Την πολύ παλιά εποχή οι άνθρωποι διατηρούσανε στα σπίτια τους, τα κατοικίδια ζώα, τη γάτα και τον σκύλο δια να τους προσφέρουν την ανάλογη προστασία (υπηρεσία) στα υπάρχοντά τους (τρόφιμα, καρπούς) εντός και εκτός αυτού.
H γάτα του πρόσφερε αυτήν πέριξ και εντός της οικίας του από τα βλαβερά και επιζήμια για την υγεία τους και για την διατροφή τους όπως: «φίδια, σκορπιούς, κατσαρίδες, καβρομαμούνες, κολισαύρες και ποντικούς».
Ο δε σκύλος ήτανε φύλακας για όλα τα υπάρχοντά του γύρω του σπιτιού κυρίως όταν απουσίαζε.
Της γάτας η διατροφή ήτανε το κρέας αλλά αυτή την εποχή δεν είχε τη δυνατότητα να της το προσφέρει γιατί πρώτα ενδιαφερότανε για την οικογένειά του και εφόσον περίσσευε έτρωγε και εκείνη.
Έτσι αναγκαζότανε να αναζητά την τροφή της πέριξ του σπιτιού που ήτανε από όλα τα παραπάνω που πλησιάζανε στην αυλή του και κυρίως η περισσότερη ήτανε από τους ποντικούς.
Όμως και τα ποντίκια θέλανε την τροφή τους για να ζήσουν που υπήρχε στην αποθήκη της οικογένειας (καρπούς, δημητριακά, πατάτες, ελιές κ.λπ.) και μέσα στο σπίτι (τυρί, ψωμί, διάφορα τρόφιμα). Οπότε αναγκαζότανε να εξέλθουν από τις κρύπτες που κατοικούσανε που ήτανε κοντά στο σπίτι για την ανεύρεσή της.
Αυτή την ώρα οι γάτες ήτανε κρυμμένες και ακίνητες και περιμένανε να πιάσουν τους ποντικούς πριν ακόμα προλάβουν να προξενήσουν ζημιά στα υπάρχοντα του νοικοκύρη τους και αμέσως τους τρώγανε. Αν δεν τους έφθανε η τροφή περιμένανε να πιάσουν περισσότερους. Μετά μένανε κοντά στις πόρτες για ξεκούραση και προστασία του σπιτιού.
Η οικογένεια, το σπίτι και την αποθήκη κατά διαστήματα τα άφηνε ανοικτά για να μπαίνει μέσα η γάτα να ελέγχει για τυχόν ύπαρξη ποντικών.
Όπως μας είπε πρόσφατα ένας ηλικιωμένος ότι την κατοχή γύρω το 1946-47 η γάτα που είχανε ξαφνικά την χάσανε χωρίς να ξέρουν που πήγε. Ο πατέρας μου είπε ότι υποψιάστηκε τον γείτονά μας επειδή ήτανε πολύ καλή να κυνηγά τους ποντικούς και ότι την σκότωσε και την εξαφάνισε.
Αμέσως αναστατώθηκε γιατί θα είχαμε πολλές ζημιές στα υπάρχοντά μας στην αποθήκη και μέσα στο σπίτι. Οι ποντικοί λες από την μυρωδιά καταλάβανε ότι δεν υπήρχε γάτα στο σπίτι μας και αρκετοί βγήκανε από τις κρύπτες τους και κάνανε την εμφάνισή τους παντού να φάνε την τροφή τους και όταν χορτάσανε χαρούμενοι χορεύανε και κάνανε ότι θέλανε σε όλο το νοικοκυριό μας χωρίς κανένα φόβο.
Βλέποντας ο πατέρας μου ότι όλα τα υπάρχοντά μας θα υποστούν μεγάλες ζημιές είπε στη μάνα μου: «λείπει η γάτα μας και χορεύουν τα ποντίκια» και ανενόχλητα τρώνε ότι θέλουν. Γι’ αυτό φεύγω αμέσως να πάω στον αδελφό μου που έχει πολλές γάτες να του ζητήσω μια γιατί θα καταστραφούμε.
Μόλις την έφερε στο σπίτι και έκανε την εμφάνισή της παντού πρόλαβε και έπιασε δύο ποντικούς ενώ όλοι οι άλλοι εξαφανιστήκανε στη γύρω περιοχή. Τότε που είδε πάλι στην πράξη «το έργο» που προσφέρει η γάτα στο σπίτι επανέλαβε στη μάνα μου: όταν λείπει ο γάτος χορεύουν τα ποντίκια και τρώνε τους κόπους μας.
