Αναλύσεις DNA στη Γερμανία στο σκελετικό υλικό κοπέλας που θυσιάστηκε
Κέντρο συνάντησης και όσμωσης του μινωικού με τον μυκηναϊκό πολιτισμό ήδη από την 3η χιλιετία προ Χριστού υπήρξε η Κυδωνία με επίκεντρο τον λόφο του Καστελλιού. Βασικά στοιχεία του μυκηναϊκού πολιτισμού αναγνωρίζονται στην Κυδωνία, η ελληνική γλώσσα, τα νέα ταφικά έθιμα αλλά και μια ανθρωποθυσία: η θυσία μιας νέας κοπέλας για την οποία ενδιαφέροντα αποτελέσματα αναμένονται από αναλύσεις -στη Γερμανία- DNA του σκελετικού υλικού της νεαρής γυναίκας αλλά και των πολεμιστών των τάφων της Κυδωνίας της ίδιας περιόδου.
Τα παραπάνω αποτελούν συμπεράσματα από την εξαιρετικά ενδιαφέρουσα διάλεξη της επίτιμης Γενικής Διευθύντριας Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς του υπουργείου Πολιτισμού, Μαρίας Ανδρεαδάκη-Βλαζάκη, με θέμα: «Η άφιξη των “Μυκηναίων” στην περιοχή των Χανίων: Αρχαία παράδοση και ανασκαφικά δεδομένα», που δόθηκε στην αίθουσα του Κέντρου Αρχιτεκτονικής της Μεσογείου (ΚΑΜ) το απόγευμα της Πέμπτης στο πλαίσιο διεθνούς αρχαιολογικού συνεδρίου.
Σύμφωνα με την κα Βλαζάκη, η θέση των Χανίων «καταντικρύ της Πελοποννήσου», όπως αναφέρει ο Διόδωρος ο Σικελιώτης, καθιστά την ευρύτερη περιοχή ως το πρώτο και πιο προσιτό σημείο επαφής και πρόσβασης από την ηπειρωτική Ελλάδα προς το νησί της Κρήτης.
«Στα Χανιά, ήδη από την 3η χιλιετία π.Χ., είχε επιλεγεί ο χαμηλός λόφος του Καστελλιού στην Παλιά Πόλη, ή αλλιώς ο λόφος της Μεραρχίας, σε δεσπόζουσα θέση σε σχέση με το φυσικό λιμάνι στα βόρεια και τον χανιώτικο κάμπο στα νότια, ως το πιο πρόσφορο σημείο για την εγκαθίδρυση του πρώτου οργανωμένου οικιστικού πυρήνα και του μινωικού διοικητικού κέντρου στη συνέχεια. Το ίδιο μπορεί να λεχτεί και για την Κυδωνία της Γραμμικής Β΄ γραφής , την Κυδωνία της μυκηναϊκής περιόδου. Το μυκηναϊκό ανακτορικό κέντρο που παρείχε πρόβατα και άρματα στο ανάκτορο της Κνωσού του 14ου αι. π.Χ., όπως πιστοποιούν οι πινακίδες στην ελληνική γλώσσα, ήταν ιδρυμένο στην ίδια θέση όπου είχε αναπτυχθεί και το μινωικό ανακτορικό κέντρο των Χανίων, πατώντας στα ερείπια της καταστροφικής πυρκαγιάς του 1450 π.Χ., χρησιμοποιώντας το παλαιότερο δομικό υλικό και ακολουθώντας τις επιταγές της κρητομυκηναϊκής φάσης. Τούτο είναι πρόδηλο τόσο στην αρχιτεκτονική, οικιστική και ταφική, όσο και στις άλλες εκφάνσεις της τέχνης».
Η κα Βλαζάκη σημείωσε ότι «σύμφωνα με τις αρχαίες πηγές και την παράδοση, οι κάτοικοι της Κυδωνίας συνδέονται με τους κατοίκους της ηπειρωτικής Ελλάδας, τους Αρκάδες, τους Ηλείους, τους Αργείους. Ο τοπικός ήρωας Κύδων, ο οποίος έδωσε το όνομα στην πόλη, κατάγεται από την Αρκαδία, ως γιος του αρκάδα Τεγεάτη, όπως αναφέρει ο Παυσανίας. Σύμφωνα με άλλη παράδοση, ο Κύδων ήταν γιος του Ερμή ή του Απόλλωνα αντίστοιχα, και της κόρης του Μίνωα Ακακαλλίδας, δηλ. στον κτήτορα της Κυδωνίας παρατηρούμε συνένωση ελληνικών και κρητικών στοιχείων».
ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΑΝΑΣΚΑΦΕΣ
Για τα στοιχεία που μας παρέχουν οι ίδιες οι ανασκαφές, η Μαρία Βλαζάκη ανέφερε μεταξύ αλλων:
«Με την πολύτιμη μαρτυρία της κεραμικής, πληροφορούμαστε από τις ανασκαφές στο λόφο του Καστελλιού, αλλά και των Νοπηγείων Κισάμου, επαφές με την Πελοπόννησο τουλάχιστον στα πρωτοελλαδικά και πρωτομινωικά χρόνια, την 3η χιλιετία π.Χ. Ως ενδιάμεσος σταθμός επικοινωνίας χρησιμοποιείται το νησί των Κυθήρων…
Μετά το 1450 π.Χ., όταν καίγεται η εγκατάσταση στον λόφο Καστέλλι, οι μυκηναϊκές ενδείξεις πολλαπλασιάζονται στην Κυδωνία. Η μυκηναϊκή παρουσία στην Κρήτη είναι πια εμφανής».
Η ΝΕΚΡΟΠΟΛΗ
Κατά την ΥΜ ΙΙ περίοδο ιδρύεται νεκρόπολη στα νοτιοανατολικά του οικισμού.
Όπως σημειώνει η Μαρία Βλαζάκη, «έξαφνα νέα είδη ταφής των νεκρών εισέρχονται στην Κυδωνία, όπως και στην Κνωσό, αποκαλύπτοντας ιδεολογία και αντιλήψεις που οδηγούν σε νέες αφίξεις.
Μετά τις ομαδικές ταφές της μινωικής Κρήτης παρουσιάζονται στα δύο αυτά κέντρα, ατομικές ταφές σε καινούργιες μορφές ταφικών μνημείων, με πλούτο χάλκινων κτερισμάτων, όπλων, εργαλείων και αγγείων, οι γνωστοί τάφοι των πολεμιστών. Η συγγένεια ευρημάτων και εθίμων ταφής με τη Μυκηναϊκή Ελλάδα, αντανακλά την εγκαθίδρυση στην Κυδωνία μιας άρχουσας τάξης πιθανόν από την Πελοπόννησο».
ΕΠΙΡΡΟΗ ΤΩΝ ΑΧΑΙΩΝ ΣΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟ
Ακόμα, η Μαρία Βλαζάκη σημείωσε, μεταξύ άλλων, ότι «από τα κατάλοιπα των ανασκαφών στα Χανιά διαπιστώνεται η ισχυρή επιρροή των Αχαιών στη γλώσσα, το εμπόριο, την ανακτορική, οικιστική και ταφική αρχιτεκτονική. Μετά την εξασθένηση της δύναμης της Κνωσού, η Κυδωνία, υπό τη μυκηναϊκή εξουσία, εξελίσσεται σε κύριο εμπορικό λιμένα της Κρήτης. Οι επαφές της πόλης με άξονα το εμπόριο δεν περιορίζονται μόνο στην υπόλοιπη Κρήτη, την ηπειρωτική Ελλάδα και τις Κυκλάδες. Από τη μελέτη της κεραμικής ανιχνεύονται σχέσεις με την Κύπρο, Χαναάν, Συρία, Αίγυπτο, Ιταλία και Σαρδηνία, τεκμηριώνοντας την ύπαρξη ενός εκτεταμένου εμπορικού δικτύου μέσα από θαλάσσιους δρόμους. Το όνομα της Κυδωνίας αναγράφεται, μαζί με ονόματα και άλλων κρητικών και ελλαδικών πόλεων, στο ταφικό μνημείο του Amenhotep III στην Αίγυπτο, που χρονολογείται στο 1380 π.Χ. Ίσως δεν είναι σύμπτωση το γεγονός ότι σε ανασκαφή οικοπέδου στο λόφο του Καστελλιού βρέθηκε σκαραβαίος με εγχάρακτη δέλτο του ίδιου Φαραώ».
