Με αφορμή την επικείμενη παρουσίαση του βιβλίου «Από τα Χανιά στο Καλέ Γκρότο- Η Μικρασιατική Εκστρατεία, Ιστορικό-φωτογραφικό αρχείο λοχία Παναγιώτη Ν. Σοϊλεντάκη» του Νικολάου Π. Σοϊλεντάκη ευχαριστώ πολύ τα Χανιώτικα Νέα που μου δίνουν τη δυνατότητα να εκφράσω τον θαυμασμό μου γι’ αυτό το βιβλίο.
Πρόκειται για ένα βιβλίο συγκλονιστικό, που προσωπικά με συγκίνησε, αν όχι με συγκλόνισε, για πολλούς λόγους: για την αλήθεια του, για την ιστορική μαρτυρία του γράφοντος, για τη συγγενική σχέση που έχω με τον γράφοντα, για το γεγονός ότι ήταν ένας ήρωας της Μικρασιατικής Εκστρατείας, επιζήσας, και για το πιο συγκλονιστικό για εμένα ότι δεν είχα ακούσει ποτέ μέχρι που διάβασα αυτό το βιβλίο ότι ο θείος Πάνος υπήρξε ήρωας της Μικρασιατικής Εκστρατείας. Ίσως αυτό το τελευταίο με κάνει να αναρωτιέμαι, πόσοι ακόμη ήρωες των πολέμων του περασμένου αιώνα, που επέζησαν, δεν μίλησαν ποτέ ή δεν καταγράφηκαν ποτέ οι αναμνήσεις τους. Στην περίπτωση του θείου Πάνου, του λοχία Παναγιώτη Ν. Σοϊλεντάκη σταθήκαμε πολύ τυχεροί. Για πολλούς λόγους και πάλι. Πρώτον επειδή ο ίδιος κράτησε -όπως γράφει- «υποτυπώδες ημερολόγιο» κατά τη διάρκεια της θητείας του που συνέπεσε με την Μικρασιατική Εκστρατεία, όπου και υπηρέτησε ως λοχίας. Δεύτερον, επειδή με την παρότρυνση του υιού του, Νικολάου Π. Σοϊλεντάκη, προέδρου εφετών διοικητικών δικαστηρίων επί τιμή, το 1972 κάθισε και κατέγραψε την εν λόγω εμπειρία του για να μείνει στο αρχείο της οικογένειας. Σε αυτή του την εργασία συμβουλεύτηκε τους τόμους της Ιστορίας της Μικρασιατικής Ιστορίας και την Επίτομη Ιστορία Εκστρατείας Μικράς Ασίας της Διευθύνσεως Ιστορίας Στρατού του ΓΕΣ. Τρίτον επειδή πάλι με τη βοήθεια του γιού του ξανασυναντήθηκε το 1969 με τον συνομήλικό του από τον Κασαμπά της Σμύρνης Ευάγγελο Αχειλά, ο οποίος ως εθελοντής οπλίτης φωτογράφος του 5ου Λόχου Στρατηγείου είχε ακολουθήσει την 5η Μεραρχία μέχρι και το Καλέ Γκρότο. Το 1969 ο Αχειλάς, πρόσφυγας πλέον στην Αθήνα, διατηρούσε φωτογραφείο στην οδό Σταδίου. Και η καλή τύχη έφερε τους δύο άντρες να συναντηθούν ξανά τόσες δεκαετίες μετά. Από το αρχείο του Αχειλά ο Παναγιώτης Σοϊλεντάκης αγόρασε κάποιες φωτογραφίες που τον ενδιέφεραν, τις οποίες και σχολίασε κατόπιν χειρόγραφα με μεγάλη επιμέλεια. Πρόκειται για το εκπληκτικό φωτογραφικό αρχείο που βλέπουμε στο τέλος του βιβλίου, στην ουσία στο δεύτερο μέρος του βιβλίου. Και τέταρτον επειδή ο γιος του, Νικόλαος Π. Σοϊλεντάκης πήρε την πρωτοβουλία να εκδώσει το χειρόγραφο αυτό.
Τον θείο Πάνο τον θυμάμαι ως παιδάκι έτσι όπως απεικονίζεται στην τελευταία φωτογραφία του βιβλίου: ένας ηλικιωμένος σοφός, έχοντας άποψη με βαρύτητα στην οικογένεια και την κοινωνία, σεβάσμιος, ευγενής, κομψός πάντα, με κοστούμι, γραβάτα και το απαραίτητο μπαστουνάκι του. Είχα όμως την ευκαιρία μέσα από τις φωτογραφίες του βιβλίου να τον δω και ως παιδάκι, έφηβο αλλά και λοχία πλέον. Ευτυχώς υπάρχουν φωτογραφίες του ως λοχίας. Με το βλέμμα σταθερό, ειλικρινές, θαρραλέο, καθαρό, φωτογραφίες που παρόλη τη σταθερή τους φύση έχουν κίνηση, χάρη και μεταδίδουν την αύρα της εποχής και τον χαρακτήρα των απεικονιζομένων. Η έκδοση από τις Εκδόσεις Αρμός είναι επίσης ταιριαστή με το καταπληκτικό κείμενο και τις φωτογραφίες του βιβλίου: περιποιημένη, ποιοτική, με φωτογραφικό υλικό στο εξώφυλλο και το οπισθόφυλλο, σε εύχρηστο μέγεθος, είναι πραγματικό έργο τέχνης και σε αυτό το επίπεδο.
