Επακόλουθο της γήρανσης του πληθυσμού είναι οι μοναδικές μνήμες που ανασύρονται ή χάνονται για πάντα.
Αυτές που ανασύρονται έχουν την πρωτοκαθεδρία στην καθημερινότητα μας. Άτομα της 3ης, 4ης και 5ης ηλικίας ζουν συχνότερα στο παρελθόν, κι ιδιαίτερα στο μακρινό παρελθόν. Ζουν την παιδική τους ηλικία, τους εφηβικούς έρωτες, τους πρώιμους γάμους ή τις αποτυχημένες τους σχέσεις.
Δεν χρειάζεται επιβεβαίωση.
Μια πρωινή βόλτα στα καφέ της πόλης αρκεί…
Στο σημείωμα εξετάζω τους λόγους αυτής της συνήθειας- εμμονής που συνοδεύεται από σημαντικά οφέλη.
Οι λόγοι
Άτομα της 3ης, 4ης και 5ης ηλικίας καταφεύγουν στις πρώιμες αναμνήσεις τους για διάφορους λόγους. Όχι όλοι, όπως θα δούμε στη συνέχεια.
✓Καθώς μεγαλώνουμε, η ικανότητα της βραχύχρονης μνήμης μας μειώνεται. Το αποτέλεσμα είναι να δυσκολευόμαστε να θυμηθούμε πρόσφατα γεγονότα. Για παράδειγμα «Τολμείστε να μας ρωτήσετε, Τι έφαγες προχθές;».
Το αποτέλεσμα είναι ότι βασιζόμαστε στη μακρόχρονη μνήμη μας, η οποία διατηρεί εντονότερα κάποιες παλαιότερες αναμνήσεις μας.
✓Η ανάμνηση προηγούμενων εμπειριών είναι ένας τρόπος για τους ηλικιωμένους να βρουν νόημα και σκοπό στη ζωή τους. Καθώς στοχάζονται τις αναμνήσεις τους, ανακαλύπτουν -αναδρομικά- την ταυτότητά τους και την αίσθηση του εαυτού τους.
✓Επιπλέον, βρίσκουμε παρηγοριά ξαναζώντας χαρούμενες αναμνήσεις ή ανιστορώντας εμπειρίες αγαπημένων πρόσωπων που δεν ζουν.
✓Οι αναμνήσεις μας από το πρώτο τέταρτο ή τρίτο της ζωής μας είναι πιο ζωντανές και συναισθηματικά φορτισμένες από τις πιο πρόσφατες. Ο λόγος;
Οι πρώιμες εμπειρίες μας είναι συχνά διαμορφωτικές ως προς την ταυτότητα και την κοσμοθεωρία μας. Μια συλλογιστική που αναφέρεται σ’ όλες τις αυτοβιογραφικές συνεντεύξεις διασήμων και μη.
✓Είναι φυσιολογικό αυτές να είναι ελκυστικές επειδή έχουν ιδιαίτερη βαρύτητα. Άλλωστε, αξίζει να επανερχόμαστε σε αυτές.
Είναι κάτι σαν συναισθηματική ανταπόδοση, μνημόσυνο θα έλεγαν κάποιοι.
✓Τέλος, όλοι θυμόμαστε έντονα χρονολογίες – ορόσημα οι οποίες συνδέονται με σημαντικά γεγονότα της ζωής μας. Είναι οι μεταβάσεις – γέφυρες μας από μια κατάσταση σε μια άλλη.
Συνήθως είναι λίγες σε κάθε δεκαετία της ζωής μας. Όμως, είναι φορτισμένες συναισθηματικά και επομένως ευκολότερα ανασύρονται.
Μια ιστορία την ημέρα
Για την ανάπτυξη των αναμνήσεων μας, δηλαδή την αφήγηση φάσεων της επεισοδικής μας μνήμης μίλησα το περασμένο Σάββατο σε γονείς, παππούδες και γιαγιάδες μαθητών της ΠΟΛΥΓΝΩΣΗΣ.
Για τα προφανή οφέλη των ακροατών, παιδιών και εγγονών, έχω γράψει επανειλημμένα.
Όμως, υπάρχουν κέρδη για τους ίδιους τους αφηγητές και τις αφηγήτριες. Οι πρώιμες αναμνήσεις μας επαναλαμβανόμενες εδραιώνονται στη μνήμη μας. Σε ορισμένες περιπτώσεις διεγείρουν κι άλλες συναφείς που είναι καταχωρημένες στα τρίσβαθα του εγκέφαλου μας.
