» Πόση ώρα µπορεί να περνά το παιδί µπροστά στην οθόνη;
» Πώς επιβάλλονται όρια
Οι νέες τεχνολογίες και το διαδίκτυο είναι µέρος της ζωής όλων µας και ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά στην κοινωνικοποίηση και την ψυχαγωγία.
∆εν είναι, όµως, λίγοι οι κίνδυνοι που ελλοχεύουν, από την παραπληροφόρηση, µέχρι την εξάρτηση από τις οθόνες ή τα µέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ειδικότερα για τα παιδιά, οι γονείς πρέπει να αναλάβουν τον ρόλο του καθοδηγητή, προκειµένου να του δείξουν όχι µόνο τη σωστή χρήση του διαδικτύου και των κοινωνικών µέσων, αλλά και να τα προστατέψουν από επιβλαβείς για τα ίδια συνήθειες.
Το ΑΠΕ-ΜΠΕ µίλησε µε την Μάγια Μεταξοπούλου, ψυχολόγο – ψυχοθεραπεύτρια της Γραµµής 11525 και του Συµβουλευτικού Κέντρου του «Μαζί για το Παιδί» για τις καλές πρακτικές χρήσης των ψηφιακών µέσων, για το τι να αποφεύγουν γονείς και παιδιά, αλλά και για το πώς µπορεί να γίνει σωστή οριοθέτηση του χρόνου που περνά ένα παιδί µπροστά σε µία οθόνη.
•Πώς µπορούµε να µειώσουµε τις πιθανότητες έκθεσης σε διαδικτυακούς κινδύνους
«Η ενασχόληση παιδιών και εφήβων µε τις νέες τεχνολογίες και το διαδίκτυο µπορεί να προσφέρει πολλές δυνατότητες και ευκαιρίες για κοινωνικοποίηση, ψυχαγωγία και µάθηση», ανέφερε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Μεταξοπούλου. Σηµείωσε, δε, ότι τα παιδιά προσαρµόζονται σε µεγάλο βαθµό αρµονικά και τάχιστα στην χρήση των ψηφιακών µέσων. «Οι γονείς, λοιπόν, έχουν να ισορροπήσουν αφ’ ενός την ανάγκη για προστασία από τους κινδύνους που υπάρχουν στη χρήση ψηφιακών µέσων και αφ’ ετέρου την αξιοποίηση των δυνατοτήτων και των ευκαιριών που αυτά προσφέρουν», επεσήµανε.
• Έξι βασικά βήµατα, ώστε να εξασφαλιστεί σε µεγάλο βαθµό η ασφαλής πλοήγηση στο διαδίκτυο είναι τα εξής, σύµφωνα µε την κ. Μεταξοπούλου:
1) Στη νηπιακή και σχολική ηλικία (5-11 ετών), προτείνεται ο υπολογιστής να βρίσκεται σε κοινόχρηστο χώρο (π.χ. σαλόνι) προκειµένου ο γονέας να έχει τη δυνατότητα επίβλεψης της χρήσης του διαδικτύου από το παιδί.
2) Πλοήγηση στο ίντερνετ κατά τη διάρκεια συγκεκριµένων ωρών της ηµέρας, όταν τουλάχιστον ένας γονέας ή κηδεµόνας είναι παρών.
3) Να γίνεται έλεγχος των επιτρεπόµενων ηλικιών που προτείνονται στα online παιχνίδια, τα social media και τα online video.
4) Να γίνεται χρήση των προγραµµάτων γονικού ελέγχου (µπλοκάρισµα ακατάλληλων ιστοσελίδων, δηµιουργία κανόνων φιλτραρίσµατος των ιστοσελίδων, καθορισµός ωρών πρόσβασης στο διαδίκτυο).
5) Ενηµέρωση του παιδιού για τις ενέργειες που χρειάζεται να γίνουν σε περίπτωση έκθεσης σε κίνδυνο (ενηµέρωση του γονέα, screenshot, µπλοκάρισµα λογαριασµών, δίωξη ηλεκτρονικού εγκλήµατος).
6) Εξοικείωση του κηδεµόνα µε όλες τις εφαρµογές που το παιδί χρησιµοποιεί (παιχνίδια, social media) προκειµένου να µπορεί να µεταδώσει στο παιδί τους κανόνες υπεύθυνης και ορθής χρήσης.