Ο Παναγιώτης Ν. Σοϊλεντάκης γεννήθηκε στις 14.9.1899 στην Αγία Μαρίνα. Φοίτησε στα σχολεία της Αγίας Μαρίνας, του Πλατανιά αλλά και στο ιστορικό 1ο Γυμνάσιο Χανίων με συμμαθητές των Αλέξη Μινωτή και τον Εμμανουήλ Μπακλατζή. Έχοντας παππού αγωνιστή στις κρητικές επαναστάσεις, όνειρό του ήταν να πάρει -όπως γράφει- κι ο ίδιος όπλο και να γίνει οπλαρχηγός. Αναφέρει τη γνωριμία του με τον Βενιζέλο και πώς τον ενέπνευσε. Το 1919 επιστρατεύθηκε και πήρε φύλλο πορείας για τη Θεσσαλονίκη. Στις αρχές του 1920 οδηγήθηκε στη Σμύρνη, όπου και προήχθη σε λοχία. Διοικητής του 33ου Συντάγματος, στο οποίο υπηρέτησε, ήταν ο υποστράτηγος Αλέξανδρος Οθωναίος. Του ανέθεσαν απόσπασμα 50 ανδρών να αναχωρήσει για το Τουρμπαλί. Εκεί παραπλάνησε τους Τούρκους τσέτες, όπου δρούσαν αντάρτικα, και με την εξυπνάδα του έφυγαν από εκεί αλώβητοι. Από κει και πέρα μας αφηγείται σταθμό σταθμό όλες τις περιπέτειές του, τις ταλαιπωρίες, τις ηρωικές μάχες καθώς βυθίζονταν στα βάθη της Μικράς Ασίας. Φτάνοντας ως τον Σαγγάριο και το Καλέ Γκρότο ο Παναγιώτης Σοϊλεντάκης είδε συγχωριανούς του και φίλους του να σκοτώνονται, είδε αγριότητες, εμπόδισε τον βιασμό μιας τουρκοπούλας, έζησε τον καύσωνα της Αλμυράς Ερήμου, κοιμόταν τρία χρόνια στην ύπαιθρο σε ένα χαλάκι που είχε πάρει από ένα τζαμί βάζοντας πάντα από κάτω φρύγανα ή θυμάρια και μια προβιά, βίωσε με τους συντρόφους του την πείνα και τη δίψα, το κρύο του χειμώνα, την εξαθλίωση τριών ετών πολεμικών συγκρούσεων, τις μάχες σώμα με σώμα με τους Τούρκους, είδε χιλιάδες συμπολεμιστές του να μένουν πίσω στα σημεία των μαχών, συκοφαντήθηκε για πολιτικούς λόγους, έσωσε τον συγγενή του μουσικό Ελευθέριο Μαυρομμάτη από βέβαιη σφαγή και ο Μαυρομμάτης αργότερα έσωσε τον ίδιο δίχως να το γνωρίζει εκείνος, αλλά μαθαίνοντάς το μετά από χρονιά σε ένα καφενείο στο Παγκράτι… Ακολουθούμε όλη την πορεία του, από την επιστράτευσή του, την υποχώρηση των στρατευμάτων, έως και την επιστροφή του τον Σεπτέμβριο του 1922 στην Κρήτη. Τρία χρόνια στον πόλεμο! Ο ίδιος αναλογίζεται στο τέλος πώς και κατάφερε να επιστρέψει αρτιμελής, σώος στο σπίτι του και δίνει τη δική του συγκινητική ερμηνεία. Μεταξύ αυτών γράφει: «τήρησα τη συμβουλή του πατέρα μου και ήμουν ηθικά καθαρός σε όλες τις μάχες, όπου έλαβα μέρος. Δεν σκύλευσα νεκρό και δεν ασχημόνησα με γυναίκες. Δεν έχασα το ηθικό μου και ακολούθησα τον λοχαγό μου Δήμο Οικονόμου, πάντα συντεταγμένος, πάντα με όσους άνδρες είχε. Με έσωσαν όμως και οι προσευχές. Όπως έμαθα κατά την επιστροφή μου, όλες οι μητέρες στο χωριό κάθε μέρα στην εκκλησία προσεύχονταν και έκαναν παράκληση.» Οι ιστορίες του θείου Πάνου είναι συγκλονιστικές και νιώθω πραγματικά ευγνώμων στον γιό του, τον αγαπημένο μου θείο, Νικόλαο Π. Σοϊλεντάκη που επιμελήθηκε αυτήν την εκπληκτική έκδοση και αποφάσισε να την προσφέρει όχι μόνο στην οικογένεια, όχι μόνο στους κρητικούς, για να γνωρίζουν σιγά σιγά τους ήρωες προγόνους τους, αλλά και στην Ελλάδα, που φέτος θυμάται, 100 χρόνια μετά, τη μαύρη αυτή επέτειο. Στην εκδήλωση-παρουσίαση του βιβλίου που διοργανώνει το Ίδρυμα Ελευθερίου Βενιζέλου στις 24 Αυγούστου στις 20:00 στον περίβολο του Ιερού Ναού Ζωοδόχου Πηγής στις Μουρνιές θα βρίσκεται και ο άνθρωπος που δίχως αυτόν δεν θα είχε σωθεί η μαρτυρία αυτή, ο γιος του Παναγιώτη Ν. Σοϊλεντάκη, Νικόλαος Π. Σοϊλεντάκης, καθώς και εξαιρετικοί ομιλητές.
