ΓΙΑ τους παλαιότερους ερευνητές δεν αρκούσε μια επίσκεψη σε βιβλιοθήκη ή Αρχείο για τη συλλογή στοιχείων. Χρειαζόταν αρκετός χρόνος και χρήμα για επισκέψεις σε μεγάλες Βιβλιοθήκες της Ευρώπης, των ΗΠΑ ή του Ηνωμένου Βασιλείου.
ΣΤΑ ΜΕΣΑ της δεκαετίας του ’60, φοιτητής υπότροφος της γαλλικής κυβέρνησης, βρέθηκα σε μια αχανή τρομερά γοητευτική πόλη, το Παρίσι. Κοντά στις εξειδικευμένες σπουδές που ακολουθούσα, ήθελα να εκπληρώσω κι ένα παλιό μου όνειρο. Να βρω –κατά προτροπή του καθηγητή μου στη «Συγκριτική Λογοτεχνία» (Litterature Comparée) Εμμ. Κριαρά, λεπτομερή στοιχεία για ένα πολύστιχο πολυεθνικό μεσαιωνικό χριστιανικό ποίημα, το «La Vie de St Alexis» (=Ο Βίος του Αγίου Αλεξίου, του Ανθρώπου του Θεού). Επρόκειτο για λαϊκή ρίμα του 11ου αιώνα μ.Χ. που το τραγουδούσε η μάνα μου στα «καραμανλίδικα» και ήξερα ότι υπήρχε καταγραμμένο στην κοπτική, τουρκική, πρώιμη γαλλική γλώσσα κ.ά. Τότε δεν επέτρεπαν φωτογραφίσεις, ούτε υπήρχε scanner για σκανάρισμα βιβλίων. Είχες κόλλες σημειώσεων ή “λήμματα” τετραγωνισμένα στα οποία σημείωνες με παραπομπές ό,τι θεωρούσες χρήσιμο. Πηγαινοερχόμουν στις μεγάλες βιβλιοθήκες του Παρισιού (BnF), με τα αυστηρά ωράρια επισκέψεων και τη φειδώ των πληροφοριών των υπαλλήλων τους. Τελικά, σε μια από αυτές, τη Βιβλιοθήκη «Sainte Geneviève» κοντά στη Sorbonne και στο Panthéon, μου επέτρεψαν να ξεφυλλίσω την κριτική έκδοση του αριστουργήματος αυτού από τον διάσημο μεσαιωνιστή καθηγητή Gaston Paris (1839-1903). Βρέθηκα ξαφνικά αντιμέτωπος με μια γλώσσα –την πρώιμη μεσαιωνική γαλλική- γοητευτική μεν, αλλά απόμακρη κι ακατανόητη για μένα! Ήταν μια γλώσσα στο μεταίχμιο λατινικής και μετέπειτα εθνικής γαλλικής… Συνοδεία υπαλλήλου της Βιβλιοθήκης, πήγαμε στο κοντινότερο φωτοτυπείο και φωτοτυπήσαμε προσεκτικά όλο το βιβλίο που επεστράφη αμέσως στη Βιβλιοθήκη. Το θεώρησα μεγάλη και σπάνια “ευτυχία” να κρατώ ένα αντίγραφο, έστω φωτοτυπημένο.
ΣΗΜΕΡΑ, μέσω υπολογιστή, Tablet, κινητού, QR, ή scanner, βιβλία, έγγραφα ή μικροφιλμ διασώζονται. Σε λίγο δε, μέσω της “τεχνητής νοημοσύνης” θα είναι εύκολο στον καθένα να έχει πρόσβαση όχι μόνο σε κάθε βιβλίο, εικόνα ή χειρογραφο, αλλά και στη σύνθεση/δημιουργίου ανάλογου έργου! Τόσο γρήγορα και βίαια άλλαζει ο κόσμος της αναζήτησης, της γνώσης, της αναπαραγωγής και διάχυσής της, που δεν τον προλαβαίνεις!
… ΜΙΑ ζωή θυμάμαι πως στη θέση του υπουργού Παιδείας ετοποθετούντο κυρίως άνθρωποι της Εκπαίδευσης (πανεπιστημιακοί, νομομαθείς ή άλλοι). Για πρώτη φορά φέτος μπαίνει κι ένας άνθρωπος της εποχής μας: η τοποθέτηση του “ψηφιακού αναμορφωτή” της χώρας, κ. Κυριάκου Πιερρακάκη στη θέση του Υπουργείου Παιδείας, δίνει ελπίδες για ένα ψηφιακό άλμα (digitization) στην Ελληνική Εκπαίδευση, αλλά και την παιδεία των μελλοντικών μας πολιτών. Η ψηφιοποίηση της Γνώσης άρχισε προ πολλού στην ΕΕ, αλλά στη χώρα μας παραμένει ανεπαρκής, ενώ και η συμμετοχή των σχολείων σ’ αυτή είναι προβληματική. Το ίδιο επισφαλής είναι και ο στόχος της ΕΕ για σύνδεση όλων των σχολείων στο διαδίκτυο με μεγάλες ταχύτητες, μέχρι το 2025. Μάλιστα, σε έκθεση της, η ΕΕ (2023) αναφέρει πως η χρηματοδότηση που διατέθηκε για τη στήριξη των προσπαθειών των κρατών μελών για εντονότερη ψηφιοποίηση των σχολείων τους, δεν πέτυχε τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Η αποτυχία οφείλεται ιδίως στην απουσία στρατηγικού οράματος αξιοποίησης των ευρωπαϊκών κεφαλαίων από τα κράτη μέλη της.