Τέλος, η ανάμνηση παλαιότερων εποχών μας προσφέρει μια αίσθηση συνέχειας και σύνδεσης με το παρελθόν. Ένα στοιχείο το οποίο είναι σημαντικό για τη διατήρηση μιας αίσθησης ταυτότητας και αυτοεκτίμησης στη μετέπειτα ζωή μας.
Σχετικές σελίδες στο Facebook -όπως “Χανιά παλιές φωτογραφίες”- παίζουν αυτό τον διπλό ρόλο. Αμέτρητοι χρήστες του γίνονται αφηγητές και ακροατές συνάμα. Φυσικά, χωρίς τη μαγεία της διά ζώσης αφήγησης.
Φανταστείτε την έκπληξη μου, όταν στην παρότρυνση μου να λέει ιστορίες στην εγγονή της, μια Χανιώτισσα γιαγιά μου απάντησε…
«Μα, δεν έχω τίποτα να της πω».
Νέες μνήμες δελεαστικές
Μια ισχυρή μερίδα Χανιωτών της 3ης, 4ης και 5ης ηλικίας είναι ενεργοί. Δημιουργούν, έχουν ενδιαφέροντα, ταξιδεύουν ή συνεχίζουν να εργάζονται.
Τις 2 τελευταίες δεκαετίες αρκετοί συμπολίτες μας στράφηκαν στην Διά Βίου Μάθηση η οποία προσφέρει μύριες ευκαιρίες για νέες μνήμες.
Σε αυτό βοήθησε η λειτουργία του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου (1997) στα πρότυπα του αντίστοιχου Βρετανικού, με σημαντικό αφανή ρόλο Χανιώτισσας Πανεπιστημιακού.
Νέες μνήμες δημιουργούν και τα αμέτρητα ολιγόμηνα προγράμματα Διά Βίου Μάθησης που προσφέρουν όλα τα Πανεπιστήμια μας και ιδιαίτερα το Ε.Κ.Π.Α.
Ο τολμών δημιουργεί μνήμες.
Ο εγκέφαλος μας τις καλωσορίζει…
Για μερικούς ηλικιωμένους, οι σημερινές τους συνθήκες είναι ελάχιστα διεγερτικές ή ελκυστικές, γεγονός που τους στρέφει στις αναμνήσεις τους ως πηγή ψυχικής ανάτασης και δέσμευσης. Όπως εξομολογήθηκε ένας 80χρόνος άκληρος συμπολίτης μας στην κυρία, προσωπική βοηθό του, “Μόνο εσύ έρχεσαι στο σπίτι μου. Μόνο σε σένα τα λέω.”
Συμπερασματικά
– Οι μνήμες μας δεν είναι ένα στατικό παρελθόν τις οποίες δαμάζουμε ή ωραιοποιούμε.
– Η ανάκληση της πρώιμης ζωής μας μοιάζει να είναι ένα αέναο παιχνίδι να αδράξουμε εικόνες που καθρεφτίζονται στα νερά της λήθης.
– Έχουμε συνείδηση του ταξιδιού μας στον χωροχρόνο που διαφοροποιείται συνεχώς, ανάλογα με την αντίληψη μας για αυτόν.
– Κάθε άτομο της 3ης, 4ης και 5ης ηλικίας ελκύεται διαφορετικά από τις πρώιμες αναμνήσεις του. Επηρεάζεται από ένα συνδυασμό γνωστικών, συναισθηματικών και κοινωνικών παραγόντων.
– Κάποιοι αντλούν αναδρομική Δικαίωση και Ελπίδα για τα δράματα του γήρατος που αχνοφαίνονται στον ορίζοντα του Αλτσχάιμερ περιλαμβανομένου.
– Οι νέες μνήμες μπορούν να γίνουν εξίσου παλιές, ισότιμα συναρπαστικές κι εμείς ενθουσιώδεις αφηγητές τους.
*Πτυχ. Ψυχολογίας-Ανάπτυξης Παιδιού, Master Εκπαίδευσης στη Διά Βίου Μάθηση. Επικοινωνία polygnosi@otenet.gr
Τα βιβλία του ‘Μαθαίνω εύκολα΄ ‘Θυμάμαι εύκολα’ ‘Μελετώ αποτελεσματικά’ διατίθενται από τα βιβλιοπωλεία Libraire και ΚΥΒΟΣ.
