Οταν το αίμα μετουσιώνεται σε μελάνι

Ηταν 19 του Μάη, ημέρα Κυριακή και το πρωινό εκείνο, το ηρωικό χωριό των Βρυσών του Αποκόρωνα είχε ντυθεί με μία αίγλη πρωτόγνωρη. Πενθούσε, θαρρείς, τον ηρωισμό που αποθέωνε.
H  ατμόσφαιρα φαινόταν να αφομοιώνει τα μείζονα τελετουργικά μιας επιμνημόσυνης τελετής των ηρώων πολέμου στην κατεχόμενη Κρήτη, Ανδρέα Πολέντα και Μανούσου Μεγαλακάκη, με αφορμή τα αποκαλυπτήρια της προτομής του τελευταίου.
Οι στιγμές ήταν αφοπλιστικά συγκλονιστικές αφού είχαν την ένταση της συγκινητικής ανταπόδοσης στην ιστορία και στο «ενεργό κληροδότημα» του ηρωισμού, που η τοπική κοινωνία ως αναπόδραστη εκπλήρωση χρέους – για έναν ιδιότυπο υπαρξιακό λογαριασμό – όφειλε κάποια στιγμή να ξεπληρώσει. Το χρέος αυτό το αναδέχθηκε ο συντοπίτης τους, γνωστός και έγκριτος δικηγόρος στα Χανιά, Γιάννης Ντερμανάκης, που με την υψηλής συγκίνησης και πλούτου συναισθημάτων ομιλία του μας γύρισε πίσω στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα και στα τραγικά γεγονότα της κατεχόμενης Κρήτης.
Ο ομιλητής, αφυπνίζοντας τη συλλογική μνήμη με τη δύναμη των λέξεων και της γλώσσας, ανέδειξε το εύρος της συμβολής των Αποκορωνιωτών ηρώων – συμβόλων του πνεύματος της Κρητικής αντίστασης – στον πόλεμο και ότι η συμβολή αυτή χρήζει αναγνώρισης και σεβασμού. Ανέδειξε, επιπλέον, αυτό που συνδέεται αναπότρεπτα με το πάθος των Κρητικών να ζουν επικίνδυνα συμφιλιωμένοι με το θάνατο, που τον αντικαθιστούν με ένα σύμβολο του – σύμβολο που συνοψίζεται από το όραμα της ελευθερίας, την χαρακτηριστικότερη σύνοψη της Κρητικής ιδιοσυγκρασίας, που ο θάνατος για την πατρίδα είναι ο επίλεκτός της χαρακτήρας. Είναι η πατρίδα, που η κορυφαία πολιτικός στοχαστής του 20ου αιώνα Χάνα Άρεντ θεωρεί ως το πιο θεμελιώδες δικαίωμα «δικαίωμα στην κατοχή δικαιωμάτων» – το  δικαίωμα του ανήκειν σε μία κοινότητα.
Ο ομιλητής επέτυχε την γοητευτική πρόσμειξη της αισθητικής με την τεκμηρίωση όταν μετάγγισε στο χαρτί την ομορφιά των εικόνων και των ήχων του Αποκόρωνα, φορτισμένων με το κοινό μεταίσθημα των καταστροφών, πυρπολήσεων και εκτελέσεων της εφιαλτικής μεθορίου του πολέμου, να έχει συγχρόνως κάτι το απελπιστικό.
Ο Γιάννης Ντερμανάκης, ανακαλύπτοντας τα ίχνη βημάτων των Αποκορωνιωτών ηρώων με τις επαναλαμβανόμενες αναφωνήσεις των ονομάτων τους, διατρέχει με την ομιλία του όλη την πολεμική δραστηριότητά τους – φορτισμένη με τις ανατριχιαστικές λεπτομέρειες των τελευταίων στιγμών τους – μέσα από τα σπαράγματα των εφιαλτικών εικόνων και την τρομακτική μοναξιά των ύστερων αναπνοών να αντιστέκεται στην προδοσία. Η ομιλία του Γιάννη Ντερμανάκη έμοιαζε ίσως με σιωπηλό ψαλμό, σε ένα στερέωμα των ψυχών των ηρώων Ανδρέα Πολέντα και Μανούσου Μεγαλακάκη, αλλά και των αναρίθμητων θυμάτων της Κρητικής αντίστασης – θρηνημένων και απένθητων – για τους οποίους η μνήμη οφείλει να επωμισθεί την εκπλήρωση της αθανασίας, εφόσον τίποτε άλλο εκτός από τη ζωή πεθαίνει τόσο απόλυτα.
Ο Αποκόρωνας, ο τόπος με τη σαγηνευτική και απόκοσμη ανθρωπογεωγραφία, με την ανθρώπινη ζεστασιά, τα συναισθήματα στην εγγύτητά τους – την αγάπη των Αποκορωνιωτών για τη φιλία, το χιούμορ, το χορό, τη μουσική και μία εκρηκτική ζωντάνια να επαναφορτίζεται διαρκώς – τους ήρωες που έχασαν τη ζωή τους πολεμώντας, σφράγισε τη μοίρα της Κρητικής ιδιαιτερότητας και του ευρύτερου Κρητικού μεγαλείου, που συνδέεται με την εμβληματικά κωδικοποιημένη αταβιστική αντίδραση των Κρητικών απέναντι στην παραβίαση του νησιού τους.
Πώς να χωρέσουν όμως στις σελίδες μιας ομιλίας όλα όσα έκαναν την σκληρή αντίσταση των ηρώων Ανδρέα Πολέντα και Μανούσου Μεγαλακάκη – που συνέχεται από τις δραματικότερες στιγμές της ιστορίας – θαυμαστή και ταυτόχρονα τραγική;
Εντέλει, το ίζημα που άφησε στο συλλογικό υποσυνείδητο η ομιλία του Γιάννη Ντερμανάκη είναι η ενσυναίσθηση, η μεγάλη αγάπη, η ευαισθησία και η υπερηφάνεια του ομιλητή για τον τόπο του και το μεγαλείο των ηρώων του. Δεν ήταν πένθος αλλά η απειρόβαθη ευγνωμοσύνη του ομιλητή για τον τόπο του, που γέννησε πρωταγωνιστές και ήρωες.