Παγετώνες και μισές υποσχέσεις

Το όρος Τσιμποράσο από μακριά είναι ένας ωραίος κώνος ανενεργού ηφαιστείου στη Δυτική Κορντιλέρα των Άνδεων στο Εκουαδόρ. Έχει ύψος 6.263 μέτρα και η κορυφή του είναι καλυμμένη από παγετώνες. Στα 5.500 μέτρα αισθάνομαι την έλλειψη οξυγόνου αλλά συνεχίζω σπρωγμένος από την περιέργεια και την άγνοια του κινδύνου πνευμονικού οιδήματος. Στη γραμμή του μεγαλοπρεπούς παγετώνα σταματώ. Από εδώ και πάνω χρειάζονται εργαλεία αναρρίχησης και εμπειρία που δεν διαθέτω. Οι ντόπιοι μου λένε ότι ο πάγος τα τελευταία χρόνια λιγοστεύει, κυρίως λόγω της θέρμανσης του κλίματος. Ο παγετώνας τροφοδοτεί με νερό 650.000 κατοίκους.

Το Τσιμποράσο δεν έχει την αποκλειστικότητα της απώλειας πάγου. Έρευνα που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nature στις 28 Απριλίου 2021, έδειξε ότι η ταχύτητα τήξης των παγετώνων έχει διπλασιαστεί τα τελευταία 20 χρόνια. Οι επιστήμονες είναι σαφείς: την ευθύνη φέρει η ανθρωπογενής παγκόσμια θέρμανση της ατμόσφαιρας. Οι πάγοι βαθμιαία εξαφανίζονται από την Ανταρκτική ως την Αρκτική και από τις Άνδεις μέχρι τις Άλπεις και τα Ιμαλάια. Κάποιοι μπορεί να αδιαφορήσουν για τέτοια γεγονότα επειδή συμβαίνουν σε απόμακρα σημεία της γης. Είναι όμως έτσι;

Οι παγετώνες συνιστούν τη μεγαλύτερη αποθήκη γλυκού νερού στον πλανήτη και τροφοδοτούν 1,9 δισεκατομμύρια κατοίκους. Στέρηση νερού και επομένως τροφής θα ωθήσει τα τεράστια αυτά πλήθη στη μετανάστευση, κάτι που ήδη συμβαίνει σε μικρή ακόμη κλίμακα. Οι μετακινήσεις πληθυσμών μας επηρεάζουν όλους. Όσο για τις πλούσιες χώρες, ένας εκ των συγγραφέων της έρευνας δήλωσε: “Χωρίς παγετώνες θα υπάρχει λιγότερο νερό σε εποχές ξηρασίας προς το τέλος του καλοκαιριού. Πρώτη φορά μπορεί να μην βλέπετε πράσινο χορτάρι στην Ελβετία”.

Η τήξη των παγετώνων συντελεί στην άνοδο της στάθμης της θάλασσας κατά 21%, σύμφωνα με την παραπάνω έρευνα. Για να γίνει αντιληπτή η ποσότητα υδάτων που περιέχουν, αν έλιωναν πλήρως θα ανέβαζαν τη στάθμη της θάλασσας κατά 70 μέτρα, σύμφωνα με την Αμερικανική Γεωλογική Υπηρεσία (USGS).

Η κυβέρνηση των ΗΠΑ, μετά την εκλογή του Μπάιντεν, απαλλαγμένη από τα επικίνδυνα παραληρήματα του Τραμπ, έχει αναλάβει ρόλο ηγέτη στην αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης. Οι Ευρωπαίοι, κάτω από την πίεση της πρόσφατης συνόδου κορυφής που συγκάλεσε ο Μπάιντεν, έσπευσαν να υποσχεθούν μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου κατά 55% μέχρι το 2030 σε σχέση με τη στάθμη του 1990. Η εκπρόσωπος του περιβαλλοντικού δικτύου European Environmental Bureau, Μαριάνι, δήλωσε αμέσως μετά την ανακοίνωση των Ευρωπαίων ηγετών: “Η σημερινή συμφωνία δεν είναι κλιματική νίκη, αλλά φάρσα”. Ο λόγος είναι ότι δεν δεσμεύονται όλες οι χώρες με τέτοιες ανακοινώσεις. Η Πολωνία, για παράδειγμα εξαιρείται από τα μέτρα. Ακόμη και σήμερα η χώρα παράγει το 80% της ηλεκτρικής της ενέργειας καίγοντας άνθρακα.