Αυτή την προστασία που είχε ο νοικοκύρης από το κατοικίδιο ζώο του «τη γάτα» τον υποχρέωνε να της προσφέρει ακόμα περισσότερη τροφή και αγάπη προκειμένου να μη φύγει ξανά και έχει πάλι δυσάρεστες καταστάσεις στα υπάρχοντά του. Εκτός από τη γάτα ο νοικοκύρης είχε αργότερα στη διάθεσή του για περισσότερη προστασία των αγαθών του και τα αυτοσχέδια μέσα: την παγίδα και την φάκα για την ενίσχυση του έργου της γάτας.
Υπόψιν ότι οι περισσότεροι στα σπίτια τους προτιμούσανε να έχουν γάτες καθότι ο γάτος συχνά εγκατέλειπε το σπίτι του να πηγαίνει στις γειτονιές για να κάνει παρέα με γάτες οπότε οι ποντικοί βρίσκανε την ευκαιρία να προξενούν φθορές στα υπάρχοντα του σπιτιού του.
Για αρκετά χρόνια συνεχιζότανε αυτός ο τρόπος προστασίας στα υπάρχοντα του ανθρώπου εντός και εκτός του σπιτιού του από το κατοικίδιο ζώο και των παγίδων που διατηρούσε. Όμως όπως και σε άλλες περιπτώσεις οι συμπεριφορές ή οι προσφορές πολλών ζώων ο άνθρωπος αφού διαπίστωνε ότι προσφέρουν πρόοδο και ότι μπορούν να έχουν διδακτικό σκοπό εις την οικογένεια και γενικά στο σύνολο των ανθρώπων τις μεταφέρανε με την ίδια έννοιά τους και εις τον ίδιον.
Αφού διαπίστωσε ότι υπάρχουν οφέλη για ένα καλύτερο μέλλον αμέσως τις υιοθετούσε μέσα στις καλύτερες διδακτικές παροιμίες. Το ίδιο συμπεριέλαβε και την παρούσα παροιμία να λέγεται συχνά για να αντανακλά και για όσους στις υποχρεώσεις τους μειονεκτούσανε.
Από εκεί και μετά που την πήρε ο άνθρωπος στα χέρια του την εκτελούσε όπως ακριβώς έχει η έννοιά της. Την αρχή έκανε από την οικογένειά του που την θεωρούσε ως το βασικό θεμέλιο για όλα τα επαγγέλματα, σε όλες τις υπηρεσίες, στην εκπαίδευση, στον στρατό, κ.λπ. ακόμα και στην πολιτεία με την ευθύνη πάντοτε αυτός που θα προΐσταται εις αυτά.
Αυτοί που παίρνανε αυτήν τη θέση είχανε την υποχρέωση να παράγουν έργο προς όφελος όλων και τις πατρίδος μας αλλά και να την εκτελούν σύμφωνα με τις αρχές και τους νόμους που ορίζεται για το κάθε επάγγελμα.
Όμως όποιος θα απουσίαζε από αυτήν ή δεν θα υπήρχε ενδιαφέρον τότε οι εργαζόμενοι εις όλα αυτά θα αδιαφορούσανε, θα φεύγανε από την εργασία και ακόμα θα παίρνανε ότι είχανε ανάγκη.
Έτσι η πρόοδος για την ανάπτυξη θα ήτανε μειωμένη και θα ήτανε εις βάρος του επαγγέλματος και της υπηρεσίας τους.
Για όλες τις παραπάνω περιπτώσεις όλο και κάποιος ηλικιωμένος παρουσιαζότανε και έλεγε την παροιμία της γάτας όπως και σήμερα πρέπει να λέγεται περισσότερο.
Οφείλουμε να αναφέρουμε ορισμένα από αυτά που έχουν συμβεί κατά την πορεία της ζωής των ανθρώπων μέχρι και σήμερα και τις συνέπειες καλές ή κακές στις οικογένειες, σε όλες τις υπηρεσίες κ.λπ. που εκτελούσανε στις περιπτώσεις απουσίας των υπευθύνων.
Μια οικογένεια που κατοικούσε σε ένα ορεινό χωριό της περιοχής του Βρύσινα στη χρονική περίοδο 1948-49 είχε έξι παιδιά (αγόρια). Ένας ηλικιωμένος γείτονάς της, μας είπε:
Από την πολλή εργασία που προσφέρανε όλη η οικογένεια μαζί στη γεωργία και την κτηνοτροφία τα καταφέρνανε να έχουν το καλύτερο νοικοκυριό στο χωριό μας και επιβιώνανε χωρίς δυσκολίες. Ακόμα βοηθούσανε και σε δυο οικογένειες που δεν είχανε εισοδήματα.
