Bιότοπος – περιγραφή
H λατινική ονομασία του βοτάνου είναι Leonurus cardiaca (Λεόνουρος ο καρδιακός). Ανήκει στην οικογένεια των χειλανθών. Στη χώρα μας το συναντούμε σπάνια, με την ονομασία λεόνουρος, λεονούριο, παναγιόχορτο η δεσποινόχορτο.
Φυτρώνει σε χαλάσματα, πλαγιές, άκρες δρόμων, παλιούς τοίχους και επιχωματώσεις.
Είναι ποώδες, πολυετές φυτό που φτάνει σε ύψος τα 60 έως 120 εκατοστά. Τα φύλλα του είναι έλλοβα με μεγάλους μίσχους, τριχωτά σε βαθυπράσινο χρώμα. Τα άνθη πολύ τριχωτά, πορφυρά ρόδινα, κατανεμημένα κατά ρόδακες σε όλο το μήκος του στελέχους. Τα άνθη είναι ερμαφρόδιτα και επικονιάζονται από τις μέλισσες. Το φυτό αναδίνει δυνατή και δυσάρεστη οσμή. Υπάρχουν τέσσερα είδη του βοτάνου σε όλο τον κόσμο με παρόμοιες φαρμακευτικές ιδιότητες.
Ιστορικά στοιχεία
Γνωστό βότανο στην αρχαία Ελλάδα. Το χρησιμοποιούσαν σε προβλήματα των γυναικών κατά τη διάρκεια της έμμηνου ρήσης και για την καταπολέμηση της ταχυπαλμίας όταν αυτή συνδεόταν με άγχος. Η λατινική του ονομασία μαρτυρά επίσης ότι γνώριζαν από την Ρωμαϊκή εποχή και την θετική επίδραση που είχε στην καρδιά. Η ονομασία Leonurus σημαίνει «ουρά λιονταριού» και αναφέρεται στα τριχωτά φύλλα του φυτού. Η Αγγλική του ονομασία Motherwort «βότανο της μητέρας» υποδηλώνει την θεραπευτική του χρήση στις γυναίκες. Στα πρώτα βοτανολόγια της γηραιάς ηπείρου το συνιστούσαν για την κακή διάθεση.
Ο Κούλπεπερ (1653) έγραφε για το παναγιόχορτο ότι « δεν υπάρχει καλύτερο βότανο για να διώξεις τα σύννεφα μελαγχολίας απ’ την καρδιά, να της δώσεις δύναμη και να κάνει την ψυχή ευτυχισμένη, εύθυμη και χαρωπή».
Χρησιμοποιήθηκε πολύ στην κεντρική Ευρώπη την Ασία και τη βόρειο Αμερική. Σύμφωνα με την κινέζικη παραδοσιακή ιατρική το βότανο δρα θετικά στο περικάρδιο και το ήπαρ. Το χρησιμοποιούσαν επίσης ως διουρητικό. Οι κινέζοι πιστεύουν ότι δρουν ειδικά στο συκώτι και είναι συνεπώς ιδιαίτερα αποτελεσματικό για τα μάτια, για να «καθαρίσουν την όραση».
Συστατικά – χαρακτήρας
Είναι βότανο με δριμεία γεύση, πικρό, ξηραντικό και δροσερό. Περιέχει μία πικρή ουσία την λεονουρίνη, ταννίνες, αιθέριο έλαιο, βιταμίνη Α και ένα αλκαλοειδές (λεονουρινίνη) και γλυκοσίδια που ρίχνουν την πίεση του αίματος. Έχει λοιπόν δράση καταπραϋντική λόγω των γλυκοσιδίων, εμμηναγωγική λόγω του αλκαλοειδούς και αντιδιαρροϊκή λόγω των ταννινών.
Άνθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή:
Το Παναγιόχορτο ανθίζει από Ιούνιο έως Σεπτέμβριο. Χρησιμοποιούνται για θεραπευτικούς σκοπούς τα αέρια μέρη του φυτού. Οι σπόροι του ωριμάζουν Ιούλιο έως Σεπτέμβριο. Συλλέγεται την εποχή της ανθοφορίας.
Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις:
Σύγχρονες έρευνες έχουν επιβεβαιώσει την αποτελεσματικότητα του βοτάνου ως ηρεμιστικό για την καρδιά και την αποφυγή θρόμβωσης των καρδιακών αγγείων.
Θεωρείται ακόμη πιο αποτελεσματικό ηρεμιστικό και καρδιοτονωτικό (δυναμώνει τις συστολές και επιβραδύνει τον ρυθμό) από τη ρίζα της βαλεριάνας. Δυναμώνει την καρδιά χωρίς να προκαλεί ένταση. Θεωρείται ειδικό ίαμα για την ταχυκαρδία, όταν προκαλείται από άγχος και άλλα παρόμοια αίτια. Συνίσταται στους πόνους του στήθους (ισχαιμικές αρρυθμίες) όταν συνοδεύονται από δύσπνοια, αίσθημα πνιγμού και φόβο από το θάνατο. Επίσης αναφέρεται θετική δράση του βοτάνου σε νευρασθένειες, αϋπνία, υστερία, επιληψία και αρτηριοσκλήρυνση των εγκεφαλικών αγγείων.
Είναι πολύ χρήσιμο για τη διέγερση καθυστερημένης ή ανασταλμένης έμμηνης ροής, ιδιαίτερα όταν υπάρχει ανησυχία και ένταση. Είναι χρήσιμο χαλαρωτικό τονωτικό που βοηθά στις μεταβολές της εμμηνόπαυσης. Μπορεί να καταπραΰνει τις νόθες ωδίνες του τοκετού.
Για τα γυναικολογικά προβλήματα συνδυάζεται καλά με τον κράταιγο.
Έχει αντιβακτηριακές, μυκητοκτόνες, αντιαιμορραγικές και επουλωτικές ιδιότητες.
Παρασκευή και δοσολογία
Το ξηρό βότανο παρασκευάζεται ως έγχυμα. Ρίχνουμε ένα φλιτζάνι βραστό νερό σε 1-2 κουταλιές βοτάνου και το αφήνουμε σκεπασμένο για 10-15 λεπτά. Σουρώνουμε και πίνουμε τρεις φορές την ημέρα. Αν το χρησιμοποιήσουμε σε μορφή βάμματος η δόση είναι 1-4 ml βάμματος τρεις φορές την ημέρα.
Το αφέψημα της ρίζας του Παναγιόχορτου χρησιμοποιείται για της αιμορραγίες της μήτρας. Την περίοδο της εμμηνόπαυσης το βάμμα του βοτάνου έχει καταπραϋντική δράση, ανακουφίζει από τις ταχυκαρδίες κι ενισχύει το καρδιαγγειακό, μειώνει τις εξάψεις, αυξάνει την κολπική λίπανση. Αν υπάρχει πρόβλημα καθυστέρησης πίνουμε το τσάι ζεστό, τρεις φορές τη μέρα. Αν η περίοδος εμφανιστεί, συνεχίζουμε
με κρύο τσάι ως συμπληρωματικό μέσο. Σε περιπτώσεις κολπίτιδας, κολπική πλύση με αφέψημα στη θερμοκρασία του σώματος μια φορά ημερησίως επί μία εβδομάδα (ή λιγότερο).
Προφυλάξεις
Tο αλκαλοειδές σταχυδρίνη που περιέχει, επιδρά επιταχυντικά στη διαδικασία του τοκετού και για τον λόγο αυτό το αποφεύγουμε κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Έρευνες στην Κίνα πάνω στον Leonurus heterophyllus, ένα συγγενή της ευρωπαϊκής ποικιλίας έδειξαν ότι αφεψήματα του φυτού ήταν τόσο αποτελεσματικά όσο και το φάρμακο εργοταμίνη στην πρόκληση σπασμών της μήτρας.
Y.Γ: Όλα τα προηγούμενα άρθρα της στήλης μπορούμε να τα βρούμε στη διεύθυνση www.herb.gr.
Επίσης αν κάποιος φίλος αναγνώστης γνωρίζει οποιαδήποτε θεραπευτική ιδιότητα βοτάνου του τόπου μας που δεν είναι ευρέως γνωστή ή έχει κάποιο ερώτημα μπορεί να το απευθύνει στην ηλεκτρονική διεύθυνση skouvatsos11@gmail.com