Μια αποτελεσματική δέσμευση θα περιελάμβανε περικοπές για όλους με συγκεκριμένες πολιτικές και τιμωρίες για μη συμμόρφωση. Τα λόγια δεν κοστίζουν. Ας σημειωθεί ότι το Ευρωκοινοβούλιο επιθυμούσε περικοπές στο 60%.

Τον Απρίλιο 2021, το ανώτατο συνταγματικό δικαστήριο της Γερμανίας έβγαλε μια ιστορική απόφαση. Μετά από προσφυγή νεαρών ακτιβιστών, το δικαστήριο αποφάσισε ότι η πολιτική της γερμανικής κυβέρνησης είναι ανεπαρκής όσον αφορά την προστασία των μελλουσών γενεών λόγω κλιματικής μεταβολής. Η πολιτική της απειλεί την ελευθερία των νέων και “θεμελιώδη δικαιώματα για ένα ανθρώπινο μέλλον”.

Στη χώρα μας η κλιματική πολιτική είναι ασαφής. Ο υπουργός εξωτερικών Δένδιας, προς τιμήν του, δήλωσε πρόσφατα στο Arab News: “[Το Αιγαίο] είναι ένας παράδεισος στη γη. Δεν σκοπεύουμε να το μετατρέψουμε σε Κόλπο του Μεξικού”. Σε άλλο σημείο τόνισε: “…δεν οραματίζομαι την Ελλάδα να γίνει χώρα παραγωγής πετρελαίου”. Το 2019 όμως, ο τότε υπουργός Ενέργειας και Περιβάλλοντος Χατζηδάκης είχε δηλώσει: “Δεν επηρεαζόμαστε από το τι κάνει η Τουρκία, δεν ετεροπροσδιοριζόμαστε, προχωρούμε το πρόγραμμα [των εξορύξεων] κανονικά και με μεγάλη φροντίδα για το περιβάλλον». Η Ελλάδα ποτέ δεν είχε συνεπή κλιματική πολιτική τασσόμενη υπέρ των εξορύξεων υδρογονανθράκων με το πρόσχημα του μεταβατικού καυσίμου.

Οι δεσμεύσεις έχουν αξία μόνο αν στοχεύουν σε συγκεκριμένη συγκράτηση της ανόδου της θερμοκρασίας και συνοδεύονται από καλά ορισμένο οικονομικό και τεχνολογικό σχεδιασμό. Οι τράπεζες παίζουν σημαντικό ρόλο στην κλιματική πολιτική. Κατά τον Guardian, από το 2015 έως σήμερα οι μεγαλύτερες τράπεζες παγκοσμίως έχουν χρηματοδοτήσει τη βιομηχανία ορυκτών καυσίμων με 3,8 τρισεκατομμύρια δολάρια. Η πολιτική των τραπεζών πρέπει να αναστραφεί άμεσα αν οι κυβερνήσεις δεν θέλουν να επιδίδονται σε κούφιες υποσχέσεις πράσινου ξεπλύματος.

Ζούμε το τέλος της εποχής των παγετώνων που διήρκεσε τρία εκατομμύρια χρόνια και τελειώνει μέσα σε λίγες δεκαετίες λόγω της ανεξέλεγκτης οικονομικής ανάπτυξης. Η εποχή αυτή συνδέθηκε με την εμφάνιση του είδους μας στη γη και τη βιωσιμότητα του πολιτισμού.

Σήμερα σπάζουμε έναν ακόμη κρίκο στην αλυσίδα της βιωσιμότητας. Απομένουν ελάχιστα χρόνια ακόμη―γύρω στα δέκα―για να κάνουν οι κυβερνώντες κάτι σοβαρό, πέρα από υποσχέσεις που δεν έχουν διάθεση να τηρήσουν.