Το τοπικό κεραμικό εργαστήριο, γνωστό ως «εργαστήριο της Κυδωνίας» παράγει έργα εξαιρετικής τέχνης και τεχνικής…
…Επίσης, με μεγάλους, ενεπίγραφους, στην πρωτοελληνική Γραμμική Β΄, ψευδόστομους αμφορείς οι Κύδωνες διακινούσαν υγρά προϊόντα (κυρίως λάδι) σε μεγαλύτερη ποσότητα στην ηπειρωτική Ελλάδα. Αμφορείς της Κυδωνίας έχουν αναγνωριστεί στις Μυκήνες, την Τίρυνθα, την Ελευσίνα, τον Ορχομενό, τη Θήβα. Στην Κυδωνία έχουν βρεθεί τμήματα από 43 τέτοιους αμφορείς.
Η παρασκευή αρωματικών και φαρμακευτικών ελαίων αποτελούσε σημαντική πηγή εσόδων για τα κέντρα της Κρήτης, ήδη από το τέλος της πρωτομινωικής περιόδου (κατά το 2000 π.Χ.).
Η ανασκαφή στην Κατρέ
Ολοκληρώνοντας την παρουσίαση του ευρήματος από το μυκηναϊκό αλλά και μινωικό ανακτορικό κέντρο των Χανίων, η κα Βλαζάκη μίλησε για τα αποτελέσματα της ανασκαφής στην οδό Κατρέ κατά τα τελευταία έτη. Μέχρι σήμερα έχει έρθει στο φως έκταση περίπου 150 τμ. χωρίς το δάπεδο να έχει αποκαλυφθεί παντού. Φέτος, η ανασκαφή επικεντρώθηκε στην περιοχή του ενεργού σεισμικού ρήγματος που διασχίζει τον χώρο από τα δυτικά προς τα ανατολικά. Τα αποτελέσματα υπήρξαν ξεκάθαρα ως προς τη δράση των αλλεπάλληλων σεισμών στην περιοχή και που έχουν αποτυπωθεί δραματικά εντός των ορίων του ρήγματος.
Η ανθρωποθυσία
Η Μαρία Βλαζάκη σημείωσε ότι «ανάμεσα στις οικοδομικές φάσεις όλων των περιόδων, που συνθέτουν το «παλίμψηστον» της Κυδωνίας, ένα εύρημα των ΥΜ ΙΙΙΒ χρόνων, έχει προσελκύσει προς το παρόν το μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Πρόκειται για τμήμα εκτεταμένου αύλειου χώρου τελετουργιών, εν μέρει υπόστυλου, που ίσως συνδέεται με το θρησκευτικό κέντρο του ανακτόρου, ακριβώς στη ΝΔ άκρη του λόφου.
«Στην αυλή, εντοπίστηκαν κατά χώραν και κάτω από λίθους ή πλάκες, συγκέντρωση οστών, σφάγια,υπολείμματα θυσιών διαφόρων ζώων (νεαρών αιγάγρων, αιγοπροβάτων, βοοειδών και χοίρων).
Το σπουδαιότερο όλων είναι η ανεύρεση πάνω στο δάπεδο διάσπαρτων οστών μίας νέας γυναίκας κάτω των 20 ετών, ο τρόπος απόθεσης των οποίων είναι ο ίδιος με αυτόν των οστών των ζώων. Τα παραπάνω στοιχεία παραπέμπουν άμεσα σε τελετουργικές πράξεις».
Με τη βοήθεια της αρχαιολόγου-ανθρωπολόγου δρος Τίνας McGeorge και της συντηρήτριας κ. Άννας Μυλωνά, έχει αποκατασταθεί, όσο μέρος του κρανίου έχει βρεθεί.
Η κα Βλαζάκη σημείωσε ότι «η ανεύρεση των οστών της νεαρής γυναίκας, σε σύνδεση με τελετουργικές πράξεις, δεν πρέπει να μας παραξενεύει, καθόσον η ίδια η ελληνική μυθολογία έχει άφθονα παραδείγματα εξαγνιστικών θυσιών παρθένων, σε μια προσπάθεια της κοινωνίας να αντιμετωπίσει μεγάλη συμφορά, σε περιόδους λοιμών και λιμών ή άλλων εξαιρετικών περιστάσεων και συχνά πριν από μία πολεμική σύρραξη».
Με βάση τα στοιχεία, η ίδια θεωρεί ότι «το έθιμο της θυσίας παρθένου πρέπει να αναχθεί στα μυκηναϊκά χρόνια».