ΠΑΡΕΧΕΤΑΙ στην Ελληνική Εκπαίδευση μια σπάνια ευκαιρία για “ανακαίνιση” των σχολικών, δημοτικών, πανεπιστημιακών και άλλων βιβλιοθηκών, των Ιστορικών Αρχείων της Χώρας, των Μουσείων κ.λπ. Μια επίσκεψη σε sites (=ιστοσελίδες) μεγάλων Ξένων Ιστορικών Ιδρυμάτων (Εθνικών Αρχείων, Εθνικών Περιφερειακών ή Ομοσπονδιακών Βιβλιοθηκών Πανεπιστημίων κ.ά.) δείχνει το πόσο πίσω είμαστε σ΄αυτόν τον τομέα. Για σκεφθείτε μόνο πόσο χώρο θα εξασφαλίσει η ψηφιοποίηση, ή πόσο χρόνο θα λιγοστέψει για την έρευνα και κατάταξη των περιεχομένων ενός αρχείου ή μιας βιβλιοθήκης· επιπλέον, κρίνεται -η ψηφιοποίηση- καθοριστική για την ώθηση της οικονομικής και πνευματικής ανάπτυξης ενός τόπου κι ενός λαού με το να προωθούνται και τα παρακάτω:
• Διατηρείται για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα η πολύτιμη πληροφορία που περιέχουν τα ψηφιοποημένα βιβλία, χφ, εφημερίδες, σχέδια, αφίσες, κινηματογραφικά έργα κλπ. Οι συχνές πλημμύρες, οι καύσωνες, αλλά και οι φυσικές αλλοιώσεις που επιφέρει ο χρόνος συνηγορούν στην αναγκαιότητα ενός τέτοιου εγχειρήματος. Με την ψηφιοποίηση δημιουργούνται αντίγραφα σε άϋλη μορφή. Τα πάντα μπορούν να διασώζονται ακέραια στο cloud ή στο drive του διαδικτύου.
• Κάθε ζητούμενη πληροφορία μπορεί να ανευρεθεί εύκολα και, σε συνδυασμό με διαφορετικές πηγές της, να εμπλουτισθεί «βιβλιογραφικά». Θα είναι μια πληροφορία άμεσα διαθέσιμη και εκμεταλλεύσιμη. Φαντασθείτε μόνο το ¨θαύμα¨ να υπάρχει ολόκληρη βιβλιοθήκη στο Tablet του κάθε μαθητή! Η δε “τεχνητή νοημοσύνη” θα προσθέσει αργότερα κοντά του, έναν επιπλέον εγκέφαλο ενημέρωσης και δημιουργίας, εκτός πάντα φυσικά του απαραίτητου δασκάλου-συντονιστή.
• Γίνεται προβολή των τοπικών πολιτιστικών αγαθών μέσα από το Διαδίκτυο. Η δε παραγωγή ηλεκτρονικών εκδόσεων (video, CD, εφαρμογές, παρουσιάσεις, αφιερώματα) για την εκπαίδευση και τον πολιτισμό, την παραγωγή έντυπου υλικού θα ενισχύσουν την έννοια “γενική” ή “αέναη παιδεία”.
• Επιτυγχάνεται οικονομική ανάπτυξη ενός τόπου μέσω της προβολής των πολιτιστικών αγαθών και της αξιοποίησης του πολιτιστικού περιεχομένου σε αχανείς αγορές, όπως η Εκπαίδευση, η Ψυχαγωγία, ο Τουρισμός.
ΠΑΝΤΑ με την οικονομική υποστήριξη της ΕΕ, σε πολλές χώρες παρατηρείται ένας μεγάλος και διαρκώς αυξανόμενος αριθμός έργων και εθνικών προγραμμάτων που έχουν στόχο την ψηφιοποίηση πολιτιστικών αγαθών. Και όταν γίνει εναρμόνιση των έργων ψηφιοποίησης σε επίπεδο ΕΕ, τότε υπάρχει και η ελπίδα για μια κοινή εκπαιδευτική πολιτική χωρίς τις κομματικές αγκυλώσει κάθε κυβέρνησης. Η ανάγκη αυτή επιβάλλεται από το γεγονός ότι η νέα μορφή γνώσης, αν και παρουσιάζει ιδιαίτερη πολυπλοκότητα (ενιαία νομοθεσία, κατοχύρωση δικαιωμάτων/copyright) είναι όχι μόνο άκρως αναγκαία αλλά και επείγουσα. Η ψηφιοποίηση ενέχει κόστος που, σε συνδυασμό με τις διαφορετικές προσεγγίσεις της από τα μέλη κράτη της ΕΕ και τις διαφορετικές εμπειρίες, θα κληθεί αργά ή γρήγορα να δημιουργήσει σε ευρωπαϊκό επίπεδο φορέα αξιολόγησης και μορφών λύσεων που θα συμβάλλουν στην πιο αποτελεσματική και οικονομική υλοποίηση της ζητούμενης γ ν ώ σ η ς.
ΑΛΛΑ, έτσι κι αλλιώς, μπήκαμε σε μια εποχή στην οποία η Παιδεία (σε όλες τις αποχρώσεις της) όπως και η διαμόρφωση χαρακτήρων καθώς και δημοκρατικών πολιτών (citizen, citoyen) αλλάζουν ραγδαία. Η τεχνογνωσία, αρέσει δεν αρέσει, έχει να προσφέρει περισσότερα καλά στο ανθρώπινο γένος παρά άσχημα. Αρκεί φυσικά να μη “σκοτώσουμε” το δάσκαλο του μαθητή που θα αναλάβει ένα νέο εξαιρετικά ενδιαφέροντα ρόλο. (7-7-23).
ΣΗΜΕΙΩΣΗ:
-Περισσότερα στοιχεία για την ψηφιοποίηση και άλλα σχετικά, https://en.wikipedia.org/wiki/Digital_Revolution
