Οι βλάκες έβριθαν και πάντα θα βρίθουν στις κοινωνίες των ανθρώπων. Aν οι έξυπνοι φαντάζουν σαν ψύλλοι στ’ άχερα, οι βλάκες γεμίζουν ολόκληρες αρμάδες!
Ωστόσο τούτο δεν είν’ αποδεχτό απ’ την πλειοψηφία γιατί κανείς δεν θα παραδεχτεί ούτε για τον εαυτό του αλλά ούτε και για τους προσφιλείς και κοντινούς του ανθρώπους τον χαρακτηρισμό αυτόν. Η ανθρώπινη βλακεία μπορεί να μετρηθεί με πολλούς τρόπους, μ’ αποτέλεσμα για τον καθένα ο βλάκας να συγκεντρώνει διαφορετικά χαραχτηριστικά.
Για παράδειγμα, ο Ηράκλειτος θεωρεί ότι: βλὰξ ἄνθρωπος ἐπὶ παντὶ λόγωι ἐπτοῆσθαι φιλεῖ (Diels, 87). Όπως κι αν νοήσουμε εκείνο το ἐπτοῆσθαι (φοβάμαι, αναστατώνομαι, ή ξεσηκώνομαι) και το λόγωι (ο λόγος: ό,τι λέγεται ή η κοσμική δομή διεπόμενη απ’ τη σύγκρουση των αντιθέτων), ο βλάκας είν’ εκείνος ο συνηθισμένος τύπος ανθρώπου που «κοιμάται» όρθιος κι έχοντας συνείδηση μουδιασμένη κι «αργή» δεν διστάζει μπροστά στις προκλήσεις του κάθε λόγου ν’ αναστατώνεται και να «γαυγίζει», όχι όμως και να «ξυπνάει» γιατί ευθύς αμέσως ξαναπέφτει σε «λήθαργο».
Ενώ ο καθένας γεννιέται ζώο (με ό,τι συνεπάγεται αυτό), λίγοι καταφέρνουν στην πορεία να γίνουν άνθρωποι, δηλαδή να παύουν να «κοιμούνται» όρθιοι· οι πλείστοι παραμένουν ζώα [στο παραπάνω απόσπασμα οι βλάκες όχι μόνον πτοούνται αλλά θέλουν και να πτοούνται, πράγμα που επιβεβαιώνει την ανεπαίσθητη (πάντα!) επιθυμία τους για παραμονή στην κτηνώδη αυτή κατάσταση!].
Ο Ηράκλειτος σ’ άλλο συναφές απόσπασμα μιλάει για τους σκύλους (και υποπτεύομαι ότι στην πραγματικότητα μιλάει για τους βλάκες): κύνες καὶ βαύζουσιν ὧν ἂν μὴ γινώσκωσι (Diels, 97) και μας εξηγεί γιατί αναστατώνονται: Ό,τι δεν αναγνωρίζουν ως οικείο, ό,τι δεν καταλαβαίνουν, θέτει σε συναγερμό την κοιμισμένη συνείδησή τους και τους ταρακουνάει. Και προξενεί έκπληξη πώς η νωχελική συνείδηση του βλάκα μπορεί έτσι απροσδόκητα να έρθει σ’ εγρήγορση όχι για να παραμείνει υποψιασμένη αλλά για ν’ αμυνθεί προς στιγμήν κι ύστερα να βυθιστεί ξανά σε «ύπνο», όπως ακριβώς το κάθε ζώο. Κατ’ εμέ, οι βλάκες «γαυγίζουν» όχι τόσο γιατί δεν αναγνωρίζουν ή δεν νοούν, όσο γιατί αυτό τους προκαλεί φόβο (κι ας δώσει ο καθείς στο σημείο αυτό τις σύστοιχες ψυχολογικές προεκτάσεις μιας τέτοιας στάσης).
Αυτά ο Ηράκλειτος που συνδέει τη βλακεία με την αδυναμία του καθένα να κατανοήσει τον Λόγο και με την αναστάτωση που αυτός του προκαλεί (όσα γράφει είναι σ’ ευθεία ανταπόκριση με τον κοσμικό Λόγο αφού η έννοια αυτή είναι θεμελιώδης στην όλη του σκέψη). Μου φαίνεται όμως ότι μεγαλύτερη είναι η βλακεία εκείνων που μπροστά στον εκστομιζόμενο λόγο απ’ τις λογιών-λογιών προβαλλόμενες «αυθεντίες» ή τάχα έγκυρες πηγές (που με κάποια τρόπο και κάποτε έγιναν αβίαστα κι άνετα δεκτές ως τέτοιες απ’ τους δέκτες του λόγου τούτου), «γαυγίζουν» σαν τα σκυλιά του Ηράκλειτου όχι γιατί δεν αναγνωρίζουν τον όποιο λόγο, αλλά γιατί ακριβώς τον αναγνωρίζουν ως «έγκυρο» κι άρα τον κάνουν αποδεκτό άνευ όρων (κι αυτό τους καθιερώνει, πλέον, ως ανίατα βλάκες). Και μπορεί η «εκπαίδευση» να προφυλάσσει ίσως από τέτοιου είδους κακοτοπιές και βλακείες αλλά κανείς δεν μπορεί να ισχυρισθεί μετά βεβαιότητας ότι ακόμα κι άνθρωποι με υψηλή «ακαδημαϊκή εκπαίδευση» είναι προστατευμένοι απέναντι στη μεγαλύτερη βλακεία. Δυστυχώς η πραγματικότητα πάντα διέψευδε ως προς αυτό!
Ύστερα από όλα αυτά μου φαίνεται ότι θα πρέπει ν’ αρχίσω να ψάχνω για έξυπνους με τον τρόπο που ο Διογένης έψαχνε ανθρώπους!
