Το 2003, μετά από μια σειρά από ενέργειες και συζητήσεις στην Προγραμματική Σύμβαση για την παλιά πόλη Χανίων, ζητήθηκε και εγκρίθηκε η ένταξη του έργου της ανάδειξης των δυο οχυρωματικών περιβόλων στα έργα του «Ταμείου Διαχείρισης Πιστώσεων για την Εκτέλεση Αρχαιολογικών Έργων» του ΥΠΠΟ. Στο θέμα αυτό σημαντικός ήταν ο ρόλος του Υπουργού Εθνικής Οικονομίας Νίκου Χριστοδουλάκη και της τότε Γενικής Γραμματέως του ΥΠΠΟ Λίνας Μενδώνη. Μια Επιστημονική Επιτροπή από δώδεκα ειδικούς για θέματα οχυρώσεων επιστήμονες συζητούσαν και αποφάσιζαν για το σχεδιασμό, τη σύνταξη και έγκριση επιμέρους μελετών για ένταξη στα διάφορα χρηματοδοτικά Προγράμματα κυρίως της Περιφέρειας Κρήτης. Οργανώθηκε μια σοβαρή υλικοτεχνική υποδομή για τόσο μεγάλα έργα (αργότερα το έργο της Επιτροπής επεκτάθηκε στην υπόλοιπη Κρήτη-φρούριο Κούλες Ηρακλείου, νησίδα Σπιναλόγκα), υπήρξε μια προσεγμένη επιλογή επιστημονικού και εργατοτεχνικού προσωπικού και άρχισε σε στενή συνεργασία με τον Δήμο το μεγάλο αυτό έργο με στόχευση αρχικά το Βυζαντινό τείχος και τις δυτικές οχυρώσεις, όπου το ιδιοκτησιακό καθεστώς ήταν σαφές. Παράλληλα προχωρούσε η προετοιμασία ανάλογου έργου για τις ανατολικές, με τις απαιτούμενες κοινές με τον Δήμο παράλληλες πάσης φύσης ενέργειες, ώστε να συνεχιστεί απρόσκοπτα. Όλες οι μελέτες και τα έργα έγιναν με την διαδικασία της αυτεπιστασίας, χωρίς επιπλέον επιβάρυνση, με την ενεργή αξιοποίηση του ωρομίσθιου προσωπικού.
Το έργο στη δυτική πλευρά (οδός Πειραιώς) προχώρησε ικανοποιητικά. Έστω και αν απομένουν κάποια λίγα πράγματα να γίνουν ακόμη, η εικόνα στην περιοχή αυτή άλλαξε εντελώς και φάνηκε τι μπορεί να γίνει αν επεκταθεί σε βάθος χρόνου σε όλο τον χώρο των οχυρώσεων, όπου φυσικά είναι εφικτό. Ιδιαίτερη φροντίδα υπήρξε να μην διαταραχθεί η ζωή της πόλης, όπως η πρόταση στο Δήμο να αξιοποιήσει για στάθμευση οχημάτων τρεις μεγάλους ιδιωτικούς χώρους στην Ακτή Κανάρη (με απαλλοτρίωση όμως τουλάχιστον του ενός για μόνιμη λύση), ώστε να λυθεί το πρόβλημα και να σταματήσουν οι πιέσεις για χρήση των τάφρων για τον σκοπό αυτό. Δυστυχώς η μόνιμη λύση δεν προχώρησε και αντίθετα τελευταία μια από τις τελευταίες ήσυχες περιοχές της πόλης επιβαρύνεται ιδιαίτερα.
Με την συνεργασία του Δήμου Χανίων κατεδαφίστηκε το ακαλαίσθητο ξενοδοχείο «ΧΕΝΙΑ» και αποκαταστάθηκε ο προμαχώνας San Salvatore και ο επιπρομαχώνας Santa Katerina, καθαρίστηκε και αποκαταστάθηκε η δυτική τάφρος, συντάχθηκαν και εγκρίθηκαν από το ΚΑΣ οι μελέτες ήπιας διαμόρφωσης σε χώρο πρασίνου της τάφρου και της πρώην πισίνας του «ΧΕΝΙΑ», συντάχθηκε η προμελέτη για την γέφυρα στην οδό Μελετίου Πηγά. Στο δυτικό ανάχωμα, προχώρησε το έργο της διαμόρφωσης του χώρου και αποκαταστάθηκε το αντιτείχισμα από την οδό Πειραιώς, παράλληλα με τη διαμόρφωση από τον Δήμο Χανίων ενός ωραίου ποδηλατόδρομου. Έτσι ένα σημαντικό μέρος των οχυρώσεων, άλλαξε εικόνα και μπορεί να μπει σαν κεντρικής σημασίας σημείο αναφοράς στη ζωή της πόλης. Συνέπεια των Μνημονίων ήταν η κατάργηση του Γραφείου Τειχών, έτσι οι προσπάθειες ανάδειξης συνεχίστηκαν από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Χανίων.