• Πώς µπορούµε να αξιοποιήσουµε τον ελεύθερο χρόνο
Ο ελεύθερος χρόνος του καλοκαιριού συχνά αποτελεί µεγάλη πρόκληση για τους γονείς, προκειµένου να τον αξιοποιήσουν µε τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Η έκθεση µπροστά από µία οθόνη είναι η πρώτη και ευκολότερη λύση. Ωστόσο, οι καλοκαιρινοί µήνες είναι µία σηµαντική ευκαιρία για να ξεφύγουν όλοι από τη… ρουτίνα της έκθεσης σε µία οθόνη, είτε είναι ενός κινητού, είτε ενός υπολογιστή, είτε µιας τηλεόρασης.
Η αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου, καλό είναι να γίνεται µε όρους ποιότητας του χρόνου µπροστά σε µία οθόνη, αλλά και µε ενασχολήσεις που προσφέρουν ποιοτικό χρόνο µεταξύ των µελών της οικογένειας.
«Αναφερόµενοι στην «ποιότητα» του χρόνου στις οθόνες εννοούµε ταινίες, σειρές, βίντεο και προγράµµατα τα οποία οι γονείς θα δουν από κοινού µε τα παιδιά τους και θα ανοίξουν θέµατα για κουβέντα. Αυτή η αλληλεπίδραση γονέων-παιδιών είναι πιο εφικτή σε κοινόχρηστες οθόνες, όπως είναι για παράδειγµα η τηλεόραση και ο υπολογιστής, παρά σε προσωπικές, όπως των κινητών και των τάµπλετ», ανέφερε η κ. Μεταξοπούλου.
Αυτό που πρέπει να αποφεύγεται, ωστόσο, είναι το να παραµένει η τηλεόραση ανοιχτή καθ’ όλη τη διάρκεια της ηµέρας. «Αποτελεί ένα ιδιαίτερα διασπαστικό ερέθισµα και συχνά περιλαµβάνει επίσης στρεσογόνες ειδήσεις και εικόνες που οι γονείς θα χρειαστεί να πλαισιώσουν», επεσήµανε.
Αποµακρύνοντας το βλέµµα από τις οθόνες, το καλοκαίρι είναι µία πρώτης τάξεως ευκαιρία για εξωτερικές δραστηριότητες. Όπως ανέφερε η ψυχολόγος – ψυχοθεραπεύτρια, τα µπάνια στη θάλασσα, οι πεζοπορίες, οι εξορµήσεις σε κοντινούς προορισµούς, τα θερινά σινεµά, οι θερινές παραστάσεις και οι επισκέψεις σε µουσεία και αρχαιολογικούς χώρους αποτελούν «εξαιρετικές ευκαιρίες» για ποιοτικό χρόνο µεταξύ των µελών της οικογένειας και για τη δηµιουργία ευχάριστων αναµνήσεων.
Επιπλέον, οι απλές βόλτες µε το ποδήλατο, τα «κλασικά» διαδραστικά παιχνίδια, όπως το κρυφτό και το κυνηγητό και τα αθλήµατα, όπως είναι το ποδόσφαιρο, το µπάσκετ, το βόλεϊ και ο χορός, αποτελούν δραστηριότητες που µπορούν να προσφέρουν χαρά και ανανεωµένη διάθεση σε όλα τα µέλη της οικογένειας.
Φυσικά, βασική εναλλακτική δραστηριότητα, βοηθητική για τη µείωση του χρόνου µπροστά από τις οθόνες παραµένει το διάβασµα ενός βιβλίου. «Είναι σηµαντικό οι γονείς να διαβάζουν ιστορίες στα µικρότερα παιδιά και να ενθαρρύνουν τα µεγαλύτερα παιδιά, χαρίζοντάς τους βιβλία που άπτονται της ηλικίας και των ενδιαφερόντων τους», σηµείωσε η κ. Μεταξοπούλου.
• Πόση ώρα µπορεί το παιδί µου να είναι µπροστά από µία οθόνη;
Σύµφωνα µε την Αµερικανική Ακαδηµία Παιδιατρικής, συνιστάται:
– Η αποφυγή της χρήσης µέσων που περιλαµβάνουν οθόνη µέχρι τους 18 µήνες
– Μέχρι 1 ώρα/ ηµέρα για τις ηλικίες 2-5 ετών
– Μέχρι 2 ώρες/ ηµέρα για τις ηλικίες 6-12 ετών
Από 2-12 ετών, οι χρόνοι µπορούν να αλλάξουν σε περίπτωση που απαιτείται χρόνος επί της οθόνης για τη διεκπεραίωση σχολικών και µαθησιακών υποχρεώσεων.
