Βιότοπος – περιγραφή
-Η λατινική ονοµασία του βοτάνου είναι PAEONIA officinalis (Παιωνία η φαρµακευτική. Ανήκει στην οικογένεια των Βατραχοειδών.
Είναι ένα από τα οµορφότερα αυτοφυή βότανα του τόπου µας. Τη συναντούµε σε διάφορα µέρη της Ελλάδας, µε τις ονοµασίες Πηγουνιά (Παρνασίδα), Μάκος, Ξυφιλίνη, Αγλαοφύτης, Ψιφιδέλι, Παγώνι, Ψηφακιά, Παιώνια, Ρόδο του βουνού. Ο ∆ιοσκουρίδης την αναφέρει ως Παιωνία η θήλεια.
Είναι φυτό πολύχρονο, αυτοφυές σε λειµώνες και σκιερά δάση, σε µεσηµβρινές τοποθεσίες, κυρίως στην Ήπειρο και ∆υτική Μακεδονία. Τα άνθη του είναι µονά ή διπλά, αποτελούνται από 8 πέταλα, σε διάφορους χρωµατισµούς, µυρωδάτα και µεγάλα. Τα φύλλα του µακριά και πυκνά, το στέλεχος φτάνει τους 40 έως 60 πόντους και το ρίζωµα του µένει γερό µετά το ξέραµα του φυτού µέσα στη γη τον χειµώνα.
Παγκόσµια υπάρχουν 33 είδη Παιωνίας. Η µελέτη της χλωρίδας της Ελλάδας κατέγραψε 12 είδη. Σήµερα το βότανο χρησιµοποιείται θεραπευτικά στην Κίνα και ιδιαίτερα 3 είδη από αυτό. Η Λευκή Παιώνια ( Paeonia Lactiflora) η οποία έχει λευκά άνθη και λευκωπό ρίζωµα, η κόκκινη Παιώνια (Paeonia Lactiflora) η οποία έχει κόκκινα άνθη και σκούρο ρίζωµα και η ∆ενδρώδης Παιώνια (Paeonia Sullruticosa) της οποίας χρησιµοποιείται το περίβληµα της ρίζας.
Ιστορικά στοιχεία:
Οι αρχαίοι Αθηναίοι την είχαν ονοµάσει «Αθηνά Παιωνία» και είχε χαρακτηρισθεί από τον Παυσανία ως «πασάων βοτανέων βασιληίδα». Πολλούς αιώνες αργότερα και οι Κινέζοι θα την ονοµάσουν «βασιλέα όλων των λουλουδιών».
Το όνοµα του βοτάνου προέρχεται από τον ιατρό θεραπευτή των θεών του Ολύµπου Παίωνα (το όνοµά του αναφέρεται και σε πήλινη πλακέτα της Κνωσού). Όπως αναφέρει ο µύθος, ο Παίωνας, ήταν µαθητής του Ασκληπιού «ός πάντα τα φάρµακα οίδεν». Κάποτε η Λητώ –µητέρα του Απόλλωνα και θεά της γονιµότητας- του δίδαξε πώς να αποκτήσει µία µαγική ρίζα που φύτρωνε στον Όλυµπο, η οποία απάλυνε τον πόνο των γυναικών στον τοκετό. Ο Ασκληπιός ζήλεψε και αποπειράθηκε να σκοτώσει τον µαθητή του. Ο ∆ίας έσωσε τον Παίωνα από την οργή του Ασκληπιού µεταµορφώνοντάς τον στο λουλούδι της Παιώνιας.
Το πολύτιµο αυτό βότανο λοιπόν το χρησιµοποιούσαν από την αρχαιότητα για θεραπευτικούς λόγους. Ο Ιπποκράτης (460-377 π.Χ.) στο Περί Φυτών Ιστορίας αναφέρει 234 θεραπευτικά φυτά. Ανάµεσά τους και την Παιώνια την οποία προτείνει ως αντισπασµωδικό στην επιληψία και άλλες νευρολογικές παθήσεις.
Ο ∆ιοσκουρίδης (1ο µ.Χ. αιώνα) µας άφησε µια εύστοχη περιγραφή της Παιώνιας µε τα παλαµοειδή φύλλα και τους µακρουλούς καρπούς, που έχουν πέντε ή έξι µαύρους σπόρους στο κέντρο και τους άλλους κόκκινους. Στη συνταγή του, 10 ή 12 κόκκινοι σπόροι θεραπεύουν το έλκος του στοµαχιού, ενώ οι µαύροι διώχνουν τον εφιάλτη. Την ξεραµένη ρίζα την χρησιµοποιούσε στη µαιευτική, στους πόνους του στοµαχιού, στον ίκτερο και στις παθήσεις των νεφρών και της κύστης.
Ενώ ο Πλίνιος πρότεινε τους κόκκινους σπόρους για την κυκλοφορία του αίµατος και τους µαύρους για τις γυναικολογικές παθήσεις.