Στην ανατολική πλευρά τα πράγματα είναι πιο σύνθετα και απαιτείται μια συντονισμένη προσπάθεια με αρκετές παράλληλες ενέργειες, από τις οποίες ένα μέρος έχει υλοποιηθεί και αναμένεται η ολοκλήρωσή τους. Συγκεκριμένα κατεδαφίστηκε ο ετοιμόρροπος Βρεφονηπιακός Σταθμός, αποκαλύφθηκε απέναντι στην οδό Νικηφόρου Φωκά μέρος του τείχους, κατεδαφίστηκε ο επίσης ετοιμόρροπος κινηματογράφος «Ρεγκίνα» (απομένει η απαλλοτρίωση του Ξενοδοχείου «Κρήτη»).
Εδώ ωστόσο υπάρχει το σοβαρό θέμα της παράνομης στάθμευσης στην Ανατολική Τάφρο, όπου αντικαταστάθηκε το ογκώδες και ακαλαίσθητο θέατρο από μια πιο ήπια κατασκευή, όπως και η υπό ανοχή και όρους στάθμευση πάνω στον προμαχώνα Santa Lucia και την συνεχόμενη τάφρο. Εκεί με την ΥΠΠΟ/ΓΔΑΠΚ/ΑΡΧ/Β1/Φ47/ 108220/4767/ 10-11-08!!! Υπουργική Απόφαση, δόθηκε με σαφή όρο η άδεια ΠΡΟΣΩΡΙΝΗΣ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗΣ σε χώρο στάθμευσης «μέχρι την οριστική διευθέτηση του προβλήματος της στάθμευσης με την κατασκευή του σχετικού υπόγειου χώρου κάτω από το παρακείμενο Εθνικό Στάδιο της πόλης». Δεν γνωρίζω ποιος μπορεί να είναι ο εύλογος χρόνος για ένα έργο, το οποίο θα ωφελήσει πολλαπλά το κυκλοφοριακό της πόλης γενικότερα και θα απελευθερώσει το μνημείο, προκειμένου να αναδειχτεί και αυτό σε όφελος της πόλης, των κατοίκων και των επισκεπτών, καθώς και τη δημιουργία σοβαρών εσόδων για τον Αθλητισμό και τον Πολιτισμό.
Η υπόθεση κινήθηκε ενεργά επί δημαρχίας Κ.Βιρβιδάκη, είχε προχωρήσει αρκετά το έργο της-απαραίτητης να προηγηθεί-αρχαιολογικής έρευνας, με θετικές μέχρι τότε ενδείξεις και σημαντικά κινητά ευρήματα. Απαιτούνταν ελάχιστες πιστώσεις για να ολοκληρωθεί η έρευνα και να προχωρήσει το έργο. Η υπόθεση φαίνεται πως έχει «βαλτώσει» την τελευταία δεκαετία, για λόγους, που ομολογώ πως δεν καταλαβαίνω.
Ανάδειξη των ανατολικών οχυρώσεων, χωρίς να έχει δρομολογηθεί λύση στο πρόβλημα, πιστεύω ότι είναι κάτι μάλλον ανέφικτο. Απλά διαιωνίζεται η κατάσταση.
Είναι σωστό και κάποτε πρέπει να περιοριστεί η κυκλοφορία και στάθμευση οχημάτων στην πόλη και ιδίως στην παλιά, είναι όμως εξίσου αναγκαία η δημιουργία κάποιων υποδομών, όπως έγινε με το επικερδές και χρήσιμο Δημοτικό πάρκινγκ στην οδό Περίδου και άλλα ιδιωτικά. Οι κατάλληλοι χώροι στο κέντρο έχουν περιοριστεί πλέον δραματικά.
Στο παρελθόν, που ήταν πιο εύκολο, χάθηκαν πολλές ευκαιρίες, όπως το Πάρκο Ειρήνης και Φιλίας (θα μπορούσε να «διορθωθεί» κατά την επικείμενη ανάπλαση και με αξιοποίηση υπογείως και της οδού Πλουμιδάκη, ακόμη και αν χρειαστεί να προηγηθεί και εδώ αρχαιολογική έρευνα και κάποια καθυστέρηση), το μεγάλο οικόπεδο της πρώην Εμπορικής Τράπεζας στις οδούς Σκαλίδη και Πειραιώς (έγινε ιδιωτικός χώρος στάθμευσης) και οι τρεις ελεύθεροι χώροι στην Ακτή Κανάρη. Η συνέχιση της στάθμευσης ΠΑΝΩ στις σημαντικές οχυρώσεις και ζώνη Α΄ του Αρχαιολογικού χώρου είναι απαράδεκτη και παράνομη λύση. Η έντονη ενεργοποίηση και η συνέχιση κάποιων ενεργειών, που είχαν δρομολογηθεί στο παρελθόν, ιδιαίτερα ωφέλιμες για την πόλη, την Ιστορία της και την ποιότητα ζωής των κατοίκων, πιστεύω πως έχει απόλυτη προτεραιότητα.
*Ο Μιχάλης Ανδριανάκης
είναι επίτιμος έφορος Αρχαιοτήτων