Ειδικότερα για τη νηπιακή ηλικία (2-5 ετών), κρίνεται απαραίτητο η επαφή του νηπίου µε τα ψηφιακά µέσα να πραγµατοποιείται σε αυστηρώς ορισµένα και συγκεκριµένα πλαίσια (π.χ. βιντεοκλήση µε συγγενικό πρόσωπο όπου η οθόνη θα βρίσκεται σε απόσταση από το νήπιο, χαµηλή φωτεινότητα και µειωµένα decibel). Επιπλέον, µπορεί να γίνεται χρήση για την ανάγνωση ενός ψηφιακού βιβλίου (tablet) ή για την απασχόληση µε κάποιο παιχνίδι συγκεκριµένες και σταθερές στιγµές της ηµέρας. Επιπλέον, απαραίτητο είναι να αποφεύγεται η οποιασδήποτε µορφής οθόνης τουλάχιστον 1 ώρα πριν από τον ύπνο.
•Πώς οριοθετούνται τα χρονικά όρια
Η οριοθέτηση του χρόνου που περνά το παιδί στην οθόνη (screen time) καθίσταται ολοένα και πιο δύσκολη στην εποχή των νέων τεχνολογιών και του ψηφιακού κόσµου. Όπως ανέφερε η κ. Μεταξοπούλου, διαµορφώνεται ένα «δυσµενές κλίµα» για τους γονείς, οι οποίοι καλούνται να επιβάλλουν όρια, την ίδια στιγµή που οι κοινωνίες µετεξελίσσονται µε ταχείς ρυθµούς.
Η αποτελεσµατικότερη οριοθέτηση του χρόνου επί της οθόνης, σύµφωνα µε την ίδια, προϋποθέτει:
– Να υπάρχει σύµπνοια µεταξύ των γονέων.
– Ασφαλής χώρος για να εκφραστούν τα συναισθήµατα και οι σκέψεις του παιδιού.
– Ήρεµο κλίµα συνεργασίας.
– Κίνητρα και ευκαιρίες για να αποχωριστεί το παιδί την οθόνη:
1. Εγγραφή του παιδιού σε οµαδικά αθλήµατα
2. Η καλλιέργεια της µουσικής παιδείας
3. Κοινές δραστηριότητες εκτός σπιτιού
4. Αγάπη του παιδιού για το διάβασµα
5. Μείωση του χρόνου που περνούν οι ίδιοι οι γονείς στο κινητό ή τον υπολογιστή
6. Επαγρύπνηση εκ µέρους των κηδεµόνων αναφορικά µε τη συναισθηµατική και κοινωνική ανάπτυξη του παιδιού.
Οι κίνδυνοι της αλόγιστης χρήσης
Για κάθε ηλικία, ανάλογα µε το αναπτυξιακό στάδιο που διανύει το παιδί, οι κίνδυνοι που ενέχονται από την αλόγιστη χρήση οθονών και διαδικτύου είναι διαφορετικοί, σύµφωνα µε την κα. Μεταξοπούλου.
– Κατά την πρώιµη παιδική ηλικία (0-5 ετών): Ο παιδικός εγκέφαλος έχει ραγδαία γνωστική, κοινωνική και συναισθηµατική ανάπτυξη. Η ποιότητα των εµπειριών αυτής της περιόδου, συµπεριλαµβανοµένης της έκθεσης σε οθόνες, µπορούν να επηρεάσουν αυτές τις κρίσιµες διαδικασίες, όπως η γλωσσική ανάπτυξη, η συγκέντρωση και η επίλυση προβληµάτων. Είναι πολύ σηµαντική κατά την πρώιµη παιδική ηλικία η άµεση ανθρώπινη αλληλεπίδραση.
– Στη σχολική ηλικία (6-12 ετών): Ο υπερβολικός χρόνος στην οθόνη µπορεί να µειώσει τον διαθέσιµο χρόνο για εξωσχολικές δραστηριότητες, οι οποίες είναι σηµαντικές για την κοινωνική και ακαδηµαϊκή ανάπτυξη. Επιπλέον, ο υπερβολικός χρόνος στην οθόνη σε παιδιά αυτής της ηλικιακής οµάδας µπορεί να ελαττώσει την ποιότητα και την διάρκεια του ύπνου, η οποία συνδέεται µε τη γνωστική ανάπτυξη.
– Οι έφηβοι/-ες (13-18 ετών): επηρεάζονται επίσης σηµαντικά από τον υπερβολικό χρόνο στις οθόνες, ιδιαίτερα όσον αφορά την ψυχική τους υγεία. ∆ιαφαίνεται να υπάρχει µια ισχυρή σχέση µεταξύ των υψηλών επιπέδων χρήσης οθόνης και των συµπτωµάτων κατάθλιψης και άγχους στους εφήβους. Ειδικότερα, η χρήση των µέσων κοινωνικής δικτύωσης µπορεί να επηρεάσει την αυτοεκτίµηση και την εικόνα του σώµατος, συµβάλλοντας σε ψυχική δυσφορία
