία καρέκλα, ακόμα και το γονάτισμα ή το βαθύ κάθισμα. Μάλιστα μελέτες έχουν δείξει ότι ο συνδυασμός της φυσικοθεραπείας με το κατάλληλα σχεδιασμένο πρόγραμμα γυμναστικής παρέχει σημαντικά οφέλη στους ασθενείς με οστεοαρθρίτιδα του γόνατος και μπορεί να καθυστερήσει ή να αποτρέψει την ανάγκη για χειρουργική επέμβαση».
Η φυσικοθεραπεία μπορεί να είναι παθητική ή ενεργητική. Παθητική φυσικοθεραπεία είναι, για παράδειγμα, η κρυοθεραπεία (ψύξη), η θερμοθεραπεία (π.χ. θερμά επιθέματα, διαθερμία) ή η υδροθεραπεία (θεραπείες με νερό). Αντίστοιχα, ενεργητική φυσικοθεραπεία είναι οι ασκήσεις για δύναμη και ευλυγισία που διδάσκει ο φυσικοθεραπευτής στον ασθενή για να τις κάνει στο σπίτι.
«Το πρόγραμμα της φυσικοθεραπείας πρέπει να σχεδιάζεται για κάθε ασθενή ξεχωριστά, έπειτα από προσεκτική αξιολόγηση», τονίζει ο κ. Κακαβάς. «Ιδανικά, η θεραπεία δεν πρέπει να καταπολεμά μόνο τα συμπτώματα αλλά και την αιτία τους. Σε αυτό συμβάλλουν εξειδικευμένες φυσικοθεραπευτικές τεχνικές όπως η fysiotek που, πριν αρχίσει τη θεραπεία, αναλύει την άρθρωση για να καταγράψει τα προβλήματα και να κατευθύνει το είδος και τη διάρκεια της απαιτούμενης αγωγής. Η fysiotek μπορεί να μειώσει ή να εξαλείψει τον πόνο, να ελαττώσει το οίδημα και να βελτιώσει την κινητικότητα της άρθρωσης, βοηθώντας έτσι σημαντικά ανθρώπους που δεν ανταποκρίνονται στη φαρμακευτική αγωγή αλλά δεν μπορούν και να χειρουργηθούν».
Τόσο η παθητική όσο και η ενεργητική φυσικοθεραπεία είναι πολύ σημαντικές για να μειωθούν οι πιέσεις στο γόνατο και έτσι η φλεγμονή και ο πόνος του ασθενούς, προσθέτει. Και καταλήγει: «Η διατήρηση του φυσιολογικού εύρους κίνησης της άρθρωσης έχει καθοριστική σημασία για την διεκπεραίωση των καθημερινών δραστηριοτήτων. Η σωστή φυσικοθεραπεία μπορεί να αυξήσει την κινητικότητα της άρθρωσης και να βοηθήσει τον ασθενή να ανακτήσει μια όσο το δυνατόν καλύτερη ποιότητα ζωής».