Πρωτοχρονιά του 1959. Ο Μανώλης Γλέζος περνάει την πύλη των φυλακών του Ιτζεδίν με την κατηγορία του “συνεργού της διεθνούς κατασκοπίας”.
Πενήντα-εφτά χρόνια μετά ο εμβληματικός αγωνιστής της εθνικής αντίστασης και της Αριστεράς επιστρέφει στις ερειπωμένες φυλακές ως επισκέπτης στο πλαίσιο των γυρισμάτων της ταινίας του Παντελή Βούλγαρη «Το τελευταίο σημείωμα».
Εμφανώς συγκινημένος ο Μανώλης Γλέζος περιηγείται στον χώρο γυρίζοντας πίσω το ρολόι του χρόνου. Μπαίνει στον θάλαμο που είχε κρατηθεί. Θυμάται τις χαμηλές σιδερένιες πόρτες της πύλης που υποχρέωναν τους κρατούμενους να σκύβουν σε μια συμβολική κίνηση υποταγής. Σταματάει στην ελιά που δεσπόζει ακόμα και σήμερα στο κέντρο του προαυλίου.
«Εδώ με είχαν φέρει όταν είχαν κατασκευάσει μια συνωμοσία εναντίον της ΕΔΑ και με θεώρησαν ως τον πιο ευάλωτο επειδή δεν ήμουν τότε βουλευτής. Ετσι ήρθα στο Καλάμι με την κατηγορία της κατασκοπίας», εξηγεί μιλώντας στους δημοσιογράφους.
Θυμάται ότι κατά παράβαση του “εθίμου” των φυλακών ο ίδιος είχε μεταφερθεί βράδυ στο Καλάμι. «Η πιο μεγάλη όμως παραβίαση ήταν όταν εκτέλεσαν νύχτα τον Μπελογιάννη», σημειώνει και προσθέτει: « Όταν θέλανε να κάνουν τη δουλειά τους τέτοιες παραβιάσεις γίνονταν και το καθεστώς δεν λογάριαζε κανένα έθιμο».
Η εικόνα των φυλακών φέρνει στον νου του παλιού αγωνιστή τραγικά περιστατικά: «Το πιο τραγικό ήταν όταν μου ανέθεσαν να ανακοινώσω σε έναν συγκρατούμενό μου την είδηση του θανάτου της κόρης του…», αναφέρει κομπιάζοντας από τη συγκίνηση.
Ο σκηνοθέτης Παντελής Βούλγαρης και η συγγραφέας και σεναριογράφος Ιωάννα Καρυστιάνη συστήνουν στον επισκέπτη τους τον νεαρό ηθοποιό που υποδύεται στην ταινία τον αδερφό του, Νίκο Γλέζο. Τον θαρραλέο αγωνιστή της εθνικής αντίστασης, ο οποίος εκτελέστηκε από τους ναζί το ’44 σε ηλικία μόλις 19 ετών.
Η παραμονή του Μανώλη Γλέζου στο Ιτζεδίν θα διαρκέσει περίπου 6 μήνες. Στον χρόνο αυτό, μαζί με άλλα στελέχη του Κομουνιστικού Κόμματος θα συστήσουν στη φυλακή σχολές ξένων γλωσσών, λογιστικών και δημοσιογραφίας. Ακόμα και μέσα σ’ αυτό το ασφυκτικό περιβάλλον καταπίεσης και αντίδρασης, οι πολιτικοί κρατούμενου θα αφήσουν τη δική τους προοδευτική σφραγίδα.
Ενα ξεχωριστό ιστορικό ίχνος που κινδυνεύει όμως στις μέρες μας να χαθεί καθώς το φρούριο καταρρέει εγκαταλελειμμένο στο έλεος του χρόνου και της φθοράς. Μια αγωνία που μοιράζονται και οι συντελεστές της ταινίας όπως προκύπτει κι από τα λόγια της Ιωάννας Καρυστιάνη στη σχετική ερώτηση που της θέσαμε: «Μακάρι η ταινία να γίνει η αφορμή για να υπάρξει μεγαλύτερο ενδιαφέρον από τους αρμόδιους και τις κρατικές υπηρεσίες ώστε να διασωθεί το κτήριο του Ιτζεδίν. Είναι ένας χώρος με βαρύ φορτίο μνήμης που καλό είναι να μην το παραμερίζουμε, αφού καθετί από το χθες μας βοηθάει να συλλογιζόμαστε καλύτερα και το σήμερα…».