Όμως ο πατέρας τους μαζί με ένα εξάδελφό του πήγανε και κλέψανε πρόβατα από το διπλανό χωριό. Δεν προλάβανε να τα πουλήσουνε και τους έπιασε η αστυνομία με αποτέλεσμα να δικαστούν σε τρία χρόνια φυλακή ο καθένας και σε τρία εκτόπιση εκτός Κρήτης. Από τότε και μετά η γυναίκα και τα παιδιά του αδυνατούσανε να εκτελούν όλες τις εργασίες και γρήγορα πέσανε στην φτώχεια. Και πρόσθεσε ο γείτονας: όταν φύγει το αφεντικό από τα σπίτι (γάτος) όλοι οι κόποι πάνε στον αέρα.
Επίσης ένας ηλικιωμένος δάσκαλος που δίδασκε την περίοδο της κατοχής στο τούρκικο δημοτικό σχολείο της πόλης μας πρόσφατα στο σπίτι του μας είπε: Το σχολείο μου είχε έξι δασκάλους. Εγώ επειδή είχα περισσότερα χρόνια δάσκαλος ήμουνα και Δ/ντής. Ένα Σάββατο είχα πάει στο συμβούλιο των δασκάλων του νομού μας. Στις 9 η ώρα που έφυγα είπα στο δάσκαλο της πέμπτης τάξης να κάνει και το μάθημα στην τάξη μου στην έκτη που είχα 14 παιδιά. Όμως εγώ τελείωσα γρήγορα και γύρισα στο σχολείο. Διαπίστωσα ότι ο δάσκαλος της τρίτης τάξης απουσίαζε χωρίς την άδειά μου. Είχε πει όμως στον δάσκαλο της τετάρτης να κάνει το μάθημά του. Όταν χτύπησε το κουδούνι να σχολάσουμε κάλεσα όλους τους δασκάλους και σχολίασα την αδικαιολόγητη απουσία του συναδέλφου μας λέγοντας τους μεταξύ όλων και την παροιμία: όταν λείπει ο γάτος χορεύουν τα ποντίκια.
Και πριν αρκετά χρόνια εις την πόλη μας υπήρχε ένα μεγάλο εμπορικό κατάστημα ρούχων πολύ γνωστού και επώνυμου έμπορα. Οι πελάτες κάθε μέρα ουρά να αγοράζουν από την πόλη και από τα χωριά. Το αφεντικό συχνά ταξίδευε για την Αθήνα να προμηθεύει με αρκετό εμπόρευμα το μαγαζί του.
Όμως την συχνή απουσία του το προσωπικό του την εκμεταλλευότανε και άρχισε να κάνει βουτιές στα οικονομικά και στα ενδύματα. Σιγά – σιγά το αφεντικό δεν έβγαινε να πληρώνει τις αγορές και το προσωπικό του. Έτσι μπήκε σε μεγάλο χρέος που αδυνατούσε να το πληρώνει, οπότε πήρε την απόφαση και το έκλεισε. Κατάλαβε από πού προέκυψε το χρέος αλλά ήτανε πλέον αργά. Και εδώ αφού απουσίαζε ο έμπορος χορεύανε τα ποντίκια και τρώγανε ότι θέλανε.
Σήμερα το κατοικίδιο ζώο και τα αυτοσχέδια μέσα που διατηρούσε ο άνθρωπος την παλιά εποχή για την προστασία των αγαθών του εις το σπίτι του αποτελούν το παρελθόν τους. Αυτήν τώρα την προσφέρουν τα διάφορα φάρμακα που έχει κατασκευάσει η επιστήμη εκτός από τα χωριά που ακόμα διατηρούνται η γάτα και τα αυτοσχέδια μέσα που συμπληρώνουν το έργο τους και τα φάρμακα.
Ενώ στα σπίτια των πόλεων το έργο της γάτας εξ ολοκλήρου το έχουν πάρει τα φάρμακα και η ίδια προσφέρει παρέα εις την οικογένεια μέσα στο σπίτι της. Γνωρίζει τα όσα του είχε προσφέρει εις το παρελθόν του τώρα της έχει δώσει αυτή την τιμητική θέση με έτοιμες τροφές και ξεκούραση.
Όταν συναντηθεί στην αυλή του αφεντικού της με ποντίκια δεν τα ενοχλεί αλλά τα προσφέρει παρέα και παιχνίδια.
Τέλος, ο άνθρωπος βγήκε κερδισμένος από την υπηρεσία που του προσέφερε η γάτα καθότι η παροιμία που προέρχεται από αυτήν υποχρεώνει και συμμορφώνει ορισμένους που αδιαφορούν να προσφέρουν έργο εκεί που έχουν τοποθετηθεί προς όφελος των ιδίων και του συνόλου.
