Εφάμιλλη των μεγάλων θεομητορικών εορτών είναι και η εορτή της “Παναγίας της Μυρτιδιώτισσας”, Προστάτιδος και Πολιούχου των Κυθήρων, όπου κατά τον 14ο αιώνα, στις 24 Σεπτεμβρίου, ευρέθη η χαριτόβρυτος και θαυματουργός ιερά εικόνα της.
H εύρεση της εικόνας αυτής συνδέεται με το πρόσωπο ενός απλοϊκού ποιμένα προβάτων, ευσεβεστάτου ανθρώπου, στον οποίο διαχέεται αποκαλυπτικά η χάρις της Παναγίας, που ως θεία δωρεά μεταδίδεται σε όλο το νησί. Η πάνσεπτος της Κεχαριτωμένης των Μυρτιδίων εικόνα είναι κατά την παράδοση μια από τις εικόνες που φιλοτέχνησε αγιογραφικά ο Απόστολος Ευαγγελιστής Λουκάς, η οποία “υπερφυώς ευρεθείσα, κατέστη πηγή ιάσεων και απείρων θαυμάτων”.
Τόπος ευρέσεως της αγίας εικόνας είναι το δυτικό μέρος του νησιού, όπου σήμερα υπάρχει το ιερότατο και περίλαμπρο των Κυθήρων προσκύνημα. Εκεί υπήρχε μια κοιλάδα κατάφυτη από μυρσίνες (μυρτιές), “Μυρτίδια”, όπου εφρόντιζε τα ζώα του ο ταπεινός ποιμένας και στον οποίο εφανέρωσε η Παναγία “κατ’ όναρ” ότι εκεί υπήρχε η σεπτή εικόνα της. Του φανέρωσε ακόμη θαυματουργικά οτι σ’ αυτό το σημείο έπρεπε να παραμείνει, όπου με τη φροντίδα του κτίστηκε άμεσα μικρός ναός, για να εξελιχθεί με το χρόνο σε μέγα και ιερό προσκύνημα. “Χαίρει η εν πόαις των μυρσίνων, το Εικόνισμά Σου, φανερώσασα θαυμαστώς, άγκρυαν ελπίδος, πηγής θείων θαυμάτων και καύχημα Κυθήρων, Άχραντε Δέσποινα”.
Καθώς λοιπόν ευρέθη εν μέσω “Μυρτιδίων” επωνομάσθη εξαρχής “Παναγία η Μυρτιδιώτισσα” και κατέστησε τα Κύθηρα ιερό νησί, όπου κατά την εορτή της επιτελείται μεγάλη και λαμπροφόρος πανήγυρις. Και δεν είναι τυχαίο ότι η εύρεση της εικόνας της Μυρτιδιώτισσας συμπίπτει εμ τη συμπλήρωση σαράντα ημερών από την Κοίμηση της Παναγίας (15 Αυγούστου).
Η εορτή της Παναγίας της Μυρτιδιώτισσας συνδέεται ακόμη διαφορετικά και με την Ιερά Μονή Παλιανής Ηρακλείου, όπου η αγία εικόνα της Παναγίας ανάγεται στις αρχές του τετάρτου αιώνα. Εκεί υπήρχε δάσος, όπου κάποτε εξεράγη πυργκαγιά καταστροφική και από κάποιο βάτο ακούστηκε φωνή λέγουσα: “Μη, μη…!” Πήγαν τότε όσοι το άκουσαν και βρήκαν την εικόνα της Θεοτόκου, την οποία μετεκόμισαν με πολλή ευλάβεια στον τότε οικοδομηθέντα μικρό ναό. Όμως η εικόνα βρέθηκε την επαύριον στην αρχική της θέση, στα κλαδιά της εκεί υπάρχουσας μυρσίνης. Τρεις φορές επανέφεραν την εικόνα στο ναό, κελιδώνοντάς τον, και πάλι η εικόνα επανερχόταν στα κλαδιά της μυρσίνης, όπου την αφήκαν οριστικά “κατά βουλήν” της Θεομήτορος.
Η μύρτος αυτή έγινε δένδρο μέγα, από την οποία διαχεόταν πλούσια η χάρις από την εικόνα της Θεοτόκου. Η εικόνα αυτή σκεπάστηκε σταδιακά με τα πυκνά φύλλα και τους κλάδους, ενσωματώθηκε με τον κορμό και έγινε αόρατη. Αλλά η χάρις της Θεοτόκου μέσω της εικόνας αυτής επιτελεί άπειρα θαύματα: “Ασθενείς θεραπεύει, δαιμονώντας εξιάται, και πάσαν θλίψιν απελαύνει εκ των πίστει προσιόντων”. Ακόμη και φύλλα και φλοιός από την Αγία Μυρτιά παρέχουν θεραπεία. Και είναι θαυμαστό ότι τα φύλλα του ιερού αυτού δένδρου της μύρτου εμπλέκονται σταυροειδώς μεταξύ τους, όπως τονίζεται και ασματικά: Χαίρε, οτι σταυροτύπως οι κλάδοι φοβεροί γίνονται τοις αντικειμένοις”. Έτσι η Αγία Μυρτιά αποτελεί κατοικητήριο της Αγίας Εικόνας της Παναγίας και ιερό σύμβολο της Ιεράς Μονής Παλιανής.
Η Ιερά Μονή ονομάζεται Παλιανή λόγω της παλαιότητας και αρχαιότητάς της. Και εδώ δεν είναι τυχαίο ότι η εορτή της Παναγίας Παλιανής της Μυρτιδιώτισσας συμπίπτει ημερολογιακά με εκείνη των Κυθήρων και είναι από τις ονομαστότερες στην Κρήτη. Χαίρει και γάλλεται εδώ η Ιερά Μονή Παλιανής κατά τον υμνωδό:
“Χαίρει η σή Αγία Μονή, Παλιανή εγκαυχωμένη τη δόξη σου, και πίστει προσερχομένη, εν τη μυρσίνη Αγνή, ένθα η Εικών σου εναπόκειται”.
Αξίζει να προσθέσομε ότι και σε άλλες περιοχές τιμάται η Παναγία μας ως “Μυρτιδιώτισσα”.
Στην Κρήτη τιμάται ιδιαίτερα στις Κορακιές Ακρωτηρίου Χανίων ως “Παναγία Μυρτιδιώτισσα” όπου ανηγέρθη ιερός ναός στη χάρη της ως καρπός ευσεβούς πόθου των κτιτόρων αυτού Νικολάου Πεδινάκη και της συζύγου του Μαρίας, το γένος Μετοχιανάκη. Σ’ αυτό το ιερό προσκύνημα συρρέουν πλήθος ευλαβών προσκυνητών και βιώνουν βαθιά την εορτή της Παναγίας της Μυρτιδιωτίσσης.
Πλούσια είναι η χάρις της Παναγίας που διαχέει σε όλους τους πιστούς τους κρουνούς του ελέους της, εις ιάσιν των πιστών και εις οσμήν ευωδίας πνευματικής.
“Μέγα θαύμα η αύρα, η την χαράν φέρουσα, εκ της σης αγίας Εικόνος, λεπτώς πηγάζουσα”, Θεοτόκε Παρθένε.