Το φυτό κατά την αρχαιότητα εθεωρείτο ιερό και ικανό να αποµακρύνει τη βασκανία. Το µάζευαν νύχτα και µε τα άστρα, οι πιο καθαροί και ειλικρινείς και πίστευαν ότι άµα κρεµαστεί στον λαιµό ως χαϊµαλί διώχνει όλες τις αρρώστιες και προ παντός την επιληψία.
Την αποξηραµένη ρίζα την χρησιµοποιούσαν ακόµα για να προκαλούν τοκετό και να βοηθήσει να βγει ο πλακούς και επίσης για να προκαλέσουν αποβολή του εµβρύου.
Στην Κρήτη το βότανο το έλεγαν Πηγουνιά, Παγωνιά ή Παγώνια. Τη χρησιµοποιούσαν για επούλωση τραυµάτων.
Συστατικά – χαρακτήρας:
Τα άνθη της Παιώνιας έχουν οσµή δυνατή και έντονα αρωµατική αλλά δυσάρεστη. Είναι στυφά, πικρά και δυνατά. Η ρίζα επίσης έχει οσµή δυνατή και έντονα αρωµατική. Όταν κοµµατιαστεί παίρνει γεύση στυφή και πικρή. Τα σπέρµατα δεν µυρίζουν. Είναι ελαιώδη και έχουν γεύση αποκρουστική.
Η Παιωνία περιέχει βενζοϊκό οξύ, ασπαραγίνη, αιθέριο έλαιο, αλκαλοειδή.
Άνθιση – χρησιµοποιούµενα µέρη – συλλογή:
Ανθίζει Μάιο και Ιούνιο. Για θεραπευτικούς σκοπούς έχουν χρησιµοποιηθεί τα φύλλα, τα άνθη και οι καρποί του φυτού. Κύρια όµως αυτό που χρησιµοποιείται στη βοτανοθεραπευτική είναι η ρίζα. Χλωρό µαζεύεται όλο τον χρόνο και ως ξηρό κατά το φθινόπωρο. Ξεραίνεται ολόκληρο στον ήλιο αλλά χάνει µέρος από την οσµή και τις ιδιότητες του. Τα άνθη συλλέγονται Μάιο και Ιούνιο. Οι καρποί όταν µαζευτούν, µαζεύουν, σουρώνουν και µαυρίζουν. Για τον λόγο αυτό αµέσως µετά τη συλλογή τους πρέπει να περνιούνται σε κλωστή και να εκτίθενται στον ήλιο.
Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις:
Είναι βότανο αντισπασµωδικό και λίγο ναρκωτικό. Η Παιώνια έχει την ιδιότητα να επιδρά στο αίµα και έτσι µπορεί να χρησιµοποιηθεί σε θεραπεία προβληµάτων γυναικολογικού τύπου. Επίσης σε µυϊκούς σπασµούς και κράµπες. Σε ψυχικό επίπεδο επιδρά θεραπευτικά. Σε άτοµα σκληρά, επιθετικά, που θυµώνουν εύκολα, µπορεί να λειτουργήσει σαν ηρεµιστικό. Η ∆ενδρώδης Παιώνια ενδείκνυται σαν αντιπυρετικό, σε αιµόπτυση, αιµατουρία και σε περιπτώσεις πυρετού άγνωστης αιτιολογίας. Επίσης δρα ως αντιυπερτασικό, ηρεµιστικό και υπνωτικό. Η βιοχηµική έρευνα απέδειξε ότι η Παιώνια έχει ισχυρή αντιβιοτική δράση ενάντια σε πολλά παθογόνα µικρόβια όπως σταφυλόκοκκο, σαλµονέλα.
Η καλλιεργήσιµη άσπρη Παιωνία (R. Lactiflora) θεωρείται τονωτική για το συκώτι και το κυκλοφορικό. Οι άγριες κόκκινες Παιωνίες θεωρούνται ότι συµβάλλουν στην αποτοξίνωση του αίµατος.
Παρασκευή και δοσολογία:
Η ηµερήσια δόση είναι 6-12 γραµµάρια.
Παρασκευάζεται ως αφέψηµα. Βράζουµε το βότανο για 20-30 λεπτά.
Το σιρόπι των ανθέων αποτελείται από 1 µέρος ανθέων, 2 νερού και 5 ζάχαρη σε δόση 30-50 γραµµάρια την ηµέρα.
Προφυλάξεις:
∆εν πρέπει να λαµβάνεται κατά τη διάρκεια της εγκυµοσύνης.
Όλα τα προηγούµενα άρθρα της στήλης µπορούµε να τα βρούµε στη διεύθυνση www.herb.gr.
Επίσης, αν κάποιος φίλος αναγνώστης γνωρίζει οποιαδήποτε θεραπευτική ιδιότητα βοτάνου του τόπου µας που δεν είναι ευρέως γνωστή ή έχει κάποιο ερώτηµα, µπορεί να το απευθύνει στην ηλεκτρονική διεύθυνση skouvatsos11@gmail.com
